نگاهى به نهمین کنگره بین المللى جراحان گوش، گلو، بینى و سر و گردن ایران
بنفشه پورناجى
روزنامه شرق، یکشنبه ۱۱ دى ۱۳۸۴ - - ۱ ژانویه ۲۰۰۶


نهمین کنگره بین المللى جراحان گوش، گلو، بینى و سر و گردن ایران ۱۸ تا ۲۲ آبان ماه امسال با حضور ۱۵۰۰ پزشک متخصص داخلى و خارجى در مرکز همایش هاى رازى تهران برپا شد. همزمان با برپایى این کنگره خبر موفقیت آمیز تشکیل «آکادمى گوش، گلو و جراحى سر و گردن خاورمیانه» در رسانه هاى گروهى کشور منعکس شد. به مناسبت برپایى این کنگره و تاسیس این آکادمى در مورد مسائل مطرح شده در کنگره مذکور پیرامون بیمارى هاى شایع این رشته گزارش زیر تهیه شده است.
•••
چندى پیش اعضاى انجمن هاى گوش، گلو و بینى کشورهاى ایران، لبنان، مصر، امارات، عربستان سعودى و عراق آکادمى گوش، حلق و بینى خاورمیانه را تشکیل دادند. دکتر احمد دانشى متخصص گوش، گلو، بینى و جراحى سر و گردن ایران و رئیس این کنگره در این باره مى گوید: تعدادى از کشورهاى خاورمیانه قصد داشتند که با تشکیل یک آکادمى مانند اتحادیه اروپا و آمریکا داراى یک آکادمى گوش، حلق و بینى مستقل باشند که سرانجام با پیشنهاد ایران، مصر، امارات متحده و لبنان این آکادمى تشکیل شد. این آکادمى با هدف همکارى روى پروژه هاى مشترک مانند «سینوزیت» یا بیمارى هاى مشترک ناشى از ازدواج هاى خویشاوندى که در این کشورها نیز از شیوع زیادى برخوردار است تشکیل شده است.
• سینوزیت ها
هرگونه التهاب و احتقان در سینوس هاى اطراف بینى به سینوزیت شهرت دارد. این فضاها حفره هاى پر از هوا است که از طریق یک مجرا به بینى متصل هستند. سینوس ها معمولاً به صورت جفت قرار گرفته اند. این سینوس ها عبارتند از سینوس هاى فکى، شبپره اى، پرویزنى و پیشانى که به صورت قرینه (جفت) قرار دارند. هرچند کارکرد سینوس ها هنوز به طور دقیق مشخص نیست، اما نظریات مختلفى پیرامون عملکرد آنها وجود دارد. برخى اعتقاد دارند سینوس ها پوشش دهنده بینى هستند. به عقیده برخى دیگر کارکرد آنها کمک به ایجاد ترشحات است. شکل دادن صورت نظریه  دیگرى است که براى وجود سینوس ها مطرح مى شود. وجود حفره هاى خالى براى سبک ترشدن سر نیز از دیگر حدس هاى مربوط به فلسفه وجودى این حفره ها است. به هر تقدیر تمام افراد در طول زندگى خود یک یا چند بار به بیمارى حاد و مزمن سینوزیت مبتلا مى شوند. حال پرسش اینجا است که فرق سینوزیت حاد و مزمن چیست؟
دکتر على اصغر شیرازى متخصص گوش، گلو و بینى در این زمینه مى گوید: علائم سینوزیت حاد کمتر از سه هفته است درحالى که علائم سینوزیت مزمن به بیش از سه ماه مى رسد. وى با اشاره به شیوه نسبتاً بالاى بیمارى سینوزیت مى گوید: در آمریکا سینوزیت مزمن شایع ترین بیمارى مزمن به شمار مى رود و حدود ۲۰ درصد افراد به درجاتى از بیمارى سینوزیت مزمن دچار هستند. دکتر شیرازى مى گوید: این بیمارى که همه ساله بودجه درمانى هنگفتى را به خود اختصاص مى دهد، به دنبال یک سرماخوردگى، التهاب در مخاط بینى و سینوس ها به وجود مى آید که سبب بسته شدن مجراى سینوس ها مى شود. وى تصریح مى دارد: با بسته شدن مجراى سینوس ها ویروس هایى که در مجرا وجود دارد، عفونت کرده که در نتیجه به صورت احتقان و ترشحات چرکى در سینوس ها ظاهر مى شود.