روزنامه شرق، یکشنبه 16 آذر 1382 

مینا اکبری : هفت سال پس از 15 آذر ماه سال 1375 در سالن آمفی تئاتر خانه هنرمندان تهران در حالی که باران ریز ریز می بارد و در آسمان اعتصاب ابرها پایان ندارد، اجتماع قریبی از جوانان و هنرمندان تهرانی بر پا شده است. براساس دیوارکوب ها و کارت ها و بروشورهای توزیع شده، مجلس، مجلس سالگرد در گذشت کارگردان فقید و وحید دوران علی حاتمی است.اجرا بر عهده جمشید گرگین است. او می گوید: «یک ماهی است که طول کشیده تا توانسته ایم چنین برنامه ای را بدون این که ریالی از کسی بگیریم، اجرا کنیم. ما غیر از سازمان فرهنگی _ هنری شهرداری تهران و خانه هنرمندان هیچ حامی دیگری نداشتیم.» تجمع جماعت آن چنان است که هنوز چند دقیقه ای از برنامه نگذشته عرق از سر و روی مردم چون باران از آسمان شهر می بارد.حسن این برنامه برخلاف دیگر برنامه های مشابه، اجرای موسیقی در آن است. در جای جای مراسم گروهی با نام سوته دلان به سرپرستی «تورج زادپور» قطعاتی از حسین علیزاده (دلشدگان)، فرهاد فخرالدینی (کمال الملک)، آواز مخالف والا ای پیر فرزانه (سوته دلان)، محمدرضا لطفی (حاجی واشنگتن)، مرتضی نی داود (هزار دستان) ، ارسلان کامکار (مادر) و تصنیف  دلشدگان از علیزاده و تصنیفی به یاد علی حاتمی ساخته و پرداخته شده  گروه سوته دلان اجرا می کنند. گروه با این که سریع جمع وجور شده اما شیرین می نوازند و بر دل می نشیند.

بخش دیگر مراسم، بخش هایی از فیلم های علی حاتمی است که شامل اغلب آثار کارگردان درگذشته می شود. علاوه بر این مصاحبه رادیویی جمشید گرگین با «حاتمی» و «واروژان» درباره سریال سلطان صاحبقران (1353) و همچنین پخش گفت وگوی تلویزیونی گرگین با حاتمی درباره سریال هزار دستان (1366) به همراه پخش 8 دقیقه از راش های فیلم جهان پهلوان تختی باعث شده که این اجتماع پر شور بیشتر از مراسم متعارف این چنینی دچار شور و حال شوند؛ به طوری که هر لحظه بر ازدحام سالن و جمعیت مقابل دو ویدئو پروجکشن که در طبقات مختلف کار گذاشته شده بود بیشتر می شد. البته نقص فنی رایج در این گونه مراسم مزاحم دیدار با لحظه های ریتمیک فیلم «حسن کچل» می شود و فیلم «طوقی» بعد از یک بار قطع و وصل دوباره از نو نمایش داده می شود. اما بخش دیگر این بزرگداشت مربوط به سخنرانی هاست. در بین مدعوین اغلب هنرمندان و بازیگران همکار در آثار حاتمی دیده می شوند. حجت الاسلام محمد علی زم، پور نجاتی در میان مشایخی و ممیز، آغداشلو، امین تارخ، محمود کلاری، مرتضی شایسته و امید روحانی حاضر در مراسم هستند.

اولین سخنران مرتضی ممیز است . ممیز که کار طراحی و اجرای دیوارکوب ها و کارت های مراسم را بر عهده داشته به روی صحنه می رود و می گوید: علی حاتمی شخصیت جامعی داشت که باید آن را از جنبه های گوناگون بررسی کرد. از منتقدان و هنرمندان و اساتید دانشگاه می خواهم که حاتمی را فقط به عنوان یک کارگردان معرفی نکنند. حاتمی به شکل موثری در تمام متون طراحی صحنه و لباس، گریم، فیلمنامه نویسی و نثر تخصص داشت و درباره هر کدام از این تخصص ها می توان کتاب ها نوشت.با اینکه قرار بود محمود دولت آبادی اولین سخنران جلسه باشد اما خبری از نویسنده کلیدر نشد و آیدین آغداشلو دومین سخنران جلسه درباره حاتمی می گوید: علی حاتمی مرا به تبع نقاشی دوست داشت و وقتی درگذشت فکر کردم دیگر کسی نمی تواند به اندازه او نقاشی های مرا دوست داشته باشد. وقتی کمال الملک را می ساخت به من گفت به جمشید مشایخی نقاشی یاد بدهم که نتوانستم اما فتح بابی شد برای عمیق تر شدن دوستی ما، چرا که به علت بازی همسر سابقم در سوته دلان ما همدیگر را بیشتر شناختیم. اما خدمتی که او بر من کرد و هرگز نمی توانم فراموش کنم زمانی بود که من بعد از انقلاب دیگر کار را تمام شده می دانستم. او از من خواست پوستر حاجی واشنگتن را بکشم. او به من فهماند که برای هنرمند، قبل و بعد از انقلاب نباید فرقی داشته باشد.

امید روحانی منتقدی که به عنوان پزشک بر بالین روزهای واپسین زندگی حاتمی حاضر شده بود نیز گفت: «فیلم های حاتمی  از سوی مردم همیشه با تفاهم روبه رو بود. اما منتقدان با سوءتفاهم با این آثار روبه رو شدند. منتقدان او را متهم می کردند که بلد نیست قصه بگوید. اما حاتمی کار دیگری می کرد. او می خواست که ابزار تکنولوژی را مال خود کند و یک روش قصه گویی خاص ایرانی ابداع کند.محمود کلاری فیلمبردار فیلم های مادر، دلشدگان نیز در سخنان خود با اشاره به سلیقه عالی حاتمی گفت: او به هیچ وجه به روند دکوپاژ معمول سینما اعتقاد نداشت. او یک ایده کلی از فضا می گرفت.جمشید مشایخی، محمدعلی کشاورز، امین تارخ، سه بازیگر فیلم های حاتمی به همراه مرتضی شایسته و مجید میرفخرایی که طراحی صحنه مراسم را بر عهده داشت هر کدام به فراخور حال خود درباره علی حاتمی و ارزش آثار او سخن گفتند.حالا هفت سال پس از مراسم باشکوه تشییع جنازه  علی حاتمی اعلام شده که قرار است در جشنواره فیلم فجر جایزه ای به نام علی حاتمی به فیلم هایی که در آنها از ارزش های میراث فرهنگی کشور سخن گفته می شود اختصاص یابد. برگزاری هر مراسمی برای فرهیختگان درگذشته نشان از شکوه ، در گذشته است. آنچه باید برای بازماندگان مهم باشد به کار گرفتن صناعت بزرگان فقید است. آیا نباید رسم فرهیختگان را یادآوری کنیم. مرد خوابیده در آرامگاه شماره 9 در ردیف 12 قطعه 88 بهشت زهرا فرهیخته بود. به پاسداشت فرهیختگی برخیزیم.