آیا ما اکنون در حاشیه دستاوردهای فناورانه‌ای هستیم که می‌توانند دست به تکمیل و تقویت نیروهای ذهنی انسانی فراتر از محدوده قدرت شناخت و تشخیص ما بزنند. آیا بزودی ارتقا و افزایش قوه‌ادراک یا همان قدرت مغز انسان با زدن کلیدی همانند وصل کردن دوشاخه برق به پریز یا حتی از طریق توسعه و دستکاری ژنتیک امکان‌پذیر خواهد شد؟
براستی معنای این توسعه و پیشرفت برای آینده بشریت چه می‌تواند باشد؟ پرسش‌های تأمل برانگیز فوق موضوع همایشی است که اخیرا در آلمان و باعنوان علم اعصاب در متن برگزار شد؛ جایی که انسان‌شناسان، متخصصان فناوری، متخصصان اعصاب، باستان‌شناسان و فیلسوفان با در نظرگرفتن مفاهیم ضمنی مرحله آینده توسعه مغز انسان به دیدار هم شتافتند تا بدانند قضیه توسعه انسان آینده آیا عامل جدایی میان طبقات اجتماعی بشری و چه بسا حتی منجر به بروز گونه‌هایی متمایز و غالب با قدرت‌های بی‌همتای هوشی خواهد شد؟ این گزارش با نیم نگاهی به مفاهیم مورد اشاره دانشمندان حوزه‌های مختلف دانش بشری در همایش بزرگ علم اعصاب، انعکاسی از پیشرفت‌ها و نیازهای آتی توسعه حیات بشری از یک سو و چالش‌های پیش روی مفهوم انسان آینده در هزاره سوم از سوی دیگر است.
ما در میانه انقلابی به ظاهر خاموش به سر می‌بریم که در جریان آن قرار است انسان‌ها با گام نهادن در قلمرو نوینی از دستاوردها در زمینه علوم و پزشکی، نوید بخش معرفی افرادی شوند که قدرتمندتر، باهوش‌تر و پایدارتر خواهند بود و به نوعی نسخه‌های توانمند و دیگر گونه‌ای از انسان معاصر به شمار می‌روند. شواهد این انقلاب را در هر جا می‌توان جستجو کرد. امروز شاهد افرادی هستیم که به‌طور معمول برای دستیابی به آنچه «دید برتر» 1520 می‌گویند، تحت اعمال جراحی LASIK قرار می‌گیرند و برای بازیابی یا بهبود چشمگیر عملکرد شنوایی خود به جراحی کاشت حلزون شنوایی‌رو می‌آورند. در این میان، هر چند برای قهرمانان ورزشی رو آوردن به مصرف دارو و مکمل‌هایی همچون استروئیدها و هورمون رشد انسانی (HGH) به‌منظور بهتر ساختن عملکردشان جای بحث دارد، کلینیک‌های متعددی در کالیفرنیا یا جاهای دیگر به طور قانونی هورمون رشد انسانی را به مشتریان و درمان جویان مسن‌تر خود ارائه می‌کنند تا مثلا آنها جوانی را از سر بگیرند و از این راه به سالمندان کمک می‌کنند تا احساس شادابی و جوانی بیشتر کنند و همچنین از زورمندی، طراوت و چالاکی بیشتری برخوردار شوند. امروزه میلیون‌ها آمریکایی از متدهای دارویی برای افزایش چالاکی، چابکی و هوش‌شان بهره می‌برند. دانشجویان، سربازان، افسران و مدیران به این نتیجه رسیده‌اند که داروی پرویژیل می‌تواند هوش، حافظه و تمرکز را تقویت کند در همین خصوص برنامه آمایش و جمع‌آوری اطلاعات مجله معتبر نیچر در سال2008 آشکار ساخت که پاسخ 20درصد اصحاب دانشگاهی، دانشمندان و محققان به پرسشنامه حاکی از استفاده آنها از داروهای ریتالین و پرویژیل برای بهبود بخشیدن قدرت تمرکز، توجه و حافظه‌شان بوده است. ارتش ایالات متحده و همین طور لژیون خارجی فرانسه مبادرت به تهیه و توزیع داروهای پرویژیل، دونپزیل و سایر داروهای هوشمند در میان سربازان و خلبانان نموده‌اند تا از این راه هوشیاری، چابکی و عملکردشان را افزایش دهند. البته بهترین کلاس این توانسازهای انسانی هنوز در راه است و شاید تنها کمتر از 10 سال افراد بتوانند موقتا از طریق تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای(TMS)، هوش خود را تقویت کنند.
