در جایی خوانده بودم که اهمیت ندادن به ورزش زنان ریشه‌های تاریخی دارد. هر چند فردوسی در شاهنامه به زنان قهرمانی همچون گردآفرید یا گردیه اشاره می‌کند اما باید گفت از همان وقتی که پادشاهان قدیم ورزش را بخش مهمی از آموزش امپراتوری خود تلقی می‌کردند، می‌شود حدس زد که زنان در محیط‌های ورزشی شهروندان درجه‌یک نیستند.
برخی جامعه‌شناسان ورزش هم به این نتیجه رسیده‌اند که چون محیط ورزشی به‌ دست مردان سازمان‌ یافته است پس بعید نیست که در خدمت منافع آنها هم باشد. این دیدگاه وقتی پررنگ‌تر و آزاردهنده‌تر می‌شود که بدانید از دیدگاه بنیانگذار مسابقات جدید المپیک، بارون پی‌یر دوکوبرتین نیز ورزش زنان نقض قوانین طبیعت و ناجورترین منظره‌ای بود که چشم بشر می‌توانست به آن بیفتد.
اما این روزها آن‌قدردانشمندان و فیزیولوژیست‌های ورزشی از فواید ورزش برای همه از جمله دختران و زنان حرف زده‌اند و نوشته‌اند که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت. اما کشور ما هنوز نتوانسته است آن‌طور که شایسته یک بانوی ایرانی است عمل کند.

مصوباتی که هیچ‌وقت اجرا نمی‌شوند
هفته‌ای که گذشت نشست انجمن علمی جامعه‌شناسی ورزش ایران دقیقا با همین هدف یعنی بررسی علل و عوامل جامعه‌شناختی گرایش یا عدم‌گرایش دانش‌آموزان دخترو بانوان ایرانی به ورزش برگزار شد.
دکتر زهرا پیشگاهی‌فرد، رئیس مرکز مطالعات زنان دانشگاه تهران و عضو هیأت علمی این دانشگاه، در سخنان خود اجرایی نشدن مصوبات شورای فرهنگی ـ اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی را یکی از مهم‌ترین عواملی برشمرد که مانعی بر سر راه همگانی شدن ورزش بانوان است.
وی عنوان کرد که در این شورا سیاست‌های بسیار خوبی درباره بهبود اوضاع زن ایرانی وضع و به ورزش توجه بسیار زیادی می‌شود اما متأسفانه آنچه در جامعه دیده می‌شود فاصله بسیار زیادی با مصوبات این شورا دارد. وی مهم‌ترین عامل در این زمینه را بی‌توجهی مدیران و نهادهای مختلف اجرایی به سیاست‌هایی دانست که در راستای جایگاه زنان درجامعه تصویب شده است و افزود گرچه نظام اجتماعی ما و مدیران سطح بالای جامعه اصرار دارند که فرصت‌هایی برای زنان در همه زمینه‌ها و بخصوص ورزش فراهم شود اما متأسفانه در سطوح دیگر توجه چندانی به اجرایی شدن مصوبات و سیاست‌ها نمی‌شود.
از نظر وی، زیرساخت‌های لازم برای ورزش بانوان در کشور ما وجود ندارد و دولت باید با ایجاد فضای مناسب، شرایط خوبی را برای ورزش همگانی بانوان فراهم کند.
شاید نمونه بارز این سخنان را بتوان در طرح سیاست‌های فرهنگی ـ اجتماعی ورزش زنان جستجو کرد که در سال 1374 تدوین و تصویب شد و با دقت زیادی به موضوعات مختلف و از جمله ورزش زنان پرداخت. در این طرح به‌صورتی جامع و در جهت توسعه و تقویت فعالیت‌های ورزشی بانوان در چارچوب فرهنگ و ارزش‌های اسلامی و در سطوح پایه، همگانی، قهرمانی و بین‌المللی پرداخته شده است اما با این وجود سرانجام خوشی نداشت و به گفته دکتر پیشگاهی‌فرد آن‌قدر که ظرفیت داشت از آن استفاده‌ اجرایی نشد و لذا ورزش بانوان و دختران در جامعه ایران توسعه نیافت. دکتر شهناز صداقت‌زادگان، استاد جامعه‌شناسی و عضو هیأت علمی دانشگاه نیز در سخنان خود در این نشست علمی و فرهنگی در همین‌ رابطه گفت: سیاستگذاری در کشور ما در خرده سیستم فرهنگی بخوبی انجام می‌شود اما نمی‌تواند به خرده سیستم نظام اجتماعی ریزش کند و اینجاست که جامعه‌شناسی وارد عمل می‌شود تا دلایل را پیدا کند. به گفته وی در حوزه نظریه‌های فراساختارگرایانه بحثی تحت‌عنوان تفسیر ایدئولوژیک قواعد و قوانین توسط مدیران وجود دارد، یعنی قواعد و آیین‌نامه‌ها وجود دارند اما این قواعد دارای مازاد معنا هستند و بنابراین فرصتی برای مدیران ایجاد می‌شود که با تفسیر خود قواعد را دنبال کنند و به دلخواه خود عمل کنند.