این متخصص گوش، گلو و بینى یادآور مى شود: در سینوزیت هاى مزمن، به سبب بسته شدن یا تنگى مجراى سینوس موجب عفونت دائمى برمى گردد. ادامه این بحث را به نقل از دکتر شیرازى مى خوانیم: در چنین مواقعى یک نقص یا تغییرات آناتومیک به وجود مى آید. مثلاً پوشش بینى و سینوس ها خیلى ضخیم شده و تغییرات در سلول هاى پوشاننده بینى و سینوس ها اتفاق مى افتد که بازگشت ناپذیر است. سینوزیت حاد به دنبال سرماخوردگى یا در فصول گرم سال پس از خارج شدن از استخر و به صورت درد در سر و صورت، تب، گرفتگى بینى، ترشحات چرکى از بینى و علائم سرماخوردگى اتفاق مى افتد. در نوع حاد فرد با مصرف یک یا دو هفته دارو بهبود مى یابد. البته در نوع مزمن سینوزیت علایم متفاوت است. این نوع از سینوزیت هرچند با تب و سردرد- مانند نوع حاد آن- بروز نمى کند، اما شخص پس از بیدارى از خواب احساس سنگینى در سر و صورت کرده که در طول روز این احساس سنگینى کاهش مى یابد. احساس پرى  بینى و ترشحات پشت حلق، صاف کردن مداوم سینه، اختلال در بویایى، بوى بد دهان و تنفس و به ویژه سرفه در کودکان از علائم سینوزیت مزمن است. البته باید توجه داشت برخى از این علائم با ایجاد تومورهایى که سینوس ها را مى بندد، نیز مشابه است. به ویژه اگر این علائم یک طرفه باشد، احتمال ابتلا به تومورها بیشتر است. تشخیص نوع سینوزیت با گرفتن تاریخچه بیمارى و معاینه فیزیکى و با استفاده از تست هاى آزمایشگاهى مانند کشت میکروبى و تصویرنگارى انجام مى شود. امروزه براى تشخیص سینوزیت ها از تست هاى آزمایشگاهى مانند کشت میکروبى و تصویرنگارى و براى تشخیص سینوزیت هاى مزمن از «سى تى اسکن» استفاده مى شود.دکتر شیرازى در مورد درمان انواع سینوزیت ها مى گوید: پس از تشخیص سینوزیت  حاد با درمان هاى طبى و به ویژه آنتى بیوتیک ها براساس تجویز پزشک و پس از تعیین مدت مناسب که حداقل آن ۱۰ روز است مى توان معالجه بیمار را آغاز کرد. استفاده از بخور و شست وشوى بینى، استفاده از داروهاى مسکن و ضداحتقان نیز در این مورد ضرورى است. البته درمان سینوزیت مزمن کمى پیچیده است. به عبارتى طولانى تر بودن مدت زمان در این سینوزیت ها با آنتى بیوتیک و گاهى درمان استروئیدى و در مرحله آخر و در صورت حاصل نشدن نتیجه توسل به درمان هاى جراحى، به عنوان اقدام نهایى از ویژگى هاى درمان سینوزیت مزمن به شمار مى رود. اساس درمان جراحى، تخلیه ترشحات سینوس ها به کمک روش جراحى است. در گذشته به دلیل آنکه پزشکان از امکانات و وسایل لازم براى این عمل برخوردار نبودند، این عمل با دشوارى بیشترى همراه بود. اما طى ۱۵-۱۰ سال اخیر و با تحول مثبت در این زمینه همچنین استفاده از «آندوسکوپ» و سایر وسایل درمان با حداقل صدمه فیزیکى به بیمار انجام مى شود.این پزشک متخصص پیشگیرى از ابتلا به سینوزیت و در صورت ابتلا، درمان آن قبل از مزمن شدن بیمارى را از جمله اقدامات موثر براى جلوگیرى از صدمات بعدى ابتلا به سینوزیت برمى شمارد.
