روزنامه شرق، پنجشنبه ۴ دی ۱۳۸۲ - ۲ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۲۵ دسامبر ۲۰۰۳

فرزانه روستایی: تخار یکی از استان های شمالی افغانستان است که در مقایسه با دیگر استان ها از آب و هوای معتدل و اراضی بسیار حاصلخیزی برخوردار است. طالقان مرکز استان تخار است. تخار یکی از آخرین استان هایی بود که به دست طالبان فتح شد اما غلبه طالبان بر آن مدت زیادی به طول نینجامید. سعید اکرام الدین فارغ التحصیل مهندسی تکنولوژی از دانشگاه کابل، استاندار تخار و از مجاهدین تاجیک افغانی است که سال ها علیه روس ها جنگیده است. وی ۱۲ فرزند و دو همسر دارد. ماهانه هزار دلار از دولت حقوق دریافت می کند و دیدگاه او نسبت به مسائل افغانستان نگاهی به افغانستان از درون است. گفت وگو با او را که در کابل انجام شده است می خوانید.

تریاک

- چرا در افغانستان کشت تریاک توسعه یافته است.

بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی افغانستان ویران شده، آب آن را برده، مین گذاری شده و احتیاج به احیا دارد. به دست آوردن محصولات غذایی در این اراضی با مشکلات متعددی مواجه است. اما در کشت تریاک شما مشکلی ندارید.

- توضیح بیشتری بدهید.

شما در کشت محصولات غذایی احتیاج به سم، کود، وجین و آب و مراقبت زیاد دارید. کشت تریاک این طور نیست. بذر می پاشی، کمی وجین می کنی، محصول برمی داری. کشت تریاک احتیاج به کود و سم ندارد. احتیاج به مراقبت زیاد ندارد. از همه مهم تر قیمت جهانی و منطقه ای و کشوری تریاک تضمین شده است. با کشت تریاک کشاورز به فلاکت نمی افتد.

- آیا کشاورزان افغانی با دورانی از رکود فروش محصولات غذایی مواجه بوده اند.

قطعاً همین طور است. دو دهه پیش قیمت غلات دچار رکود بی سابقه ای شد. انبار کشاورزان مفلوک پر از محصولاتی بود که کسی آن را نمی خرید. توانایی اقتصادی کشاورزان افغان برای تحمل نوسان قیمت بسیار کم است و هیچکس از آنان حمایتی به عمل نمی آورد. کشاورز افغانی برای از گرسنگی نمردن، در یک مقطع کشت غلات را به کنار گذاشت و سراغ کشت محصولی رفت که تاکنون رکود نداشته است. یعنی، تریاک.

- یک منبع انگلیسی اعلام کرده که کشت تریاک ۹۰ برابر شده است.

۹۰ برابر، بگویید هزار برابر شده است. فقط در استان تخار که من والی آن هستم کشت تریاک ۴۷ درصد کاهش یافته است اما در همه جا چندین برابر شده است.

- عامل اساسی اوج گیری کشت تریاک چیست؟

سازمان ملل.

- چرا؟

با رفتن طالبان سازمان ملل به کشاورزان افغانی که کشت تریاک را کنار بگذارند و محصولات دیگری را برگزینند کمک مالی کرد. این کمک مالی در مناطق زیادی به کشاورزان اعطا شد. پس از مدتی، حتی کشاورزانی که تریاک نمی کاشتند برای بهره مندی از کمک سازمان ملل به کشت تریاک روی آوردند. به یکباره شما با افغانستانی مواجه شدید که غیر از تریاک محصول دیگری را نمی کاشت.

- آیا بن لادن و القاعده در توسعه کشت تریاک نقش داشته اند؟ آیا کشت تریاک برای مبارزه با غرب و جوامع غربی مورد تشویق وحمایت قرار نگرفته است؟

من فکر نمی کنم. بیشتر یک قاعده اقتصادی- کشاورزی متناسب با توان کشاورزان افغان بوده است.

- آیا گسترش کشت تریاک از ضعف دولت مرکزی حکایت ندارد؟

ببینید الان کشاورزی افغانستان تریاک مدار شده است. از ننگرهار، هلمند، بدخشان، قندهار، کسانی که تجربه کشت دارند به دیگر مناطق می روند و کشت تریاک را به دیگر مناطق می آموزند. از سویی اگر کشاورزان تریاک نکارند می میرند. کشت تریاک به مرگ و زندگی آنان بند است. این به معنی غیبت دولت در مناطق نیست، ولی فعلاً اوضاع طوری است که هرکس موظف است به هر ترتیبی شده شکم خود و زن و بچه اش را سیر کند و این امکان ندارد الا با کشت محصول تضمین شده و بی دردسر و بی مخارجی چون تریاک.

- آیا شما در استان تخار نمی توانید برای مقابله با تریاک جدی تر عمل کنید؟

می توانم. اما شکم گرسنه مردم را چه کنم. مردم اگر تریاک نکارند از گرسنگی می میرند.

- آیا برنامه ای برای ایجاد اشتغال در استان تخار دارید؟

یک پروژه برق به نام بند کوکچه در منطقه ما مورد مطالعه قرار گرفته است که ظرفیت تولید ۲۰۰۰ مگاوات برق دارد. کلیه مطالعات این پروژه انجام شده ولی برای انجام آن پول کلانی احتیاج است که تأمین آن محال به نظر می رسد.

از سویی، ما منابع ذغال سنگ، نمک ومعادن مختلف داریم. اما بهره برداری از همه آنان احتیاج به برنامه ریزی دولتی و بودجه دارد.

