موضوع : پژوهش | مقاله

کامپیوترتان مواظب شماست!

چکیده:

یکی از افتخارات نظام‌های لیبرال دموکراسی، حفظ حریم خصوصی شهروندان است، اما برخی از تکنولوژی‌های جدید و بیش از همه کامپیوتر از توانایی بالایی در نقض حریم خصوصی افراد برخوردارند. اکنون موضوع «جاسوسان الکترونیکی» به عنوان یکی از مباحث حول و حوش کامپیوترها و نرم‌افزارهای کامپیوتری، مطرح است. برخی از این نرم‌افزارها قادرند به محض نصب شدن بر روی یک کامپیوتر، کلیه اطلاعات شخصی کاربر را به مرکزی خاص منتقل نمایند.

کیث لیتل، تکنسین کامپیوتری که در ایالات مرکزی واشگتن، خدمات خود را در منزل مشتریانش به آنها عرضه می‌کند، می‌گوید: هر روز تعداد بیشتری از مشتریانش از او می‌خواهند برای حفظ حریم خصوصی آنها اقداماتی انجام دهد. او نیز کامپیوترهای آنها را برای یافتن هر گونه برنامه شیطانی جست‌وجو کرده و نرم‌افزارهای امنیتی نصب می‌کند.
آنچه مردم را متعجب می‌کند آن است که لیتل برنامه‌های زیادی را در کامپیوترهایشان می‌یابد که برای سرازیر کردن اطلاعات شخصی آنها از کامپیوترشان به پایگاه‌های عظیم اطلاعاتی شرکت‌های بزرگ طراحی شده‌اند. او می‌گوید بیش از نیمی از بیست کامپیوتری که در هفته بازدید می‌کند، به طور مخفیانه برنامه‌هایی اجرا می‌کنند که وی آن را «جاسوس‌افزار» می‌نامد.
جاسوسان الکترونیکی معمولاً همراه با نرم‌افزاری که افراد بر روی کامپیوترشان نصب می‌کنند، وارد کامپیوتر آنها می‌شوند. هرگاه کاربر به اینترنت وصل بشود، این برنامه‌ها از فرصت به دست آمده برای انتقال اطلاعاتی که روی هارد کامپیوتر شخصی ذخیره شده، استفاده می‌کنند. داده‌ها ـ که ممکن است جزئیات شیوه‌های جست‌وجوی شبکه یا اطلاعات شخصی باشد ـ معمولاً برای تولیدکننده نرم‌افزار یا یک بازاریاب فرستاده می‌شود تا برای تولید محصولات جدید یا تبلیغات مورد استفاده قرار گیرد.
در زمانی که نگرانی‌ها از بابت نقض حریم خصوصی آن لاین از بولتن بورد اینترنت، به کنگره آمریکا سرایت کرده است، نرم‌افزارهای ردیابی، در کانون مجادلاتی قرار گرفته که بر سر چگونگی حفظ حقوق مصرف‌کننده به موازات پیروی از الگوهای تجاری عصر دیجیتال، درگرفته است. لیتل این برنامه‌ها را در نرم‌افزارهای کودکان نیز یافته است؛ نرم‌افزارهایی همچون ریدر ربیت متل اینتراکتیو، ریدینگ گیمز آرتور، فایننشال پلنر کوییکن، محصول شرکت اینتیوئیت و تعداد زیادی از پکیج‌های دیگر. انگل الکترونیکی، همچنین بخشی از برنامه وابسته به جست‌وجوگر نت‌اسکیپ است که میلیون‌ها نفر برای سیر در اینترنت از آن استفاده می‌کنند.
سایتی در شبکه جهانی وب بیش از 400 نوع از این گونه برنامه‌های جمع‌کننده اطلاعات و ردیاب را معرفی کرده است. اغلب این برنامه‌ها «نرم‌افزارهای مشترک» رایگانی هستند که افراد از شبکه به کامپیوتر شخصی‌شان انتقال می‌دهند، اما تعداد فزاینده‌ای از آنها نیز برنامه‌های جدیدی هستند که حتی برای دریافت آنها پول پرداخت می‌شود.
