شبکه حقانی یک مجموعه از شبه نظامیان طالبانی پاکستان است که از چند گروه تشکیل می‌شود. نام این شبکه از مولوی جلال الدین حقانی گرفته شده است.
در چند روز گذشته بحث درباره اینکه چه گروه‌‌هایی در پاکستان و افغانستان در ترور برهان‌الدین ربانی نقش داشته‌اند بالا گرفته است. این ترور چند روز پس از حمله شبه نظامیان به سفارتخانه و مقر نیروهای آمریکایی در افغانستان صورت گرفت و از این رو موجب سرگردانی افکار عمومی شد که طالبان چگونه علیه آمریکا عمل می‌کند و به صورت همزمان نیروهای جهادی افغانستان که ضد آمریکا هستند را هدف قرار می‌دهد. این سؤال پیش آمد که اگر آمریکا از ترور ربانی سود می‌برد که می‌برد چرا پاکستانی را که متهم درجه یک این ترور است تهدید به حمله می‌کند؟ این گزارش تلاش می‌کند زوایای پنهان فعل و انفعالات اخیر در افغانستان و پاکستان را روشن سازد. یک راه روشن کردن این مسئله آشنایی با گروه‌های اصلی شبه نظامی در افغانستان و پاکستان به ویژه شبکه حقانی و شورای کویته است.

* شبکه حقانی چیست؟
شبکه حقانی یک مجموعه از شبه نظامیان پاکستانی است که از چند گروه تشکیل می‌شود. نام این شبکه از مولوی جلال الدین حقانی که تحصیلکرده مدارس علوم دینی پاکستان است گرفته شده است. البته در حال حاضر به دلیل کهولت سن جلال‌الدین فرزندش سراج الدین، رهبری این شبکه را بر عهده دارد. مقر اصلی این شبکه دقیقا معلوم نیست اما استان‌های شرقی افغانستان همچون پکیتا، پکتیکا و خوست که در همسایگی وزیرستان جنوبی و شمالی پاکستان قرار دارد به عنوان محل استقرار نیروهای حقانی شناخته می‌شود.
اعضای این شبکه از قوم پشتون و از قبیله "زدران" واقع در استان پکتیکا هستند. شبکه حقانی در طول نهضت مقاومت علیه شوروی، حضور پررنگی داشت. حقانی در زمان رونالدریگان رئیس جمهوری دهه 80 آمریکا، به کاخ سفید دعوت و با حمایت پنهان آمریکا و آشکار پاکستان در اواسط دهه 90 به همراه دیگر گروه‌های طالبان بر افغانستان مسلط شد اما پس از اشغال این کشور از سوی آمریکا به دشمن واشنگتن تبدیل شده و علیه آنها جنگید. این دشمنی پس از حمله آمریکا به مقر بن‌لادن در سال جاری اوج گرفت که حمله به پایگاه بگرام در افغانستان به فاصله دو هفته پس از انتشار خبر کشته شدن بن لادن اولین واکنش آنها علیه اقدام آمریکا بود.