در این متد جدید پالس‌های میلیونیوم ثانیه‌ای از انرژی چند سانتی‌متری به داخل مغز فردی که کلاهک دستگاه را به سر گذاشته، انتقال می‌یابد و بر فعالیت الکتریکی در سلول‌های مغزی تأثیر می‌گذارد. آزمایش‌ها نشان داده‌اند چنین پالس‌هایی می‌تواند زمان واکنش فرد به آزمون‌ها را افزایش داده و حافظه را تقویت کند. از طرفی پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2030 از فناوری نانو و نانو ربات‌های کاشتنی برای تجدید سازمان و نوسازی معماری محدود و معیوب ناحیه عصبی مغز استفاده خواهد شد و بدن انسان میزبان نسل جدیدی از انواع و اقسام ایمپلنت‌های توانمندساز با وظایف گوناگون شود. در نتیجه گشودن درهای بدن به روی فناوری‌های نوین، انسانی که چنین ایمپلنت‌هایی را دریافت می‌کند، صاحب حافظه‌ای کارآمدتر و ظرفیت فکری افزون‌تری خواهد شد. دانشمندان دانشگاه واشنگتن در حال کار روی نوعی از لنزهای تماسی هستند که به فرد استفاده‌کننده از آن، قدرت مافوق بشری می‌بخشد تا مثلا صفحات کنترل فرمان را به صورت تصاویر سه بعدی مشاهده کنند و جستجویی بصری در وب سایت با نگاهی متفاوت داشته باشند و به شکل الکترونیکی به ارائه اطلاعات کلیدی فراموش شده درباره آشنایان قدیمی مبادرت ورزند و این همه ممکن است بسادگی و از طریق متمرکز ساختن لنز چشمی روی فرد مورد نظر تامین شود. اکنون و از بعد دیگر، دانشمندان به دنبال افزایش دادن قوای جسمانی افراد از راه تجدید ساختار و نوسازی پیکره انسانی هستند.
نکته: ما در میانه انقلابی به ظاهر خاموش به سر می‌بریم که در جریان آن قرار است انسان‌ها با گام نهادن در قلمرو نوینی از دستاوردها در زمینه علوم و پزشکی، نوید بخش معرفی افرادی شوند که قدرتمندتر، باهوش‌تر و پایدارتر خواهند بود و به‌نوعی نسخه‌های توانمند و دیگر گونه‌ای از انسان معاصر به شمار می‌رونددر همین خصوص، محققان امیدوارند روزی موفق به جایگذاری و تعویض ماهیچه‌های بدن با مواد کمتر شناخته‌شده‌ای موسوم به پلیمرهای الکترواکتیو شوند. طرفداران فناوری نانو زمانی را پیش‌بینی کرده‌اند که ما قادر به نو مهندسی و بازسازی پوست بدن به سمت موادی باشیم که سبک وزن، قابل انطباق و سازگار با تغییرات محیطی و حقیقتا فناناپذیر خواهند بود. دانشمندان احتمال می‌دهند که در آینده پیشرفت دانش بشری و بخصوص علم ژنتیک و مهندسی آن بتواند والدین را قادر به برنامه‌ریزی ژنتیکی فرزندانشان برای میزبانی خصوصیات تقویت یافته‌ای کند که هوش پیشرفته و بدن‌های انعطاف پذیرتراز آن جمله محسوب می‌شوند.