لیتل 42 ساله می‌گوید: هنگامی که مردم به موضوع پی می‌بردند، خشمگین می‌شوند و به من می‌گویند آن برنامه را پاک کن و از آن پس از کار با کامپیوترشان وحشت دارند، می‌ترسند که اطلاعات خصوصی آنها منتشر شود. مسأله این است که آنها را در جریان قرار نداده بودند.
شرکت‌هایی که از این برنامه‌ها استفاده می‌کنند، اظهار می‌دارند که این گونه برنامه‌ها نه به دلایل اهریمنی بلکه برای کمک به ارائه بهتر اطلاعات مورد نیاز کاربران ساخته شده‌اند. شیوه کار این برنامه‌ها بدین ترتیب است که اطلاعات را از هارد کامپیوتر و یا برنامه‌های رایگانی جمع‌آوری می‌کنند که بسیاری از کاربران هنگام دیدن سایت‌های شبکه به کامپیوترهای خود انتقال داده‌اند. پس از آن، یک شرکت بازاریابی می‌تواند از اطلاعات به دست آمده، دریابد که شما اغلب به سراغ چه سایت‌هایی می‌روید و از آن طریق مشخص می‌کند که شما مثلاً به آگهی‌های خرده‌فروشی کالاهای ورزشی علاقه‌مند هستید یا آگهی بلیت اوپرا. یک تولیدکننده‌ نرم‌افزار اغلب می‌خواهد بداند که چه کسی محصولاتش را خریداری کرده است تا بتواند مصرف‌کنندگان را از مشکلات برحذر داشته یا آنها را از تولید کالاهای جدید باخبر کند. بیشتر شرکت‌ها اظهار می‌کنند که به دنبال اطلاعاتی نیستند که در آن نام افراد مشخص شده باشد. علاوه بر آن می‌گویند این اطلاعات منتشر نمی‌شود، بلکه فقط برای اهداف داخلی شرکت، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این حال، طرفدران حفظ حریم خصوصی، این برنامه‌‌ها را با ضبط مکالمات تلفنی برابر می‌دانند. ادوارد جی. مارکی نماینده دموکرات مجلس اخیراً لایحه‌ای به مجلس برد که طبق آن شرکت‌ها ملزم می‌شوند برای هر گونه اطلاعاتی که جمع‌آوری می‌کنند، «یک آگهی واضح و روشن» صادر کرده و به کاربران امکان خودداری از شرکت در این همه‌پرسی را بدهند. یک عکاس اهل نیوجرسی ماه جاری علیه وسایل ارتباطی نت اسکیپ، که یک شرکت تابع شرکت «آمریکا آن لاین» است، دادخواستی به دادگاه ارائه کرد که در آن، این شرکت را متهم به استفاده از برنامه‌ی «اسمارت دان لود» برای سرقت اطلاعات نمود.
در ماه‌های اخیر، نگرانی‌ها افزایش یافته و تعداد بیشتری از مردم آمریکا که از شیوع ویروس‌ها و دیگر مزاحمت‌های کامپیوتری برآشفته بودند، نرم‌افزارهای امنیتی ـ یا نرم‌افزارهای «نظارتی» ـ در کامپیوترهای خود نصب کرده‌اند. برنامه‌های امنیتی معمولاً هرگاه که یک برنامه غیرمجاز سعی دارد اطلاعات را خارج کرده و به اینترنت بفرستد، با پیام‌های هشداردهنده به کاربران اخطار می‌دهد.