* توان شبکه حقانی
شبکه حقانی حدود چهار هزار نیرو دارد که در پیوند با گروه‌های دیگر، گاه تا 10هزار نیرو را می‌تواند سازماندهی کند. آمریکایی‌ها معتقدند شبکه حقانی بازوی دستگاه اطلاعاتی پاکستان برای انجام عملیات‌های تروریستی در جهت منافع این کشور است اما پاکستان همواره این مسئله را رد می‌کند. آمریکایی‌ها در طول دو سال گذشته تلاش کرده‌اند باهواپیماهای بدون سرنشین مقرهای این شبکه را هدف قرار دهند و همین مسئله موجب اعتراضات پی در پی اسلام آباد به واشنگتن بوده است.
از شورای کویته، شورای شمشاتو باجاوا و شورای میرانشاه به عنوان همکاران شبکه حقانی یاد می‌شود. مقر اصلی شورای کویته در شهر کویته پاکستان و رهبر آن ملاعمر است که با بن لادن پیوند سببی برقرار کرده و به دلیل همین پیوندهای عمیق، پس از اشغال افغانستان بن لادن را تحویل آمریکا نداد. این گروه ایدئولوژیک‌ترین شاخه طالبان است که معتقد به تشکیل حکومت اسلامی در افغانستان بوده و در مناطق قندهار و هلمند و همچنین شرق افغانستان فعالیت زیادی دارد. شورای کویته بر خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان تأکید دارند و با دولت کرزای نیز شدیدا مخالفند. آمریکا این گروه را طالبان تندرو می‌نامد.
شورای "شمشاتو باجوا" در واقع از دو گروه "شمشاتو" و شورای "باجاوا" تشکیل می‌شود که مقر هر دوی آنها در سرحد پاکستان و شهر پیشاور است. این گروه‌ها زیرنظر حکمتیار عمل می‌کنند و نقش مهمی در مبارزه با شوروی داشتند. این گروه معتدل‌تر از شبکه حقانی و شورای کویته است و بیشتر دوست دارد ذیل "حزب اسلامی" حکمتیار تعریف شود تا عنوان کلی طالبان.
شورای میرانشاه هم زیرنظر شبکه حقانی عمل می‌کند. مرکز این شورا در شهر میرانشاه در غرب پاکستان است. این گروه آن چنان ایدئولوژیک رفتار نمی‌کنند بلکه مزدور شبکه حقانی هستند و در قاچاق مواد مخدر نقش پررنگی ایفا می‌کنند.
در بین اشخاص مشهور می‌توان از "فضل الرحمانی و" سمیع الحق" که از اعضای جمعیت علمای اسلامی هستند به عنوان حامیان شبکه حقانی نام برد. "فضل الرحمان" همان کسی است که چندی پیش ایران را به دخالت در امور افغانستان متهم کرد. شبکه حقانی و همکارانش بیشترین نیروها را در افغانستان و پاکستان به خود اختصاص داده‌اند و اکثر عملیات انتحاری و ترور شخصیت‌ها را انجام می‌دهند.

* نقطه سربه سری منافع طالبان و آمریکا در ترور ربانی
اکنون با شناخت این گروه‌ها، بهتر می‌توان با انگیزه‌های آنان برای جنگ همزمان علیه آمریکا ونیروهای جهادی آشنا شد. برخی از این گروه‌ها گاه اعمالی انجام می‌دهند که به نفع آمریکاست. چرا که با حمایت آمریکا و پاکستان بود که حکومت طالبان را در سال‌های 1996 تا 2001(75 تا 80 ش) تشکیل دادند. البته هیچگاه اعمالشان در تعارض با منافع پاکستان نیست بنابراین آنجا که منافع پاکستان و آمریکا در موازات یکدیگر قرار می‌گیرند این گروه‌ها عملا به نفع آمریکا عمل می‌کنند. در ماجرای ترور برهان الدین ربانی که اکثر تحلیلگران آن را به شورای کویته نسبت می‌دهند این مسئله به وضوح دیده شد.
نوذر شفیعی کارشناس مسائل شبه قاره نیز درباره ترور برهان الدین ربانی به فارس گفت: اینکه کدام گروه شهید ربانی را ترور کرده آنچنان اهمیتی ندارد مهم این است که طالبان تندرو ایشان را ترور کرده که می‌تواند کار شبکه حقانی یا شورای کویته باشد.
وی ادامه داد: ترور شخصیت‌های برجسته و نخبگان افغانستان جز تاکتیک‌های جنگی طالبان است و در گذشته نیز سابقه داشته چنانکه برادر کرزای، ژنرال داوود و چند فرمانده جهادی دیگر را نیز ترور کردند. شفیعی با اشاره به اینکه آمریکا از این ترورها نفع می‌برد گفت: هر اقدام آمریکا به سود طالبان باشد مورد تأیید شبه نظامیان است و هر اقدام طالبان به نفع آمریکا باشد واشنگتن باآن موافق است حتی اگر ظاهرا محکوم کند. ترور امثال برهان الدین ربانی اگرچه کار طالبان بود اما به نفع آمریکاست. وی وجود رابطه بین طالبان و آمریکا بر سر این ترورها را رد کرد و گفت: در ادبیات بین‌الملل به این وضعیت اهداف موازی گفته می‌شود، آمریکا و طالبان بدون اینکه بخواهند گاه به نفع یکدیگر عمل می‌کنند.
این کارشناس مسائل شبه قاره انگیزه طالبان از ترور شخصیت‌هایی چون ربانی را حذف عناصر کلیدی و خالی شدن عرصه از حضور آنان دانست و اضافه کرد: طالبان با این اقدام می‌خواهد جای پای خودرا در افغانستان بزرگ‌تر کند.