اکنون که دستاوردهای علمی و فناوری نوید بخش آزادکردن پتانسیل انسانی به وسعت و حدی غیرقابل تصور برای اکثر مردم قرن بیستمی است، بسیاری از افراد با احترام و تبریک نسبت به چنین ابداعات و اختراعاتی برخورد می‌کنند، البته نه با آغوش گشوده بلکه با ترکیبی از ترس، اضطراب و اغلب ضدیت و خصومت آشکار.

در آمریکا برخی اعضای شورای اخلاق زیستی ریاست جمهوری که نفوذ و تأثیر زیادی بر سرمایه‌گذاری و سیاست‌های علمی دولت دارند با قاطعیت نگرشی منفی را در خصوص فناوری‌های مربوط به تقویت و ارتقای انسان ابراز می‌کنند و حتی لئون کاس، رئیس سابق سنا با صراحت تمام و بیم آن که چنین فناوری‌هایی بتوانند استخوان بندی اخلاقی جامعه را سست و تخریب کنند به ضدیت و مخالفت با تحقیق در زمینه تقویت انسانی و فناوری‌های ضد پیری برخاسته است. برخی دیگر از اعضای سنا نیز از آزادسازی پتانسیل بشریت از قیود و محدودیت‌های زیست شناختی با عنوان روند خطرناک یاد می‌کنند که دولت باید با آن به مخالفت برخیزد. یکی از انتقادات وارده به مساله ارتقای انسانی از سوی کسانی که با تحقیقاتی از این دست به ضدیت پرداخته‌اند، این است که به‌کارگیری فناوری‌های توان‌زایی و ارتقای بخشی به مثابه تقلب کردن فرد تقویت شده هستند، مثل این که فرد با استفاده از استروئیدها، هورمون رشد انسانی و قرص‌های هوشمندساز به امتیاز رقابتی ناعادلانه‌ای نسبت با دیگران نائل شود. بحث تقلب در برخی حوزه‌ها اساسا اعتباری برای خود کسب کرده است، چون که بسیاری از این فناوری‌های ارتقا بخش در زمینه ورزش به عموم معرفی شده‌اند.
به اعتقاد کارشناسان، جدا از کاربرد فناوری ارتقا بخشی انسانی در حوزه شناخته شده ورزش و توانزایی جسمانی، چالش دیگری که درخصوص به‌کارگیری این فناوری مطرح می‌شود، این است که مثلا تحت چه منطق اخلاقی می‌توانیم گروهی از دانشمندان را از به‌کارگیری داروهای هوشمندکننده یا قرص‌های خلاقیت بخش منع کنیم، در حالی که از این راه می‌توانیم آنها را به کشف سریع تر سرنخ‌هایی درباره سرطان یا ایدز کمک کنیم؛ تنهابا این استدلال ساده که چنین استفاده‌ای را در حکم نوعی تقلب درنظر می‌گیریم؟ به همین ترتیب مثلا اگر شما درحال غرق شدن بودید، ترجیح می‌دادید نجات غریق تان فرد تقویت شده‌ای از این دست باشد که می‌تواند در عرض 30 ثانیه برسد یا فردی غیر تقویت شده که این کار را ظرف 2دقیقه انجام می‌دهد؟
با این اوصاف، فرآیند ارتقا و افزون سازی قابلیت‌های حواسی و حرکتی انسان به ما در کشف مرزهای واقعی موجودیت و جوهر بشری کمک می‌کند. در این میان، مهم‌ترین مساله این است که به جای دنبال کردن راه‌هایی برای محدود کردن ارائه و به‌کارگیری این فناوری‌ها، ما باید با شوق و رغبت از چنین فناوری‌های دگرگون‌کننده آینده به عنوان روش‌هایی برای اصلاح و بهبود بخشیدن وضعیت بشر استقبال کنیم.

منبع: / روزنامه / جام جم ۱۳۸۸/۱۲/۱۷به نقل از: سایت Discovery
مترجم : مهریار میرنیا