حوادث طبیعی از جمله موضوعات مهم جوامع بشری است که به نوعی در زندگی ما انسانها نقش تعیین کننده ای داشته است. بلایای طبیعی اگر چه در نگاه اول چیزی جز ویرانی و خسارت و کشتن انسان‌ها ندارد اما در همان حال می‌تواند دستاورد‌ها و عبرت‌هایی نیز داشته باشد که با بهره‌گیری از آنها، می توان برای کاهش خسارات جانی و مالی آثار سوانح طبیعی که درآینده بی‌شک روی می‌دهد، چاره‌اندیشی کرد.

بلایای طبیعی، به مجموعه‌ای از حوادث زیانبار گفته می‌شود، که منشاء انسانی ندارند. این حوادث معمولا غیرقابل پیش‌بینی بوده و یا حداقل از مدتهای طولانی قبل نمی‌توان وقوع آنها را پیش‌بینی نمود.

بلایای طبیعی دارای انواع گوناگونی است. زلزله، سیل، طوفان، گردباد، سونامی، تگرگ، بهمن، رعد و برق، تغییرات شدید درجه حرارت، خشکسالی و آتشفشان نمونه‌هایی از بلایای طبیعی هستند. برخی از بلایای طبیعی، بطور غیر مستقیم، ناشی از عملکردهای انسانی هستند. برای مثال بلایای ناشی از افزایش آلودگی هوا و یا گرم شدن زمین و همچنین سیل ناشی از تخریب جنگل‌ها به‌دست انسان از این جمله‌اند.

تنها در سال ۲۰۰۸ میلادی، ۲۲۰ هزار نفر در سراسر جهان بر اثر بلایای طبیعی جان خود را از دست داده‌اند. در این میان، زنان قربانیان بیشتری نسبت به مردان داده‌اند. (1)

براساس آمارهای بین المللی در 27 سال گذشته 3/6 میلیون نفر بر اثر بلایای طبیعی جان باخته اند و بیش از سه میلیارد نفر آسیب دیده اند و بیش از 240 میلیارد دلار خسارت مالی وارد شده است.این را علی بدیع نیا متخصص مسائل طبیعی می گوید و ادامه می دهد: «آمار نشان می دهد بلایای طبیعی روبه افزایش اند. بین سال های 1990 تا 2002 شدت بلایا 4/1 برابر شده است و نسبت جان باختگان 6/9 و آسیب دیدگان 5/2 و خسارت مالی 38 برابر شده است و به طور متوسط در هر سال از هر 31 نفر یک نفر از بلایا آسیب دیده و از هر 31000 نفر یک نفر در اثر بلیه طبیعی جان خود را از دست داده است.»

هر یک از عناصر جوی به تنهایی می تواند بلایای مهمی مانند افزایش دما و گرمازدگی، سرعتهای زیاد باد و وقوع توفان، بارشهای تندری و وقوع تگرگ، یخبندان و سرمازدگی و ... را ایجاد کند. اما بیشترین خسارات جانی و مالی بر اثر پدیده های جوی ترکیبی و خطرات ثانویه ناشی از آنها می باشد، مانند توفان، رعد و برق، خشکسالیها، سیل، آتش سوزی و ...

تأثیرگذاری بلایای جوی بر جوامع با توجه به وضعیت توسعه اقتصادی و آسیب پذیری آنها متفاوت است. به طوری که رویدادهای جوی بیشترین خسارات جانی را در کشورهای کمتر توسعه یافته و بیشترین خسارات مالی را در کشورهای بیشتر توسعه یافته ایجاد می کنند.

هر ساله بلایای طبیعی همانند زلزله، سیل، طوفان و آتش سوزی قسمتهای مختلفی از جهان را گرفتار میکند. چنین بلایای طبیعی علاوه بر آسیبهای مستقیم جانی و مالی، با برجای گذاشتن مقادیر بسیار زیادی از آوار در محلهای حادثه دیده باعث آلودگی محیط زیست و در برخی موارد سد شدن جریان زندگی در مکانهای حادثه دیده می شوند. کشور ما ایران، یک کشور حادثه خیز میباشد که بسیاری از بلایای طبیعی در آن بوقوع می پیوندد که نادیده گرفتن مسائل مربوط به از بین بردن آثار و زباله های باقیمانده در آن، شرایط زندگی را برای ساکنان دشوار می سازد. بلایای مختلف آوارهای مختلفی برجای می گذارند که محل وقوع حادثه نیز تاثیر بسیاری در نوع مواد پسماند دارد.

بلایای طبیعی اصولاً ماهیتی پیچیده دارند و در شرایط کنونی بسیاری از آنها خارج از کنترل انسان به نظر می رسند. اما میزان آسیب پذیری نتیجه عملکرد عوامل انسانی است و همانطوری که واقفیم پیشگیری از حادثه بهتر از واکنش در مقابله حادثه است، لذا ارتقای دانش و آگاهیهای عمومی خود عامل مهمی در کاهش اثرات بلایای طبیعی محسوب می گردد.

به عنوان مثال، حوادثی مثل سیل و زلزله که در سطح کشور، از احتمال وقوع بالاتر برخوردار است از طریق ساخت سدها، سیل بندها و بندهای انحرافی و آبخیزداری مناطق کوهستانی و شیبدار و نیز با ساخت منازل مسکونی مقاوم در سطح قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.

کارشناسان این حوزه ،برقراری سیستم هشدار واخطاریه های به موقع جوی، آماده سازی نیروهای انتظامی و راهداری ،ایمن سازی نقاط وقوع بلایای طبیعی، تمهیدات علمی و مهندسی، طراحی پروژه های عظیم مطالعاتی در فازهای شناسایی، اجرا و نظارت وارتقای سطح آموزش عمومی و تخصصی برای مقابله کاهش آثار بلایای طبیعی و تقویت نیروی انسانی متخصص و گروههای پژوهشی کارشناسی جهت مطالعه بلیه های طبیعی در مسیرهای اصولی و صحیح و با درک همه جانبه از کلیه روابط علت و معلولی موجود را برای کاهش بلایای طبیعی موثر می دانند.

همچنین این کارشناسان بر این باورند که در استراتژی کاهش اثرات بلایای طبیعی تاکتیک یا راهکارها به سوی آگاه سازی عمومی و تأکید بر امر اطلاع رسانی به مردم در راستای اقدامات پیشگیرانه قبل از وقوع حوادث نابهنجار تغییر کرده است و این تغییر روش خود از اهداف اساسی برنامه کاهش اثرات بلایای طبیعی در دودهه اخیر بوده است. با امید اینکه این امر مقبولیت عام یافته و فراگیر شود.

پی نوشته ها:

1- ویکی پدیا

- همشهری

- روزنامه سرمایه

منبع: / سایت / باشگاه اندیشه
نویسنده : موسی کاظم زاده