روزنامه همشهری سه شنبه 16 مرداد ,1375 6 آگوست ,1996 سال چهارم , شماره 1035

ملاحظاتی پیرامون تولید, جمع آوری و بازیافت زباله( 1 )
تجزیه زیستی جسد یک موجودزنده دی اکسیدکربن تولیدمی کند و نمک های
فلزی گوناگونی در محیط زیست آزاد می نماید

تولید زباله بطورکلی و به ویژه زباله شهری یکی ازمهمترین ویژگیهای
توسعه درقرن حاضر است. کمیت وترکیب زباله ها نشان دهنده عادات مصرفی
تولیدکنندگان آن زباله هاست و همینطور اهمیتی که آنها به مسائل
زیست محیطی می دهند رامشخص می کند. اینطور گفته می شود که تجزیه
محتویات یک کیسه زباله می تواند نشان دهنده سطح و شیوه زندگی و حتی سن
و جنس کسی که آن کیسه زباله را پر کرده است باشد.
انسان همیشه تولیدزباله کرده است. ولی مشکلاتی که به سبب سطح بالای
تولید و سطح پایین بازیافت ایجاد شده اند هرگز به اندازه امروز جدی
نبوده است. مقادیر زیادی از مواد زائد که قسمت بیشتر آن هرگز دوباره
استفاده نمی شود مرتبا در اطراف ما تولید می شود. بدین ترتیب چرخه
کاملی که در آن منابع مصرف و تجدید می شوند و در اقتصاد اکوسیستمها
اساسی هستند, شکسته می شود. برخلاف آنچه در متابولیزم زیستی بطور منظم
روی می دهد در جامعه شهری و صنعتی عملکردهای هضم و استفاده مجدد مواد
تولید شده به شدت مختل شده است. مردم فقیر و بی چیز که در داستانها و
رمانها از آنها بسیار گفته شده است, امروزه در کشورهای فقیر و در
جوامع حاشیه نشین تبلور دارد که برای بقاء مشغول جدا کردن وسایلی از
توده های عظیم زباله های شهرهای بزرگ خود هستند.
تصفیه, بازیافت, استفاده مجددو تعمیر, برخی تمهیداتی هستندکه
بنا به ضرورت از نشانهای بارز قرن آتی هستند. قوانین برخی کشورها
و سازمانهای بین المللی نیز در این رابطه در حال شکل گیری است ,
هرچند هنوز کمبودها و تناقضاتی دارند مصرف بیش از حد تولیدات و
منابع توسط فقط یک پنجم جمعیت جهان, روندی است که باید تغییر کند.
در اینجا با ارقام, اطلاعات و نظراتی که می تواند ما را در این زمینه
یاری دهد, آشنا می شویم.

زیستکره: بازیافت کننده دائمی
در هر اکوسیستمی وقتی موجودات زنده می میرند, همه مولکولهای آن به
موادی که بتواننددوباره در چرخه بیوژئوشیمیایی طبیعت استفاده
شوند شکسته می شوند. این کار توسط موجوداتی که غالبا میکروسکوپی
هستند و ترکیبات کربن را اکسیده می کنند انجام می شود.
تجزیه زیستی جسد یک موجودزنده دی اکسید کربن تولیدمی کند و
نمکهای فلزی گوناگونی در محیط زیست آزاد می نماید. طبق تخمینهای
اخیر هر ساله حدود دو تا سه هزار میلیون تن کربن بر اثر تجزیه
موجودات زنده در سطح زمین, در اتمسفر آزاد می شود. بسیاری از موجودات
میکروسکوپی که در خاک و آب هستند از این گونه فرایندها و بازیافت
مواد غیرزنده مانند شاخ و برگ گیاهان و جانوران مرده, انرژی کسب
می کنند. درهر نوع اکوسیستمی, چرخه کامل عناصر بیوژئوشیمیایی سرعت
خاص خود را دارند. در جنگلهای تروپیکال, بازیافت بسیار سریع است در
حالیکه درتوندرای قطبی این فرایند کندتر است.

انسان: تولید کننده دائمی زباله
انسان یاد گرفته است که موادطبیعی را تغییر شکل بدهد وموادی را
که در طبیعت نیست ,بسازد. با پیشرفت مهارتهای انسان, ما به مرور
ارتباط خودرا با محیط زیست از دست داده ایم. هیچ شکارچی طبیعی ,
شکارش را فقط به این دلیل که به آن نیاز ندارد در طبیعت رها
نمی کند. ولی انسان این کار را انجام می دهد.
اسراف در مصرف توسط حدود یک پنجم جمعیت جهان موجب بوجودآمدن توده
مواد زائدی شده است که بیشتر آن نمی تواند واردچرخه های
بیوژئوشیمیایی طبیعت شود.
در جامعه ای که تکنولوژی پیشرفته تر است و در تمدن صنعتی, مواد زائد
تولید شده توسط هر فرد و نسبت موادزائدی که تجزیه زیستی نمی شود
بالا می رود. وقتی تجزیه زیستی وبازیافت طبیعی انجام نمی شود,
آلودگی ایجاد می شود. چالشی که پیش رو داریم, درک نقش انسان در
سازمان دادن به منابع طبیعی در زیستکره که این کار باید طبق قوانین
و روح زیستکره باشد اقدام عاجل و اصلی باید تعدیل و منطقی کردن
رابطه انسان با محیط زیست باشد.

