روزنامه شرق یکشنبه ۱۱ دى ۱۳۸۴ - - ۱ ژانویه ۲۰۰۶

ایران و طرح سوخت هسته اى
گروه سیاسى: طرح پیشنهادى روسیه درباره غنى سازى اورانیوم براى جمهورى اسلامى، هفته گذشته تسلیم ایران شد. قرار است مقام هاى دو کشور به زودى در تهران درباره جزئیات این طرح گفت وگو کنند. سفر هیات روسى تنها با هدف تشریح جزئیات طرح یاد شده انجام خواهد گرفت و این به معناى مذاکره در خصوص پیشنهاد روسیه نیست.روزنامه شرق جهت اطلاع رسانى و ارائه دیدگاه و نظرات مختلف درباره طرح روسیه تحلیل خبرگزارى آسوشیتدپرس، الیور مییر نماینده بین المللى انجمن کنترل تسلیحات در برلین و استاد سیاست امنیتى و تحقیقات صلح در دانشگاه هامبورگ، نماینده اسبق ایران در سازمان ملل، یک استاد دانشگاه تهران و ئیس مرکز مطالعات ایران معاصر در روسیه را منتشر مى کند.
•••
آزاده افتخارى: خبرگزارى آسوشیتدپرس با اشاره به گفت وگوى تلفنى اخیر مقامات ایران و روسیه در خصوص طرح مسکو گزارش داد: رئیس سازمان انرژى اتمى روسیه در ماه فوریه (بهمن) با هدف مذاکره در خصوص تکمیل نیروگاه هسته اى بوشهر و پیشنهادهاى مسکو براى غنى سازى اورانیوم ایران در خاک روسیه به تهران سفر مى کند. این خبرگزارى آمریکایى به نقل از سرگئى نوویکوف سخنگوى آژانس فدرال انرژى اتمى روسیه مى نویسد: سرگئى کرینکو رئیس سازمان انرژى اتمى روسیه طى این سفر بر طراحى برنامه اى براى تکمیل نیروگاه بوشهر متمرکز خواهد شد. وى مى افزاید: «همچنین موضوعات مرتبط با پیشنهاد روسیه براى انتقال برنامه غنى سازى ایران به خاک روسیه نیز در این سفر بررسى خواهد شد.» آسوشیتدپرس مى نویسد: این در حالى است که ایران در ابتدا پیشنهاد روسیه را رد کرد، اما روز پنجشنبه یک مقام بلندپایه ایرانى با اعلام این موضوع که کشورش در حال بررسى پیشنهاد روسیه است، موضع تهران را ملایم تر کرد.تحلیلگران مى گویند: این پیشنهاد که اتحادیه اروپا و آمریکا نیز از آن حمایت مى کنند در مرکز تلاش هاى جهانى با هدف اطمینان از صلح جویانه بودن اهداف هسته اى ایران قرار دارد. خبرگزارى ایتارتاس روسیه نیز گزارش مى دهد: رئیس سازمان انرژى اتمى روسیه در سفر خود به ایران از راکتور اتمى بوشهر بازدید مى کند و با مقامات عالى رتبه هسته اى ایران گفت وگو خواهد کرد. روزنامه نیویورک تایمز نیز با اشاره به اظهارات اخیر جواد وعیدى معاون شوراى عالى امنیت ملى ایران درخصوص بررسى پیشنهاد روسیه، آن را نظرى جدید در مورد اظهارات پیشین ایرانیان توصیف مى کند. این روزنامه آمریکایى ادعا مى کند: ایرانیان به پیشنهاد روسیه به عنوان یک مصالحه قابل پذیرش مى نگرند. اما در عین حال این فرضیه نیز وجود دارد که تهران تغییر محسوسى در سیاست خود ایجاد نکرده باشد. این در حالى است که ایالات متحده و سه قدرت اروپایى (انگلیس، فرانسه و آلمان) ضمن حمایت از طرح روسیه مى کوشند تا حمایت اعضاى کلیدى شوراى امنیت _ روسیه و چین _ را نسبت به گزینه اعمال فشار بر ایران به دست آورند. دیوید آلبرایت رئیس موسسه علوم و امنیت بین المللى با اشاره بر اظهارات اخیر وعیدى مى گوید: «مشکل اینجا است، زمانى که ایرانیان مى گویند به شکل جدى موضوع را بررسى مى کنند، به معناى پذیرش آن نیست.» وى مى افزاید: «در صورت مخالفت ایران با پیشنهاد روسیه میزان حمایت از کشورهایى که براى ارجاع پرونده ایران به شوراى امنیت تلاش مى کنند افزایش مى یابد.»روزنامه نیویورک تایمز مى نویسد: اروپائیان در ماه آگوست به دنبال ازسرگیرى عملیات فرآورى اورانیوم در ایران، مذاکرات خود را با این کشور متوقف کردند و انتظار مى رفت که مرحله بعدى ارجاع پرونده ایران به شوراى امنیت باشد، اما غرب نسبت به این گزینه محتاطانه عمل کرد، زیرا احتمال استفاده روسیه و چین (شرکاى بزرگ تجارى ایران) از حق وتوى خود در شوراى امنیت _ علیه گزینه فشار بر ایران _ بسیار زیاد بود. از آن پس استراتژى اروپا بر مبناى ایجاد امکان ازسرگیرى مذاکرات پیش رفت.این در حالى است که لحن بسیار متفاوت وعیدى در هفته گذشته مى تواند نشانه اى از تمایل ایران براى ترغیب اروپائیان به ازسرگیرى مذاکرات و به تاخیر انداختن حمایت روسیه و چین از گزینه تحریم ایران باشد. آلبرایت مى گوید: «موضع ایرانیان طى ماه هاى اخیر بسیار سخت تر شده است و از اینکه ایران تغییرى واقعى در مواضع خود ایجاد کرده باشد، شگفت زده خواهم شد.»

