پارک اتابک نام باغ و عمارتی بود که به درخواست اتابک اعظم و برای اقامت‌اش در انتهای خیابانِ سی تیر، توسط میرزا مهدی‌خان شقاقی، نخستین مهندس معمار ایران ساخته شد.

معراج قنبری: میرزا علی‌اصغرخان امین‌السلطان، یکی از پرآوازه‌ترین و شناخته‌ شده‌ترین  رجال و وزرای روزگار قاجار، سال ۱۲۳۷ خورشیدی در تهران متولد شد. او آگاهی قابل توجهی از ادبیات فارسی داشت و در نظم و نثر صاحب فکر بود.

وی در زمان حیات پدر، القابی چون «صاحب جمع» و «امین‌الملک» را با خود داشت و پس از فوت پدر، مناصب او را عهده‌دار شد. در حدود سال‌های ۱۲۶۰ خورشیدی، وزیراعظم دربار بود و رفته‌رفته صدراعظم ناصرالدین شاه شد و امور کشور را به دست گرفت.
 

در ادامه و دوره مظفرالدین شاه او در این منصب باقی ماند، اما طولی نکشید که در مقابل برخی دسایس درباریان شکست خورد و به قم تبعید شد. زمان زیادی نگذشت و شاه در پی بی‌لیاقتی‌های امین‌الدوله، وی را از قم به تهران فراخواند و او دوباره با نام «اتابک اعظم» صدراعظم ایران شد. جالب این‌که مدتی بعد از سفرهای اروپایی مظفرالدین‌شاه، او مجددا از منصب خود کنار گذاشته شد.

با تکیه زدنِ محمدعلی میرزا به تخت سلطنت و با اصرار او، اتابک اعظم بار دیگر فراخوانده شد و به مقام نخست‌وزیری منصوب گردید. حدود پنج ماه نخست‌وزیر و وزیر کشور بود و سرانجام روز ۸ شهریور ۱۲۸۶ در حالی که همراه سیدعبدالله بهبهانی قصد خروج از مجلس کرده بود، در صحن بهارستان با ضرب گلوله‌ «عباس آقا صراف تبریزی» به قتل رسید. در نهایت این مرد صاحب قدرت و نفوذ در سه دوره‌ حکومت قاجار را در مقبره شخصی‌اش در قم به خاک سپردند.  

پارک اتابک نامِ باغ و عمارتی بود که به درخواست اتابک اعظم و برای اقامت‌اش در انتهای خیابانِ سی تیر، توسط میرزا مهدی‌خان شقاقی، نخستین مهندس معمار ایران ساخته شد.

پس از درگذشت وی، ورثه‌ی او این پارک را به «ارباب جمشید جمشیدیان» می‌فروشند. پس از مدتی نیز مالک جدید برای دریافت وام از بانک استقراضی ایران، عمارت را به رهن بانک می‌دهد و چون توان بازپرداخت بدهی خود در زمان معین را نداشته، ناگزیر پارک اتابک را به همان بانک می‌فروشد.
 

مهدی خان معمار پیشرو

میرزا مهدی خان شقاقی ملقب به ممتحن‌الدوله، سال ۱۲۲۳ خورشیدی در تهران متولد شد. او نخستین مهندس معمار (آرشیتکت) ایران به شمار می‌رود.

مهدی خان پس از گذراندن دوران تحصیل، بر اثر یک سلسله اتفاق‌های خانوادگی به دستور ناصرالدین شاه، با اولین هیئت محصلین به پاریس اعزام شد و پس از اتمام تحصیل متوسطه و اخذ گواهینامه‌ مهندسی معماری در مدرسه‌ عالی پاریس (آرشیتکتور)، در سال ۱۲۴۳ خورشیدی به ایران بازگشت.

از مهم‌ترین آثار معماری ممتحن‌الدوله، می‌توان به ساختمان‌های مجلس سپهسالار، مجلس شورای ملی، عمارت اتابک و قصر فیروزه اشاره کرد. وی سرانجام ۷۶ ساله بود که در تهران درگذشت.

آتش‌سوزی در عمارت
الناز بایرام‌زاده: در محرم سال ١٣٠٠ خورشیدی عمارتِ وسط پارک اتابک، دچار آتش‌سوزی شد. شدّت این آتش‌سوزی چنان بود که قهرمان میرزا عین‌السلطنه سالور در روزنامه‌ی خاطرات‌ش به شرح آتش‌سوزی پرداخته و نوشته است:

«واقعه‌ آتش‌سوزی به علت بی‌مبالاتیِ عمله‌جات شیروانی پارک اتابک بود که در روی سقف شیروانی عمارت مشغول به کار بودند و بر اثر این بی‌مبالاتی کل طبقه‌ اوّل و دوّم عمارت پارک که بسیار وسیع بود، سوخته و منهدم شده بود. امّا به واسطه مراقبت و پاسبانی آژان و قزاق‌ها که تعدادشان زیاد بود، اثاثیه را از عمارت بیرون آورده و چیزی از اثاثیه و اسباب گرفتار آتش و سرقت مردم که برای تماشای آتش‌سوزی رفته بودند، نشده بود.»

مردم برای این حریق شایعه‌ها درست کرده و معتقد بودند که شعله‌های آتش به واسطه‌ برق تلگراف بی‌سیم بوده، عده‌ی دیگری بر این باور بودند که عمارت را دشمنان آتش زده‌اند. عمده‌ مردم تهران به گردن انگلیسی‌ها انداخته بودند که به امر آنها که مخالف روس‌ها بودند (این عمارت در زمان آتش‌سوزی در اختیار سفارت روسیه بود) این عمارت را آتش زده‌اند.

اما اداره‌ پلیس به این شایعه‌ها و حرف و حدیث‌ها خاتمه داد و دلیل اصلی این آتش‌سوزی را بی‌دقتی عمله‌جات مشغول به کار در شیروانی عمارت دانست.

بخش عمده‌ای از عمارت به آن بزرگی و با آن زیبایی که سلیقه‌ معمارها و اشخاص فرنگ رفته بود، به‌کلی در حریق سوخت. این پارک و عمارت که در طول عمر تاریخی خود، شاهد رویدادهای بزرگی از جمله مراسم وداع با باقرخان و ستارخان، اجرای تئاتر آدم و حوا، حضور مورگان شوستر و همراهانش و برگزاری کنفرانس تهران، بوده، پس از آتش‌سوزی مجدداً احیا شد و اکنون پس از گذر سالیان در اختیار سفارت جمهوری فدراتیو روسیه است.

ماخذ: همشهری آنلاین