روزنامه شرق، پنجشنبه ۴ دی ۱۳۸۲ - ۲ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۲۵ دسامبر ۲۰۰۳

ترجمه مرضیه سلیمانی:هر کدام از آیین های فرهنگی، اجتماعی و دینی بی شماری که در جهان حضور دارند، آغاز سال جدید را به گونه ای جشن می گیرند. چنین جشن هایی _ که در میان قدیمی ترین و عمومی  ترین آیین ها نیز به چشم می خورد _ عموماً شامل آیین ها، آداب و مراسم معناداری همراه با نیرو بخشی و جشن و پایکوبی به خاطر تجدید حیات تمامی زندگی است این تجدید حیات، جوهره سال جدید است و در فرهنگ های گوناگون به طرق مختلف اجرا می شود. کهن ترین مراسم ثبت  شده جشن های سال نو به تاریخی حدود دو هزار سال قبل از میلاد مسیح و سرزمین بین النهرین باز می گردد. در آن جا سال جدید یا «آکتیو» با نزدیک ترین اعتدالین بهاری و ماه جدید - یعنی میانه مارس برای بابلی ها _ و یا نزدیک ترین اعتدالین پاییزی و ماه جدید _ یعنی میانه سپتامبر برای آشوریان _ آغاز می شد. آغاز سال، برای مصریان،  فنیقی ها و ایرانیان با اعتدالین پاییزی _ یعنی ۲۱ سپتامبر _ و برای یونانیان تا قرن پنجم قبل از میلاد مسیح با انقلاب زمستانی _ یعنی ۲۱ دسامبر _ گشایش می یافت.

طبق تقویم جمهوری روم، سال جدید در اول مارس آغاز می شد، پس از سال ۱۵۳ پیش از میلاد، تاریخ رسمی شروع سال جدید به اول ژانویه تغییر یافت و در ۴۶ پیش از میلاد این تاریخ به صورت رسمی در تقاویم ژولیوس مورد تایید قرار گرفت. در تقویم دینی یهودیان، سال جدید با اولین روز ماه «تیشیری» - یعنی ماهی که از ۶ سپتامبر تا ۵ اکتبر به طول می انجامد و «روش حشانه» نیز نام دارد _ آغاز می شود. در اوایل قرون وسطی، اغلب اروپاییان ۲۵ مارس را به عنوان روز آغاز سال در نظر می گرفتند که در ضمن روز عید «تبشیر» نیز بود، اگر چه برای انگلیس آنگلوساکسون روز اول سال نو ۲۵ دسامبر بود. ویلیام فاتح فرمان داد که سال، در اول ژانویه آغاز گردد،  اما _ بعدها- انگلیس سال جدید خویش را همراه با بقیه جهان مسیحیت در ۲۵ مارس آغاز کرد. اول ژانویه - به عنوان اولین روز سال جدید- به توسط تقویم گریگوریان و در سال ۱۵۸۲ دوباره مرسوم شد و کشورهای وابسته به روم کاتولیک بی درنگ آن را پذیرفتند. مابقی کشورها نیز به آهستگی و به فراخور حال، چنین کردند: اسکاتلند در سال ۱۶۶۰،  آلمان و دانمارک در حدود سال ۱۷۰۰، انگلیس در سال ۱۷۵۲، سوئد در سال ۱۷۵۳ و روسیه در سال ۱۹۱۸. در شرق، اغلب جشن های سال نو صراحتاً متضمن مضامین و ویژگی های دینی است. در جشن های «دراویدین»های هند جنوبی سال جدید تامیلی در انقلاب زمستانی و با جشن های ۳ روزه «پنگال» آغاز می شود. مشخصه بارز این جشن ها، زیارت اماکن مقدس مذهبی و پخت آیینی برنج است. در بنگلادش نیز سرآغاز سال جدید اعمالی همچون پرستش و تقدیس رود «گنگ» است. بومیان ماقبل بودایی و هندوهای متاثر از آنان، در برگزاری جشن های سال نو در آسیای جنوب شرقی ید طولایی دارند. در تایلند، سال جدید یا «تروت» - که در برگیرنده ماه های مارس و آوریل است _ دارای ساختاری ترکیبی است. راهبان بودایی به دفع ارواح و شیاطین از اطراف پرداخته و هدایایی نیز دریافت می دارند. نذورات و قربانی های متعدد به درگاه خدایانی تقدیم می شد که منشا هندویی دارند. مردم، در حالی که به ملاقات یکدیگر می روند، ظرفی آب را با حالت شوخی و شیطنت _ برای یکدیگر پرتاب می کنند. قمار و قمار بازی _ که معمولاً ناپسند بوده و مورد تایید نیست در جشن های ۳ روزه مجاز است.

آغاز سال جدید چینی به طور رسمی، به مدت یک ماه جشن گرفته می شود این دوره از نیمه دوم ماه جدید پس از انقلاب زمستانی _ که در اواخر ژانویه یا اوایل فوریه است آغاز می شود - قبل از آغاز این جشن یک ماهه، مراسم دفع شیاطین به صورت نمادین و نمایشی اجرا گردیده و پیشکشی هایی به خدایان ثروت و سلامتی و نیز هدایایی به نیاکان تقدیم می شود. تبتی ها سال جدید خویش را در فوریه و با جشن، ضیافت و دید و بازدید آغاز می نمایند.
در این زمان جوامع رهبانی تبت نیز به استراحت می پردازند.

