روزنامه همشهری چهارشنبه 10 مرداد ,1375 31 جولای ,1996 سال چهارم , شماره 1031
کمبود آب در تهران و مصرف بی رویه آن باعث شده که از نقاط مجاور
آب زیادتری به تهران منتقل شود.
اشاره: در بخش نخست طرح جامع زیست محیطی به قسمتی از پاسخهای
مهندس ابوالقاسم آشوری اشاره شد و اینک دنباله آن را پی
می گیریم. . .

مسلم اینست که اگر شناخت کاملی از وضعیت آب, خاک, هوا, سنگ کف ,
پوشش گیاهی, حیات وحش, زمین شناسی و عوارض زمین و دیگر عوامل حیاتی و
غیر حیاتی سرزمین وجود نداشته باشد عوارض ناهنجار زیست محیطی ناشی از
استفاده ناآگاهانه از آن بزودی گریبانگیر همه ساکنان شهر خواهد شد!
و ما نتایج چنین وضعی را در تهران لمس می کنیم.
بجاست انسان در جهت تداوم توسعه پایدار, از توانایی نامحدود مغز
خود استفاده کندتا از منابع طبیعی محدود.
کمبود آب در تهران و مصرف بی رویه آن باعث شده که از نقاط مجاور آب
زیادتری به تهران منتقل شود. در نتیجه از لحاظ زیست محیطی نقاط
انتقال دهنده آب با مشکل روبرو می شوند. همه ساله حدود 500 میلیون متر
مکعب فاضلاب در تهران به زمین نفوذ کرده و آبهای زیرزمینی آنرا آلوده
می کند. هر متر مکعب فاضلاب خام می تواند بیش از 40 متر مکعب آب سالم
را آلوده نماید. نتیجه این می شود که آب چاههای تهران از شمال تا
جنوب همگی آلوده باشند.
اگر هرقطعه زمین دارای شناسنامه بوده و مشخصات کامل آن از لحاظ
منابع طبیعی در دسترس باشد, در آن صورت برای ارگانی چون شهرداری که
ارائه دهنده خدمات رفاهی, فرهنگی, اجتماعی, خدماتی وغیره می باشد,
استفاده از کلیه اطلاعات پایه به منظور تعیین بهینه و علمی کاربری
اراضی و در جهت جلوگیری از عوارض ناهنجار زیست محیطی, تسهیل و تسریع
خواهد شد.
به منظور تامین اطلاعات پایه ,طرح اکولوژی تهران بزرگ دردستور کار
شرکت تهران تدبیربافت (از شرکتهای تابعه معاونت فنی و عمرانی
شهرداری تهران) قرار گرفت. این طرح ابتدا به شناسایی سرزمین و
امکانات طبیعی آن می پردازد. سپس با ارایه اطلاعات و آمارو نقشه ها
این فرصت را به برنامه ریزان شهری می دهد که چگونه از سرزمین به
اندازه توان و ظرفیت آن استفاده ببرند. در راستای تحقق اهداف فوق
طرح نیمه تفصیلی اکولوژی تهران بزرگ بین دو حوزه آبریز کرج و جاجرود
به وسعت 830000 هکتار در مقیاس 50000 : 1 تهیه و سپس به منظور
فراهم شدن شرایط تحلیل و تلفیق داده ها و بهره وری از امکانات سیستم
اطلاعات جغرافیائی , اطلاعات به دست آمده روی نقشه 25000 : 1 رقومی شده
منتقل گردید. پارامترهایی که مورد مطالعه قرار گرفتند عبارتند از:
1 هواشناسی: بررسی اقلیم , بارندگی , دما, رطوبت نسبی , روزهای
یخبندان, باد و تبخیر.
2 زمین شناسی و گسل های عمده .
3 فیزیوگرافی
4 عوارض زمین (شیب , جهت جغرافیایی , ارتفاع از سطح دریا).
5 خاکشناسی و طبقه بندی اراضی (بافت , عمق , ساختمان , موادآلی و
آهک, میزان سنگریزه ,نفوذپذیری وغیره.)
6 منابع آب (زیرزمینی وسطحی) .
منابع آب در داخل محدوده و خارج از آن, امکانات آبی برای تامین
نیازها, رودخانه ها و مسیل های عمده در محدوده, ساختار منابع
تامین کننده نیازهای آب شهر تهران و شرکتهای اطراف, بررسی پروژه ها و
طرح های تامین آب شرب در حال و آینده, اثر انتقال آب از حوزه های
مجاور به تهران در ساختار طبیعی نواحی انتقال دهنده و گیرنده, کیفیت
آبهای زیرزمینی (هدایت الکتریکی, سختی, کلر و دیگر ,)‘û¤—ُگ¤‘•
بررسی کیفیت شیمیایی از نظر شرب و کشاورزی, وضعیت فاضلاب شهری و نحوه
دفع آن, آبدهی ماهانه و سالانه رودخانه ها, مقادیر جریانها در ورود به
دشت و خروج از آن, طغیانها, رسوب و کیفیت شیمیایی آبهای سطحی.
7 پوشش گیاهی و حیات وحش
شناسایی انواع گونه های گیاهی ,پارکها و مساحت آنها و وضعیت پوشش
گیاهی و حیات وحش منطقه.
همچنین منطقه مورد مطالعه به شبکه های 25 کیلومتر مربعی بامختصات
جهانی UTM تقسیم و درهر شبکه مشخصات زیر تعیین گردیده است .
1 فیزیوگرافی
2 سنگ شناسی و گسلهای عمده: وسعت رسوبات آبرفتی , نوع و وسعت سنگهای
رسوبی, دگرگونی و آذرین, تعداد, نوع, طول, امتداد و امکان لرزه زایی
گسل.
3 شیب و وسعت شیب حداکثردر هر شبکه .
4 ارتفاع از سطح دریا.
5 جهت جغرافیایی .
6 خاکشناسی: بافت , عمق , ساختمان , سنگریزه , نفوذپذیری و نوع خاک .
7 ارزش زیستگاهی پوشش گیاهی: زراعت , مرتعداری , باغداری ,
جنگل کاری.
8 ارزش زیستگاهی حیات وحش: پستانداران , پرندگان , خزندگان ,
دوزیستان و ماهی ها.
9 بارندگی (حداکثر, متوسط, حداقل) .
10 دما (متوسط دمای سالیانه) .
11 تبخیر (متوسط تبخیرسالیانه) .
12 منابع آب (مشخصات هیدروژئولوژیکی آبخوان شامل تعداد, تخلیه و
آبدهی حداکثر,متوسط و حداقل چاهها و قنوات ,تعداد و تخلیه و
آبدهی چشمه ها,عمق حداکثر, متوسط و حداقل چاهها, میزان نوسانات
سالانه سطح آب, ضریب قابلیت انتقال, ذخیره, نفوذ و ضخامت رسوبات
آبرفتی, نوع سفره, جنس رسوبات آبرفتی و جنس سنگ کف. در پایان پس از
تحلیل اطلاعات و آمار بدست آمده, کاربری بهینه از لحاظ اکولوژیکی برای
هر شبکه پیشنهاد شده است.
در پایان باید این واقعیت راپذیرفت که مناطق خشک و نیمه خشک
مانند استان تهران, دارای اکوسیستم حساس و شکننده است و به سادگی
در معرض تخریب وانهدام قرار گرفته و بدون منابع طبیعی و محیطزیست
سالم, هیچ طرح و توسعه ای به طور کامل و صحیح شکل نمی گیرد و جامعه
شهری پایدار در صورتی دوام می آورد که از محیط زیست بیش از ظرفیت آن
بهره برداری نشود.