ایران و راهکار دیپلماتیک

ایران و اروپا پس از تعطیلات سال نو میلادى مذاکرات خود را در زمینه فعالیت هاى هسته اى تهران از سر مى گیرند. خبرگزارى دویچه وله درخصوص شانس موفقیت راهکار دیپلماتیک براى موضوع هسته اى ایران مصاحبه اى را با الیور مییر۱- کارشناس تسلیحاتى نظامى- انجام داده است که متن آن را در زیر مى خوانید:
•آقاى مییر، در مورد فعالیت هاى هسته اى ایران چگونه قضاوت مى کنید؟
به عقیده من برنامه هاى هسته اى ایران تردیدهایى را به وجود آورده و این امر موجب شده تا فعالیت هاى هسته اى تهران در کانون توجه قرار گیرد. از سویى دیگر برخى این سئوال را مطرح مى کنند که چرا گزارش فعالیت هاى پراهمیت هسته اى ایران براى سال ها به آژانس بین المللى انرژى اتمى ارائه نشده است.
•آیا گمان مى کنید اهداف هسته اى ایران تسلیحاتى است؟
قضاوت در این زمینه بسیار دشوار است. زیرا هیچ مدرکى براى اثبات این ادعا وجود ندارد و همچنان سئوال هاى زیادى وجود دارد.
•آیا ایران مى تواند به صورت پنهانى برنامه هاى غنى سازى را دنبال کند؟
هیچ تاییدى براى این ادعا وجود ندارد. زیرا تاسیسات غنى سازى ایران تحت کنترل بین المللى قرار دارد و نمى توان تصور کرد که چنین فعالیت هایى جریان داشته باشد. البته همواره ادعاهاى تازه اى به خصوص از سوى ایالات متحده مطرح مى شود و اکنون سئوال اینجا است که ایران چگونه مى تواند اعتماد بین المللى را درخصوص صلح جویانه بودن اهداف هسته اى خود به دست آورد. اروپائیان مى گویند راهکار مناسب براى ایران چشم پوشى از فعالیت هاى غنى سازى اورانیوم است. اما در عین حال اروپائیان به دنبال راه هایى براى تامین اورانیوم غنى شده مورد نیاز در تاسیسات هسته اى ایران هستند.
•ایران براى ازسرگیرى فعالیت هاى فرآورى اورانیوم تصمیم گیرى کرده است. این روند چه معنایى دارد؟
ایران عملیات فرآورى اورانیوم را آغاز کرده است که مرحله پیشین عملیات غنى سازى به شمار مى آید. در صورت آغاز فعالیت هاى غنى سازى مذاکرات با اروپائیان متوقف شده و بار دیگر احتمال ارجاع پرونده ایران به شوراى امنیت تشدید مى شود.
•در این صورت اوضاع چگونه خواهد بود؟
به نظر مى رسد ایالات متحده و اروپائیان به این نتیجه رسیده اند که نباید تحریم ها فوراً اعمال شوند. بنابراین در صورت ارجاع پرونده ایران، شوراى امنیت تهران را براى همکارى بهتر، تضمین دسترسى بازرسان بین المللى به سایت هاى هسته اى و پاسخ شفاف به سئوالات باقى مانده تحت فشار قرار مى دهد.
•شانس موفقیت راهکار دیپلماتیک براى این بن بست هسته اى را تا چه حد تخمین مى زنید؟
همواره شانس هایى براى یک راهکار وجود دارد. به گمان من اروپائیان و بخشى از دولت آمریکا به شدت به یک راهکار تمایل دارند و ایران باید در این جهت حرکت کند.به عقیده من تهران باید در برخى مواضع خود تجدیدنظر کند. براى مثال ایران بر غنى سازى اورانیوم در خاک خود تاکید مى کند و این در حالى است که پافشارى بر این موضوع مبناى بنیان گذاشته شده براى مذاکره با اروپائیان را نقض مى کند. بنابراین ایرانیان باید نشانه هاى دیگرى ارسال کنند. از سوى دیگر اروپائیان نیز مى توانند زمینه هاى ترغیب کننده اى براى ایران پدید آورند. براى مثال اتحادیه اروپا مى تواند پیشنهاد همکارى بیشتر در زمینه هاى غیرنظامى را با ایران مطرح کند. فاکتور مهم دیگر نحوه برخورد آمریکا با یک راهکار دیپلماتیک است زیرا نکات مبهم بسیارى در این زمینه وجود دارد و ایالات متحده باید موضع شفاف ترى در کنار اروپائیان اتخاذ کند.
پى نوشت:
۱- الیور مییر نماینده بین المللى انجمن کنترل تسلیحات در برلین و استاد سیاست امنیتى و تحقیقات صلح در دانشگاه هامبورگ است.