* انگیزه‌آمریکا از تهدید پاکستان
با وجود اینکه گروه‌های شبه نظامی یاد شده در ترور شخصیت‌ها عملا به سود آمریکا عمل کرده‌اند اما چون متحد یا تحت الحمایه پاکستان هستند در تنش بین اسلام آباد با واشنگتن طرف پاکستانی را می‌گیرند. آنها در ترور شخصیت‌ها نیز منافع پاکستان را در نظر می‌گیرند چرا که حذف نیروهای جهادی به نفع همسایه شرقی افغانستان نیز هست. شبکه حقانی و شورای کویته در عملیاتی مشترک، روز 22 می‌2011 (اول خرداد 1390) به پایگاه دریایی مهران در کراچی حمله کردند. این پایگاه اگرچه متعلق به پاکستان است اما گفته شده بود آمریکایی‌ها از این پایگاه بن لادن را به دریا افکنده‌اند. البته آمریکایی‌ها در کراچی یک کنسولگری وسیع ایجاد کرده‌اند که به دریا راه دارد و با ایجاد بارانداز و بندر مستقیما نیروهای خود را وارد پاکستان کرده یا از این کشور خارج می‌کنند. همچنین حدود 200 منزل مسکونی را در کراچی به پایگاه‌های تیمی نیروهای امنیتی خود تبدیل کرده‌اند.
حمله دیگر طالبان تندرو به سفارتخانه و مقر نیروهای آمریکایی در کابل بود. اگرچه شبکه حقانی حضور خود در این حمله را رد کرده اما آمریکا این شبکه را برای حمله به کامیونی که موجب مجروح شدن 77 آمریکایی شد نیز متهم کرده است.
به گزارش خبرگزاری فارس در پی تشدید این حملات و شلیک موشک از پاکستان به داخل خاک افغانستان، یک سناتور جمهوریخواه آمریکا پاکستان را به حمله تهدید کرد. "لیندسی گراهام" هشدار داد که در صورت ادامه حمایت سازمان‌های اطلاعاتی پاکستان از تروریست‌هایی که به نیروهای آمریکایی حمله می‌کنند آمریکا به این کشور حمله خواهد کرد. دکتر نوذر شفیعی کارشناس مسائل شبه قاره درباره انگیزه آمریکا از تهدید پاکستان به فارس گفت: حضور پاکستان در افغانستان برای آمریکا یک ضرورت است اما واشنگتن می‌خواهد اسلام آباد خود را با آنها هماهنگ کند. در حال حاضر پاکستان کار خودش را می‌کند و گاه به ضد آمریکا وارد عمل می‌شود بنابراین آمریکا هم پاکستان را تهدید می‌کند تا این کشور را با خود هماهنگ سازد.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا ممکن است آمریکا به دنبال حذف پاکستان از معادلات افغانستان باشد تا دل هند را بدست آورد تأکید کرد: آمریکا می‌خواهد پاکستان را همراه خود کند و به هیچ وجه آن را از معادلات افغانستان حذف نخواهد کرد.

*کارکرد شبکه حقانی در جهت منافع آمریکا
باعنایت به مجموعه مسائل مطروحه در این گزارش می‌توان دریافت که عملکرد گروه‌هایی چون شبکه حقانی و شورای کویته به نفع هیچ کشوری در منطقه نیست و تنها ‌آمریکایی‌ها از آن سود می‌برند. حتی پاکستان که حامی آنها محسوب می‌شود از عملکرد آنان متضرر شده و سالهاست با بی‌ثباتی، فقر گسترده، جنگ و نابسامانی مواجه است. طالبان تندرو در پس ظاهر اسلامی خود به دلیل نداشتن قدرت تحلیل و وجود اندیشه‌های تکفیری در برخی اعضای آن، شخصیت‌های جهادی مخالف خود را ترور می‌کنند غافل از اینکه آمریکا برنده این ترورهاست. در چنین شرایطی ژست دشمنی با آمریکا فایده‌ای ندارد.

منبع: / روزنامه / جمهوری اسلامی ۱۳۹۰/۰۷/۱۳