برگزاری جشن سال نو در روزهای اول تا سوم ژانویه مشهورترین جشن سالانه در ژاپن است. در برخی نواحی روستایی ژاپن، جشن سال نو؛ پس از این تاریخ نیز ادامه یافته و به جشنی متصل می شود که براساس تقویم شمسی _ قمری ژاپنی دارای تواریخ بسیار متفاوتی بوده و از ۲۰ ژانویه تا ۱۹ فوریه را در بر می گیرد. چنین سنت هایی ارتباط نزدیکی با حلول بهار و زمان نوزایی و تجدید حیات دارد. این جشن در ژاپن با عنوان «گانجیتسو» به معنی روز نخستین _ شناخته شده و بر آغاز سال نو دلالت دارد. نام دیگر جشن های سال نو ژاپنی (شوگاتسو) به معنی ماه معیار است و بر این عقیده اشارت دارد که سرنوشت و اقبال خوب یا بد هر کس در طول چند روز آغازین سال نو رقم زده می شود و سرنوشتی که هر کس در این روزهای آغازین نصیبش می شود، نشانگر بخت و اقبال او در تمام طول سال پیش روست. این جشن، به رسم رایج، همراه با خانه تکانی آیینی، ضیافت دید و بازدید و رد و بدل کردن هدایا است.

کریسمس

واژه کریسمس Christmas از انگلیسی کهن مشتق شده و از نظر لغوی Christ’s mass به معنی جماعت مسیح یا عشای ربانی مسیح است. کریسمس جشنی مسیحی است که در ۲۵ دسامبر، به یادبود تولد عیسی مسیح بر پا داشته می شود. کریسمس همچنین به عنوان تعطیلات چند روزه نیز شهرت دارد. بر طبق تقویم نجومی رومی، کریسمس تا سال ۳۳۶ میلادی جشن گرفته می شد. اما در بخش شرقی امپراتوری روم، جشنی در ۶ ژانویه برگزار می شد که هم به یادبود تولد و هم برای بزرگداشت غسل تعمید عیسی مسیح بود، این جشن در همه جای امپراتوری روم شرقی برگزار می شد الا در اورشلیم، در آن جا تنها روز تولد عیسی مسیح، به جشن و سرور اختصاص داشت. در طول قرن چهارم، جشن میلاد مسیح در ۲۵ دسامبر عموماً از سوی اغلب کلیساهای شرقی مورد پذیرش و تایید واقع شد. در کلیسای ارمنی، ۲۵ دسامبر هرگز به عنوان کریسمس پذیرفته نشد، در آن جا تولد مسیح را در روز ۶ ژانویه جشن می گرفتند.پس از این که کریسمس در شرق بنیان نهاده شد، غسل تعمید عیسی در روز ۶ ژانویه _ که روز عید تجلی عیسی مسیح نیز بود _ جشن گرفته شد. در غرب اما، روز عید تجلی یا «اپیفانی» روزی بود که در آن جریان بشارت مغان زرتشتی، به تولد و ظهور نوزادی با نام عیسی، جشن گرفته شد.

دلیل این که چرا روز ۲۵ دسامبر به عنوان جشن کریسمس در نظر گرفته شده است، هنوز هم ناشناخته باقی مانده، اما محتمل ترین دلیل این است که مسیحیان نخستین، خواهان آن بودند که این تاریخ را با جشنی ویژه رومیان برای «تولد خورشید فتح ناشدنی» منطبق نمایند. این جشن های خورشید محور، در انقلاب زمستانی آغاز می شد، زمانی که روز ها دوباره طولانی تر شدن خویش را آغاز می کردند.

مراسم سنتی مرتبط با کریسمس از چندین منبع توسعه یافت. در جهان رومی روز شادخواری _ یعنی ۱۷ دسامبر _ زمانی برای خوشگذرانی، شادمانی و رد و بدل کردن هدایا بود. ۲۵ دسامبر همچنین به عنوان روز تولد میترا (میثره) خدای ایرانی، در نظر گرفته می شود. در سال جدید رومی یعنی اول ژانویه، خانه ها با گیاهان و انواع نورها تزیین شده و هدایایی به کودکان و فقرا اهدا می شود. رفته رفته، هنگامی  که قبایل Teutonic به اروپای مرکزی و بریتانیا نفوذ کردند مراسم عید نوئل خویش را نیز به آیین  های بزرگداشت کریسمس افزودند. بدین ترتیب نوئل آلمانی و اقوام سلتی نیز به کریسمس ملحق شد. از جمله این مراسم می توان به غذای مخصوص عید نوئل، مراسم اخوت، کیک های نوئل و درخت نوئل با چراغانی و تزیین مخصوص اشاره کرد. نیز تقدیم هدایا و تبریک و شادباش گویی به یکدیگر و همچنین به استقبال جشن های کریسمس رفتن از دیگر جنبه های بزرگداشت این جشن فصلی است.

آتش ها و نورها، همیشه با جشن های زمستانی همراه بوده، هم در بین مسیحیان و هم در میان مشرکین و سایر ادیان. از قرون وسطی به این سو، سرسبزی و یا درختان همیشه سبز جزء لاینفک کریسمس بوده است. کریسمس به طور سنتی، به عنوان جشن خانواده ها و کودکان مورد توجه است در بسیاری از کشورها رسم تقدیم هدایا به جا آورده شده و «فیکولاس قدیس» یا «سانتا کلاوس» حامی و پشتیبان برگزاری جشن کریسمس است.

Encyclopedia of world religions