مشکلات اکولوژیکی زباله فرایند تجزیه یا نابودی فقط حضور بسیاری از
پسماندهای تولیدات مصنوعی می تواند کیفیت آب و اتمسفر محیط را تحت
تاثیر قرار دهد. این شاید انگیزه ای باشد برای اینکه جنبه های مثبت و
منفی تمام روشهای موجود تصفیه مواد زائد را مطالعه و درک کرد. تغییر
شکل مواد زائد به مواد خام باعث ذخیره انرژی و منابع طبیعی انجام
می شود. با توجه به مدیریت مواد زائد و همینطور عادات غذایی و به طور
کلی مصرف می توانیم اثر گلخانه ای لایه اوزون, آلودگی آب های زیرزمینی و
آلودگی خاک یا هوا را افزایش یا کاهش دهیم.
نباید فراموش کنیم که موادزائد شهری شامل تولیدات خطرناک مانند
محلولها,باتریها, رنگ, حشره کشها وغیره هستند. وجود موادی که به
آنها فلزات سنگین می گویند نیز بویژه خطرناک است. این عناصر خطرناک
در زمین و آب بوجود می آیند و در آنجا می توانند وارد متابولیسم
موجودات زنده بشوند و زندگی آنها را تهدید کنند.

انبار زباله انبار زباله, تکه زمینی است که مواد زائد آنجا
انبار و فشرده می شوند به طوری که بدون حضور هوا تخمیر و تجزیه
می شوند در نتیجه این فرایند مقداری مایع یا جامد و گازهایی مانند
متان تولید می شود. محل انبار باید لایه غیر قابل نفوذی داشته باشد تا
خاک آن آلوده نشود و طوری باید طراحی شود که مواد جامد و گازها
بتوانند از آن خارج شوند. گاهی از گاز حاصل از این زباله ها برای
تولید انرژی استفاده می شود.
عموما محل انبار زباله هادره ها هستند. وقتی زباله فشرده و با خاک
پوشیده شد می توان سطح آن را گیاه کاشت. انبارهای زباله معمولا در
محلهایی نامناسب و یا با طرح بد ساخته می شوند و باعث آلودگی خاک و
آب می شوند.

اتلاف انرژی در زباله سوزهابرای اینکه بتوان انرژی موجوددر
زباله را دوباره مورد استفاده قرار داد این مواد باید پتانسیل کالری
زیادی داشته باشند در غیر اینصورت احتراق آنها بدون بازده و مشکل
است و نیاز به سوختهای فسیلی دارد. وقتی از زباله سوز استفاده می شود
که بخواهیم از زباله خلاص شویم و بدین ترتیب تصفیه و بازیافت برخی از
اجزاء زباله مانند کاغذ, مقوا, پلاستیک و غیره امکان پذیر می شود زیرا
جداسازی آنها پتانسیل کالری زباله را پایین می آورد. به هر حال منطقی
نیست, مواد آلی که از مواد مغذی و غنی می باشند و می توان آن را به
خاک برگرداند و حاصلخیزی آن را حفظ کرد, بسوزانیم.
زباله سوز چیزی بیش از یک کوره نیست که در آن زباله سوزانده می شود,
حجم آنها کاهش می یابد و به مواد خنثی تبدیل می شود. گاهی از گرمای
تولیدشده توسط زباله سوز استفاده می شود.
سوزاندن پلاستیکها بدون جداسازی آنها, تولید گازهای سمی می کند. نام
ژنریک این گازهاPIC است و شامل دیوکسینهاست و دیوکسین ماده ای
است که در فاجعه سوسوSeveso و بوپال Bhopal هند به مقادیر
زیاد تولید شد. استفاده از زباله سوزها زمانی سود دارد که مواد قابل
اشتعال زیادی در زباله ها باشد. زباله سوزها حجم مواد زائد را کاهش
می دهد ولی همچنان برای ریختن خاکستر آنها (که می تواند عناصر سمی را
افزایش دهد) نیاز به محل خاصی است که مشکل آلودگی هوا را بوجود
می آورد.

جمع آوری انتخابی مواد زائد ومنابع پایدار
یک جنبه مهم درباره کارایی یک فرایند تولیدی مقدار ماده زائدتولید
شده است. از آنجا که تولید هر چیزی نیاز به ماده خام, آب و انرژی
دارد, تولید ماده زائد نیز راه دیگر اسراف در منابع است. علاوه بر
این منابعی که غالبا توسط جامعه مصرف کننده استفاده می شود, قابل
تجدید نیستند. اگر بخواهیم پیشرفتی درجهت جامعه پایدار داشته
باشیم باید در موردمنابعی که از آن استفاده می کنیم و چگونگی
استفاده از آنها تجدید نظرکنیم. تجزیه و تحلیل تولیداتی که درهر
مرحله از فرایندتولید از آنها استفاده می شود,براساس موادی که
چرخه زندگی دارند, انرژی, آب, ماده زائدو غیره می تواند ما را در راه
رسیدن به استفاده پایدار از منابع یاری رساند.
قبل از اینکه ماده زائدبازیافت شود لازم است بصورت مواد اولیه خود
انبار شود. این کار بدین معنی است که مردم باید مواد آلی
(باقیمانده غذا) را از کاغذ, فلز, شیشه و پلاستیک که برای بسته بندی
غذا استفاده می شود جدا کنند.
ادامه دارد
شرح عکس فرایند تجزیه پیکر موجود زنده پس از مرگ در کره
زمین