روزنامه شرق، شنبه 15 آذر 1382 

سلیمان فرهادیان: مجله فیزیک یکی از نشریاتی است که از سوی مرکز نشر دانشگاهی منتشر می شود و برخلاف سایر نشریات این مرکز، به همراه مجله شیمی و نشر ریاضی مجموعه ای را تشکیل می دهد که به حوزه علوم پایه مربوط می شوند. مهمترین نکته ای که باید در ابتدای کار خاطرنشان ساخت آن است که در زبان فارسی کمتر مجله ای است که به حوزه علوم پایه اختصاص داشته باشد، با این وصف انتشار مجله ای که اختصاصا به فیزیک و مباحث گوناگون آن می پردازد را باید به فال نیک گرفت، چرا که باید پذیرفت که تنها مجله ای است که به این رشته اختصاص دارد.

با نگاهی کلی به رئوس مطالب مندرج در آن می توان دریافت که مخاطب های این مجله دانشجویان دوره های مختلف مراکز آموزش عالی و مدرسان دانشگاه ها هستند. مجله فیزیک هدف از انتشار خود را ایجاد ارتباط میان فیزیک پیشگان فارسی زبان و کمک به پیشبرد جنبه های فرهنگی، آموزشی و اطلاعاتی فیزیک در ایران معرفی می کند. عمده مباحثی که دراین مجله مورد بررسی قرار می گیرد رامی توان به شاخه های زیر تقسیم کرد:

• پدیده های شناخته شده فیزیک از دیدگاه های تازه
• مرور تحولات و پیشرفت های پژوهشی در زمینه های تخصصی فیزیک
•جنبه های فرهنگی، تاریخی یا فلسفی علم به خصوص علم فیزیک
• کاربردهای مختلف فیزیک در زندگی روزمره
• نقد و معرفی کتاب های فیزیک
• اخبار فیزیک و دستاوردهای جدید علم فیزیک در ایران و سایر نقاط جهان
• بررسی مسائل آموزش فیزیک و مباحث مربوط به آن که با توجه به مورد اخیر می توان معلمان فیزیک را نیز به سایر مخاطب های آن اضافه کرد.

موضوعات مورد توجه در این مجله نیز همانند خود فیزیک گسترده است وکمتر شاخه ای از فیزیک را می توان در نظر گرفت که ذکری از آن به میان نیامده باشد. از جمله این شاخه های فیزیک که این مجله به آنها می پردازد می توان به فیزیک ذرات بنیادی و میدان ها، فیزیک هسته ای، فیزیک اتمی و مولکولی، شاره ها، پلاسماها و تخلیه الکتریکی، ماده چگال و ساختار الکترونی، خواص الکتریکی، مغناطیسی، اپتیکی، گرمایی و مکانیکی آن، ژئوفیزیک، نجوم و اخترفیزیک، فیزیک بین رشته ای و سایر موارد مرتبط به علم و فناوری و فیزیک  کاربردی اشاره کرد. عمده موارد مطرح شده نیز از آخرین دستاوردهای فیزیک محسوب می شود و بدین لحاظ می تواند ذهن جست وجوگر دانشجویان علاقه مند را به خود جذب کند.

بدیهی است که موارد بسیاری در علوم مختلف وجود دارد که به رغم اهمیت آن در آموزش چندان به آن پرداخته نمی شود و انجام آن به عهده مجلات واگذار می شود و در ظاهر نیز مجله فیزیک برای پوشش دادن این موارد موفق عمل کرده است. به همین دلیل مجموعه ای از این مجله که طی 20 سال منتشر شده است را می توان به عنوان دایره المعارفی در نظر گرفت که دانشجویان بتوانند یک یا چند مقاله پیرامون موضوع مورد نظر خود را در آن بیابند.اما از طرف دیگر ذکر چند نکته بی مناسبت نیست از جمله آنکه در صفحه معرفی مجله آمده است که این مجلد هر سه ماه یکبار منتشر می شود، اما عملا به دلایل متعددی این کار صورت نمی گیرد و انتشار آن با تاخیر صورت می گیرد. برای مثال شماره های 79 و 80 که قرار بود پائیز و زمستان 1381 منتشر شوند در یک مجلد واحد به چاپ رسیده است که آن هم با تاخیر مضاعف شش ماهه در مهر 82 انتشار می یابد. با توجه به عدم توزیع مناسب نشریات قطعا بر این تاخیر اضافه می شود.

در این شرایط در نظر بگیرید کسی بخواهد برای فصلنامه ای (که عملا با تاخیر شش ماهه و یکساله منتشر می شود) مقاله ای در چند قسمت بنویسید و بین این قسمت ها نیز تاخیر دیگری روی دهد. نتیجه چیزی است که در شماره جدید آن شاهد هستیم. قسمت اول مقاله همبستگی های عجیب در پائیز 80 و قسمت دوم در پائیز 82 منتشر می شود. خواننده پی گیر باید برای خواندن مقاله 2 سال به انتظار بنشیند! از دیگر تبعات این گونه تاخیرها می توان به مقاله جایزه نوبل فیزیک سال 2002 اشاره کرد که چند ماهی پس از اعلام برندگان نوبل فیزیک سال 2003 منتشر شد!با نگاهی گذرا به مجله فیزیک می توان دریافت که قسمت عمده مطالب آن ترجمه مجلات خارجی است و کمتر مطلب تالیفی در آن به چشم می خورد که نشان دهنده آن است که هنوز هم در کشور مصرف کننده تولیدات علمی سایر کشورها هستیم.

از سایر نکات جالب توجه آن است که ترجمه همین مطالب هم عمدتا توسط اشخاص معدودی صورت می گیرد برای مثال در شماره آخر از بین ده مطلب منتشر شده 6 عنوان آن توسط یک نفر تهیه شده بود که اتفاقا ویراستار مسئول مجله هم هست و علاوه بر مسئولیت ترجمه و ویرایش مطالب، مسئولیت پاسخگویی به نامه های رسیده را نیز دارد. به دلیل همین حجم زیاد کار در پاسخ به نامه خواننده ای از عبارت نه چندان جالب «بخشا» استفاده می کند.با اینهمه هنوز هم این مجله بهترین انتخاب برای دانشجویان علاقه مند محسوب می شود.