- مگر شما بودجه ندارید و اصولاً سیستم بودجه ولایات چگونه است؟

ولایاتی که درآمد دارند بعد از محاسبات دولتی، درآمدشان به مرکز منتقل می شود. مرکز هم متناسب با توانایی خودش بودجه ای را به استان ها اختصاص می دهد. این بودجه اصولاً بسیار کم است و حتی کفاف حداقل هزینه اداره ولایات را هم نمی دهد.

- به این ترتیبی که شما گفتید ظاهراً نمی توان انتظار تحولی اساسی در نظام کشاورزی افغانستان داشت؟

خیلی ساده است. اگر بازسازی افغانستان شروع شود، کشت تریاک کاهش می یابد و ممکن است ریشه کن شود. اگر بازسازی و اصلاحات نباشد تغییری در این وضع پیش نمی آید. البته اگراوضاع از این بدتر هم نشود.

دولت کرزای

- ارزیابی شما از دولت کرزای چیست؟

افغانستان با مشکلات زیادی مواجه است از درگیری های داخلی تا نفوذ خارجی. با همه این احوال معتقدم کرزای موفق بوده است.

- از دید شما مهمترین دستاورد کرزای چه بوده است؟

برنامه کرزای برای اداره امور چهار محور دارد که اگر اجرا شود افغانستان دچار تحول می گردد. یعنی: تدوین قانون اساسی، خلع سلاح عمومی، پی ریزی اردوی ملی (ارتش) و بنیانگذاری پلیس ملی.

- آیا خلع سلاح مهمترین بخش از برنامه دولت نیست و تا چه حد انجام آن موفق بوده است.

خلع سلاح در جریان است. اما درصد سلاح هایی که توقیف شده در مقایسه با سلاح هایی که موجود است ناچیز به نظر می رسد.

- آیا خود شما مسلح بوده اید؟

بله من از فرماندهان مجاهدین بوده ام. اگر من ۱۰۰۰ قبضه اسلحه داشته باشم دیگران ۸- ۷ هزار اسلحه دارند.

خلع سلاح به اسلحه هایی که در دست مردم پراکنده است خلاصه نمی شود. بحث اصلی خلع سلاح مربوط به تحویل اسلحه رهبران جهادی است که انبارهای اسلحه سنگین و سبک دارند. بسیاری از مردم و رهبران جهادی معتقدند هنوز خطر زایل نشده است. رهبران جهادی و مردم از پاکستان می ترسند و معتقدند پاکستان نخواهد گذاشت امنیت در افغانستان پا بگیرد. احساس ناامنی که هنوز وجود داردباعث شده است مردم و رهبران جهادی اسلحه و انبارهای اسلحه خود را تحویل ندهند.

- به این ترتیب به نظر می رسد خلع سلاح خوب پیش نمی رود.

رابطه ای جدی بین امنیت و خلع سلاح وجود دارد. هر قدر امنیت برقرار شود خلع سلاح موفق خواهد بود. به هر میزان که ناامنی باقی بماند، انبارهای اسلحه دست نخورده باقی خواهد ماند.

- برنامه دولت برای تشکیل اردوی ملی به چه ترتیبی پیش می رود.

طرحی برای تشکیل یک ارتش هفتاد هزار نفری در حال اجراست. اعضای ارتش داوطلب خواهند بود و ماهانه ۸۰- ۷۰ دلار حقوق دریافت می کنند.

- آیا بدون حمایت خارجی امکان موفقیت برای کرزای وجود دارد؟

به نظر نمی رسد بدون حمایت خارجی کرزای امکان موفقیت چندانی داشته باشد.

- موضوع حمایت خارجی از کرزای حساسیت خاصی در میان مردم ایجاد نمی کند؟

مردم افغانستان اصولاً ضد خارجی و ضد وابستگی هستند. ولی وقتی کسی به افغانستان کمک کند قضیه متفاوت می شود.

- من خودم معتقدم ظاهراً قرار نیست افغانستان بازسازی شود حداقل تاکنون هیچ طرحی برای بازسازی در نظر گرفته نشده است. زیرا کلیه زیر ساخت های افغانستان صفر است و برای بازسازی به طرح هایی شبیه به طرح مارشال احتیاج دارد. در صورتی که این بازسازی صورت نگیرد چه اتفاقی در افغانستان خواهد افتاد.

خیلی پیچیده نیست. اگر افغانستان بازسازی نشود با پتانسیل های موجود و با نفوذی که پاکستان دارد تبدیل به مرکز تروریسم بین الملل شده و عامل کشت جهانی مواد مخدر خواهد بود.

- به عنوان یک مقام ارشد دولت افغانستان در صورتی که کمک یا طرح بین المللی برای افغانستان در نظر گرفته نشود اوضاع به چه ترتیب پیش خواهد رفت.

حتی اگر کمک خارجی نیاید ما باید بتوانیم روی پای خودمان بایستیم. فکر می کنم با حداقل های خودمان بتوانیم افغانستان را احیا کنیم.

- اگر قرار نباشد کمکی به افغانستان صورت بگیرد فکر می کنید حضور خارجی ها به خصوص آمریکایی ها در این کشور ضرورت دارد.

نه. در آن صورت دیگر خارجی ها در افغانستان تحمل نخواهند شد.

- آیا فکر نمی کنید در آن صورت کرزای دچار مشکل جدی شود.

با این عقیده موافقم.

- به این ترتیب احتمال بروز یک افغانستان دوباره ناامن خیلی بعید نیست.

من هم در صورتی که اوضاع خیلی خوب پیش نرود، احساس می کنم ممکن است دوباره افغانستان درگیر شود.