تاریخ هم ورزش زنان را جدی نگرفت
دکتر صداقت‌زادگان در سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که تاریخ بشر بحث ورزش بانوان را مسکوت گذاشته است و تنها با جستجوهای زیاد می‌توان در منابعی مختلف حضور زنان پهلوان را در تاریخ ردیابی کرد. وی نمونه این حضور را زنانی دانست که جزو سربازان صفویه بودند که این موضوع فقط در منابع عثمانی مطرح شده است و جای دیگری به چشم نمی‌خورد. دکتر صداقت‌زادگان همچنین افزود، پس از انقلاب اسلامی ورزش بانوان به صورت انجمن‌های ورزشی درآمد و رشد کرد اما از دهه 80 به بعد دوباره در فدراسیون‌ها ادغام صورت گرفت که برخی درباره فواید یا مضرات آن هنوز بحث‌هایی دارند اما شواهد حاکی از این هستند که وقتی مدیریت ورزشی در دست زنان بود انجمن‌های ورزشی دستاوردهای زیادی داشته‌اند. این استاد جامعه‌شناسی ورزش همچنین ضعف اعتبارات اقتصادی، تخصص غیرمرتبط مدیران در حوزه ورزش و سازمان‌های ورزشی و از همه مهم‌تر تعداد اندک زنان در ورزش بانوان را از جمله موانع بر سر راه پیشرفت ورزش بانوان ایران برشمرد.
پس از آن دکتر پیشگاهی‌فرد در تکمیل بحث به ایدئولوژی اسلامی اشاره کرد که مشوق اصلی ورزش است و در این زمینه هیچ نگاه جنسیتی ندارد، اما متأسفانه وقتی نوبت اجرا می‌رسد فاصله با ایدئولوژی محسوس می‌شود و در واقع تفسیر مدیران اجرایی از ایدئولوژی چیز دیگری است. وی همچنین به مسائل قومی و سنتی اشاره کرد که گاهی ضرورتا جایگاه دینی ندارند اما جایگزین دین شده‌اند و بازتاب آن به این شکل در جامعه دیده می‌شود.
دکتر صداقت‌زادگان در ادامه بحث خود گفت، عفاف یکی از آموخته‌ها و ارزش‌های مهم جامعه ماست اما این عفاف در جامعه ما بیشتر برای زنان است و به تقوای مردان که در متون دینی ما آمده، توجهی نشده است. به گفته وی اگر یک زن ایرانی با رعایت هنجارهای اجتماعی ما بتواند در دنیا قهرمان شود و به نوعی ابراز وجود کند شاید دیگر اسم کشور ما به عنوان دومین واردکننده لوازم آرایش دنیا مطرح نشود.