زمستان گذشته، پس از آن که کاربران متوجه شدند شرکتی در سیاتل به نام رییل نتورک با استفاده از برنامه موسیقی خود، درباره موزیک‌های مورد علاقه کاربران اطلاعات جمع‌آوری می‌کند، تا بتواند خدمات خود را خصوصی کند، این شرکت را به شدت هدف حملات انتقادآمیز خود قرار دادند. در نتیجه‌ی همین انتقادها، شرکت مزبور این عمل را متوقف کرد و پوزش خواست. در این بین، شرکت اینیتیوئیت نیز اذعان کرده است که از برنامه‌های ردیاب برای جمع‌آوری اطلاعات درباره آگهی‌ها استفاده کرده است و اخیراً نیز پس از شکایت‌های والدین، مقامات شرکت‌ ماتل به خاطر افزودن یک برنامه جمع‌کننده اطلاعات به بیش از یکصد عنوان برنامه آموزشی کودکان، پوزش خواست.
سیمسون گارفینکل، یک طراح شبکه کامپیوتر، زمانی را به خاطر می‌آورد که هنگام سفر با یک هواپیما از لندن به مقصد بوستون، متوجه شد که کامپیوتر کیفی‌اش مدام سعی دارد به اینترنت متصل شود. علت این امر یک برنامه آموزشی بود که وی برای دختر سه ساله‌اش نصب کرده بود. آن برنامه سعی می‌کرد شماره رمز محصول و اطلاعات دیگری از این قبیل را به شرکت متبوعش ارسال کند تا آن شرکت، بنابر اظهارات سوزان سالمینن سخنگوی ماتل، بتواند نیازهای مصرف‌کننده را مدنظر قرار دهد. او می‌گوید اهداف این برنامه خیرخواهانه است، اما شرکت از سال گذشته به خاطر نگرانی‌های عموم از بابت نقض حریم خصوصی، تصمیم به حذف این برنامه از تمامی نرم‌‌افزارهای جدید گرفت. اوایل ماه جاری یکی از کاربران نت‌اسکیپ به نام کریستوفر اسپکت در دادگاهی در منهتن یک دادخواست گروهی داد که در آن به خاطر نقض حریم خصوصی مصرف‌کنندگان، درخواست حداقل ده هزار دلار خسارت برای هر نفر شده بود.
در حالی که اینترنت روز به روز تجاری‌تر می‌شود، بسیاری از شرکت‌های آن لاین طرح‌های جدید را برای کسب درآمد آزمایش می‌کنند. یکی از راه‌های کسب درآمد بیشتر، آن است که محصولات خود را رایگان عرضه کنند یا با قیمتی پایین‌تر از بهای تمام شده به فروش رسانند و از طریق تبلیغات به پول دست یابند. برنامه‌های ردیابی به این شرکت‌ها امکان می‌دهد که با تمام توان، مخاطبان خاص آگهی‌های بالقوه را هدف قرار دهند. در عین حال، بسیاری از شرکت‌های نرم‌افزاری سعی دارند یک رابطه مداوم و پیوسته با مشتریان خود برقرار کنند و درواقع به شرکت‌های خدماتی تبدیل شوند.
اغلب، شرکت‌هایی که مصرف‌کنندگان را ردیابی می‌کنند، مدعی‌اند که آنها حداقل اطلاعات را، آن هم بدون ذکر نام جمع‌آوری می‌کنند، به طوری که داده‌ها را نمی‌توان به اسامی حقیقی اشخاص ربط داد؛ اما متخصصین ایمنی مانند تراویس هیمور از شرکت بین‌المللی سیستم‌های دیجیتال لانهام متذکر می‌شود که برخی از داده‌هایی که از کامپیوترهای شخصی خارج می‌شوند. آن چنان مخفی یا رمزدار هستند که عملاً غیرممکن است که کسی بتواند چنین ادعاهایی را اثبات یا رد کند.