• وزوز گوش
وزوز گوش و کم شنوایى یک طرفه، شایع ترین علامت تومورها است. گرچه این تومورها نادر هستند ولى ۸۰ درصد تومورهاى پلى- دماغى داخل جمجمه مربوط به رشد تومور عصب هشتم است و به ندرت سایر توده هاى پلى _ دماغى بین حلزون گوش داخلى و ساقه مغزى نیز این علائم را به وجود مى آورند. دکتر محمدحسین حکمت آرا استاد فوق تخصص گوش (اتولوژى و نورواتولوژى) و رئیس نهمین کنگره بین المللى جراحان گوش، گلو، بینى و سر و گردن ایران در این زمینه مى گوید: خوشبختانه طى سال هاى اخیر پیشرفت هاى مناسبى در زمینه تشخیص و جراحى این تومورها انجام شده است. به ویژه پیشرفت هاى شگرفى که در تصویربردارى MRI حاصل شده تشخیص این تومورها را حتى در مراحل رشد چند میلى مترى هم آسان مى کند. وى ادامه مى دهد: هرچند جراحى این تومورها به لحاظ دسترسى مشکل، چسبندگى عصب صورتى به این غده و حضور عناصر حیاتى مجاور، سبب دشوارى کار جراح و پرخطر و نیز طولانى بودن کار وى مى شود، اما خوشبختانه با پیشرفت هاى جراحى میکروسکوپى و یا تشکیل تیم جراحى  و با حضور جراحان گوش به همراه جراحان مغز، متخصصان بیهوشى، آى سى یو، قلب و داخلى، خطر و عوارض این قبیل جراحى ها به حداقل رسیده در نتیجه نه تنها تومور را با ریشه اش خارج مى کنند که در مواردى همراه با خارج کردن تومور باقى مانده، شنوایى بیمار نیز حفظ مى شود.
• سنجش شنوایى نوزادان
طرح تحقیق غربالگرى شنوایى نوزادان براى کلیه نوزادان متولد شده در بدو تولد در چند بیمارستان دانشگاهى انجام شد. دکتر محمد فرهادى رئیس مرکز تحقیقات گوش، گلو، بینى و جراحى سر و گردن دانشگاه علوم پزشکى ایران و رئیس این طرح در این زمینه مى گوید: این پژوهش روى هشت هزار و ۵۰۰ نوزاد متولد شده در بیمارستان هاى دانشگاهى تهران در فاصله زمانى مرداد ۸۲ تا پایان شهریور ۸۳ انجام شد. یافته هاى این طرح بیانگر این واقعیت بود که میزان ناشنوایى یا «سخت شنوایى» در نوزادانى که به  دنیا مى آیند، بین یک تا چهار هزار در هر تولد سالم است. دکتر فرهادى با اشاره به اینکه تعدادى از این نوزادان نیازمند کاشت حلزون شنوایى تشخیص داده شده اند، اظهار داشت: در صورت آنکه این عمل در زمان مناسب- قبل از دوسالگى و پیش از تکامل زبان آموزى- انجام شود، از بروز معلولیت خاموش جلوگیرى خواهد شد. این متخصص گوش و گلو در ادامه تصریح مى دارد: یافته هاى این پژوهش همچنین نشان مى دهد، کودکان ناشنوا که نیاز به مراقبت هاى ویژه آموزش خاص و توانبخشى و ایمنى دارند، در مقایسه با سایر همسالان خود هزینه اى بالغ بر یک میلیون تومان بر سیستم آموزشى و درمانى کشور تحمیل مى کنند.
• کاهش شنوایى کودکان
عفونت هاى مکرر لوزه ها و لوزه سوم، شایع ترین علت کاهش شنوایى در کودکان است. دکتر حکمت آرا در این زمینه مى گوید: به طور کلى لوزه ها و لوزه سوم شامل سیستم لنفاوى بدن و بخشى از حلقه لنفاوى حلق به نام والدیر (Waldyer) معروف است، به شمار مى رود.
وى با اشاره به اینکه شبکه لنفاوى انسان در دوران جنینى به منظور تکامل سیستم دفاعى بدن شکل مى گیرد تصریح کرد: پس از تولد و با افزایش سن، از اهمیت این حلقه کاسته شده و در مواردى هم با تکرار عفونت هاى حلقى نه تنها نقش دفاعى شان را از دست مى دهند بلکه خود تبدیل به کانون عفونى نیز مى شوند. ادامه مطلب از زبان دکتر حکمت آرا به این شرح است: تاثیر و عوارض این کانون ها، تنفس دهانى، تغییر قوس دندان ها، خرخر موقع خواب، فشار بر قلب راست و پیدایش قلب ریوى «کرپولمونر» در کودکان است که سبب تغییر قیافه مى شود. (دهان باز و لب ها خشک مى شود، لب بالا به نظر کوتاه شده مى رسد، بینى و گونه ها برجسته تر نشان مى دهد.) گاهى آثار آن در سایر سیستم هاى بدن نیز مشهود بوده تا جایى که عفونت مکرر لوزه ها ممکن است منجر به روماتیسم حاد مفصلى، نارسایى کلیه ها و روماتیسم قلب شود.
در مواقعى لازم است با تشخیص و اقدام به موقع با جراحى لوزه، لوزه سوم را برداشته مایع پشت  پرده را با جراحى میکروسکوپى- البته بدون برش بیرونى- و از راه سوراخ گوش تخلیه و لوله گذارى کرد.