غفلت از ورزش دانش‌آموزی یک عمر پشیمانی
تا به‌حال به این فکر کرده بودید که چرا از حرکت و تقویت ورزش دانش‌آموزان دختر غافل هستیم؟ پاسخ در طبیعی بودن حرکت است. حرکتی که قبل از تولد وجود دارد و تا 6 سالگی تکمیل می‌شود. حال اگر کودکی دچار تأخیر حرکتی بود باید در همان سنین کودکی آن را بررسی و درمان کرد، در غیراین‌صورت در بزرگسالی برای او مشکلات جدی به‌همراه خواهد داشت.
دکتر زهرا سلمان، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس گروه علوم ورزشی این دانشگاه دیگر سخنران این نشست، با تأکید بر ورزش دانش‌آموزان دختر گفت، امروزه دانش تربیت‌بدنی و علوم ورزشی در نظام آموزش و پرورش جهان جایگاهی بس مهم و بااهمیت یافته است و در این بین سال‌های دبستان و پیش‌دبستانی در رشد الگوهای فکری و بدنی کودکان اهمیت حیاتی دارد و بخش عمده کارایی دروس مدارس در فرآیند تندرستی که عامل رشد کودک است به درس تربیت‌بدنی و ورزش مربوط است. وی همچنین افزود که تربیت حرکتی نوعی آموزش و تربیت است که علاوه بر حفظ سلامتی می‌تواند موجب عادت مثبت افراد به فعالیت‌های سالم در اوقات فراغت شود و کارایی جسمانی، روانی و اجتماعی آنها را بالا ببرد.
دکتر سلمان در ادامه به مشکلات وضعیت ساختار قامتی، اختلالات حرکتی و فقر حرکتی دانش‌آموزان ایرانی بخصوص دختران دانش‌آموز اشاره کرد و دلیل آن را عدم وجود سالن‌های ورزشی و کمبود امکانات بیان کرد و افزود حال که باید این مسائل را بپذیریم پس باید حتی‌الامکان به بهینه کردن همین فضای کوچک حیاط مدارس بپردازیم و از بردن کودک به حیاط مدرسه دریغ نکنیم.
این عضو هیأت علمی دانشگاه توجه معلم ورزش به طرز نشستن کودک، قلم دست گرفتن و شیوه راه رفتن او را بسیار مهم برشمرد و گفت، این ناهنجاری‌ها به‌صورت اکتسابی از محیط هستند و در مدارس ما ناهنجاری‌های ستون فقرات یا لوردوز کمری و افتادگی شانه بسیار شایع است که اگر یک معلم متخصص ورزش حضور داشته باشد، تمام این موارد قابل حل است. وی با اشاره به این‌که معلمان ورزش مدارس باید طرح درس داشته باشند و انواع بازی‌های حرکتی را با دانش‌آموزان انجام دهند به حرکات پایه تاکید بسیار و آن را یکی از مهم‌ترین جنبه‌های درس تربیت‌بدنی قلمداد کرد و گفت، این حرکات نقش مؤثری در شکل‌گیری وضعیت مکانیکی بدن در شرایط ایستا و پویا دارند.

مدرسه محوری در ورزش کشور
در این نشست علمی دکتر سیدمهدی آقاپور، استادیار دانشگاه تهران و رئیس انجمن علمی جامعه‌شناسی ورزش ایران هم ضمن برشمردن اهمیت و ضرورت ‌ورزش دختران و بانوان در هر سه سطح دانش‌آموزی، همگانی و ورزش قهرمانی، نیازهای جسمی و تندرستی، نیاز به شادابی و سلامت روان و همچنین داشتن توانایی‌های لازم برای ایجاد نسل سالم، تعلیم و تربیت فرزندان، تحکیم کانون گرم خانواده و موفقیت در عرصه اجتماع و روابط و مشاغل اجتماعی را از انگیزه‌های اصلی پرداختن به ورزش دانست. وی ماده 5 از سیاست‌ها و اولویت‌های فرهنگی سازمان تربیت بدنی، مصوب جلسه 565 شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1384 را مبنی بر این‌که «ورزش‌های بانوان به‌ویژه در سطوح پایه و همگانی در راستای ارزش‌های اسلامی و فرهنگی و با توجه به میزان جمعیت زنان کشور تقویت شده و ضمن محرومیت‌زدایی به گونه‌ای مضاعف توسعه یابد» مورد توجه قرار داد و افزود: درجامعه ایرانی ـ اسلامی ما که در آن هم فرهنگ ایرانی و هم فرهنگ اسلامی بر ورزش و تندرستی برای همگان شدیداً تأکید می‌کند، انگار هیچ اراده‌ای وجود ندارد تا این فرهنگ غنی، پیشرفته و سیاست‌های رسمی مبتنی برآن رابه منصه عمل برساند.
دکتر آقاپور خواستار توجه کافی دولت و رسانه‌های گروهی به ورزش بانوان و دانش‌آموزان از جهت فراهم آوردن امکانات و فضاهای ورزشی، بودجه و اعتبارات لازم، به‌ویژه فرهنگ‌سازی و از بین بردن ذهنیت‌های غلط در این مورد شد. وی با تاکید بر این نکته که به جای اختصاص دادن همه توجهات و امکانات و اعتبارات به ورزش قهرمانی باید ورزش پایه، دانش‌آموزی و همگانی را توسعه داد افزود، در آموزش و پرورش کشور ما بنابرآمارها، 122 هزار مدرسه و 3 هزار سالن ورزشی وجود دارد که براساس رویکرد مدرسه‌محوری بهتر است به احداث و تجهیز سالن‌های ورزشی بیشتر بویژه برای دختران دانش‌آموز اقدام کنیم و سعی در ایمن کردن هرچه بیشتر حیاط‌های مدارس داشته باشیم تا همه دانش‌آموزان بتوانند با فعالیت‌های جسمانی بیشتر و مسابقات ورزشی درون مدرسه‌ای با تندرستی و شادابی بیشتری به تحصیل و زندگی بپردازند.

منبع: / روزنامه / جام جم ۱۳۸۹/۳/۱
نویسنده : فریبا فرهادیان