علاوه بر این، گستره نفوذی این برنامه‌ها بیش از برنامه‌های رایگان الکترونیکی است که شرکت‌ها برای ردیابی افراد بر روی شبکه از آنها استفاده می‌کنند، زیرا این برنامه‌ها همواره می‌توانند اطلاعات و تصاویر ذخیره شده روی هارد درایوها را به همان خوبی ردیابی آن لاین، مورد جست‌وجو و کاوش قرار دهند.
هیور، بازرس سابق امنیت کامپیوتر دولت فدرال، می‌گوید: «اگر کسی افزار جاسوسی روی دستگاه کامپیوتر شما قرار داده باشد، به اطلاعاتی از قبیل سوابق مالیاتی شما، این که چه سایت‌های پزشکی را مطالعه کرده‌اید، امور بانکی آن لاین شما و غیره دسترسی داشته باشد و تقریباً غیرممکن است که بتوان گفت آیا این اطلاعات از کامپیوتر شما خارج می‌شود یا خیر؟»
کاربران خشمگین کامپیوتر بولتن‌ بوردهای آن لاین را با شکایت از برنامه‌های ردیابی، برنامه‌هایی که پاک کردن آنها غیرممکن است، برنامه‌هایی که کامپیوترهای آن را از کار انداخته یا خطوط تلفن یا تلگراف آنها را قطع کرده و سرعت ارتباط آنها با اینترنت را کاهش می‌دهد، پر کرده‌اند.
دو شرکت بازاریابی تکنولوژی به نام‌های «رادییت کام سیلیکون ولی» و «کاندوسنت تکنولوژی استرلینگ» که «ادبوتز» را ساخته‌اند، در کانون مجادلاتی قرار دارند که بر سر نقض حریم خصوصی آن لاین درگرفته است. این برنامه، برای ردیابی پرطرفدارترین آگهی‌ها برای جلب مشتری ساخته شده است. این شرکت‌ها با شرکت‌های نرم‌افزاری، شریک و در بخشی از درآمد تبلیغات آنها سهیم می‌شوند.
رابرت رگولار، مدیر بازاریابی کاندوسنت می‌گوید: انتخاب برنامه‌های ردیاب آگهی اختیاری است و مزایای بسیاری برای مشتریان دارد، از جمله تخفیف‌ یا دریافت رایگان نرم‌افزار؛ ما آگهی‌هایی را به نمایش می‌گذاریم و از خط ارتباطی اینترنتی کاربر استفاده می‌کنیم. اگر آنها موافق باشند که عالی است وگرنه حق استفاده از آن نرم‌افزارها را ندارند.
در حالی که در ماه‌های اخیر حکایت نرم‌افزار ردیاب و دیگر نگرانی‌ها از بابت نقض حریم خصوصی در سراسر جهان آن لاین، منتشر شده است، شرکت‌ها و طراحان مستقل نیز سعی کرده‌اند ابزارهای حفاظتی خود را توسعه دهند. بیش از 1/1 میلیون نفر تاکنون برنامه رایگان آپت‌آوت را که توسط استیوگیبسون ساخته شده است، از شبکه به کامپیوتر خود انتقال داده‌اند. گیبسون یک مشاور امنیتی در کالیفرنیاست و طبق تحقیقات شرکت اطلاعات کامپیوترهای شخصی، نرم‌افزار شخصی فایروال از پاییز گذشته به قفسه‌های فروشگاه‌ها سرازیر شده و ماهانه بین 40 تا 50 هزار نسخه از آن به فروش می‌رسد.
گیلیس لالوند، مشاور کامپیوتر مونترال، می‌گوید: «بازار آشفته‌ای است. هر چیزی به فروش می‌رسد. این همان جوی است که اجازه این گونه رفتار تجاوزکارانه‌ را داده و آن را به اوج خود می‌رساند. اگر ما مبادرت به تعریف و تبیین برخی قوانین اخلاقی نکنیم، دیر نخواهد بود که مردم اعتماد خود را به تمامی شرکت‌های آن لاین از دست می‌دهند و این انقلاب عظیم تکنولوژی در همین جا متوقف می‌شود».