انقلاب ارتباطات و اطلاعات به سرعت اقتصاد، فرهنگ و سیاست جهان را دستخوش دگرگونی می‌کند و جهان را عملا" به یک "دهکدة جهانی" تبدیل می‌کند. رخدادهایی که در هر گوشة این سیاره رخ می‌دهد، در کمترین زمان به سراسر جهان مخابره می‌شود. تصمیمات و کارهای اقتصادی، بیش از پیش از پیامدهای جهانی برخوردار شده‌اند. اطلاعات و ارتباطات چنان به سرعت درون اقتصاد و جامعه انسجام می‌یابند که جهانی شدن و ظهور جوامع اطلاعاتی، واقعیتی اجتناب‌ناپذیر جلوه می‌کند. با این حال، همة ملت‌ها، گروه‌ها و افراد به‌طور هماهنگ و برابر در مزایای جهانی شدن و فن‌آوری‌های اطلاعاتی سهیم نیستند. از این‌رو، در سراسر جهان دربارة امید به ایجاد طبیعتی آرمانی و بیم از افزایش شکاف دیجیتالی بحث‌های داغی درگرفته است که نوید دنیایی موفق و آرام را می‌دهد و هراس از برخوردهای مدنی و فرهنگی را برمی‌انگیزد. به نظر من، واقعیت در همین نهفته است.
بی‌شک، فن‌آوری اطلاعاتی نیروی قدرتمندی به‌شمار می‌آید، اما معتقدم که قوة ابتکار انسان قوی‌‌تر است و شیوة به‌کارگیری فن‌آوری اطلاعاتی در حل مشکلات و مسائل از اهمیت بسزایی برخوردار است. دانش، قدرت محسوب می‌شود. همیشه همینطور بوده است، چه در دوران ما قبل تاریخ که از آتش و سنگ به عنوان ابزار استفاده می‌شد و چه در عصر مدرن علوم هسته‌ای و فضایی و فن‌آوری‌های مربوط. با وجود این، ویژگی مثال‌های فوق در قدرت یا دانش نهفته نیست، بلکه ریشه در این واقعیت دارد که چون تعداد نسبتا" معدودی از مردم از دانش برخوردار بودند، پس به توانایی و اختیار دست می‌یافتند. انسان به تنهایی قادر به تولید دانش، تفکر مجرد و انتزاعی و ساخت ابزار و فن‌آوری هست. دانش از طریق ارتباطات و اطلاعات با دیگران تقسیم می‌شود. بنابراین، توانایی نظارت بر اطلاعات و ارتباطات، رمز قدرت به شمار می‌آید.
بشر در طول تاریخ، از این ظرفیت برای تولید دانش و تقسیم مزایای آن برای دفع دشمن، جست‌و‌جوی غذا، کسب ثروت، تنظیم روابط انسانی و غیره بهره ‌برده است. در ضمن، تاریخ بیانگر کوشش بشر برای کنترل دانش وحتی ارتباطات و فن‌آوری به‌منظور برتری جویی بر سایرین ـ به عبارتی ، "ما" در تقابل با "دیگران" ـ است. مردم در برابر محدودیت، واکنش نشان می‌دهند. پیشرفت‌های اخیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعاتی نیز نظارت را ـ اگرنه غیرممکن ـ بسیار دشوار کرده است. ظهور اینترنت، شاهراه‌های اطلاعاتی و همگرایی فن‌آوری‌های اطلاعات /ارتباطات، پیشرفتی انقلابی به‌شمار می‌آید. بدین ترتیب، کنترل دانش به سختی صورت می‌پذیرد و مردم سراسر جهان به شرطی توانا خواهند شد که فن‌آوری "نوین" را به شکلی مبتکرانه به‌کار بندند.

عصر اطلاعات
در نتیجه، نسیم تغییرات که اکنون سراسر دنیا را درمی‌نوردد، نوید بخش دنیایی آزاد خواهد بود. امروز، پیشرفت بشر در حوزة فن‌آوری ارتباطات چنان دگرگونی بنیادی در زندگی پدید آورده است که بسیاری از جامعه‌شناسان سخن از طلوع عصری نوین می‌گویند: "عصر اطلاعات".
امروزه، رسانه‌ها از اعتباری بی‌سابقه برخوردارند. رسانه‌ها به عنوان رویکردی نهادینه برای ایجاد آگاهی و اطلاع‌رسانی به تودة مردم پایه‌گذاری شدند و حال، مبدل به ابزاری برای تسلط بر زندگی ما شده‌اند. به جای اینکه شکلی از بیان فرهنگی باشد، خود تبدیل به یک فرهنگ شده است. قرار بود گزارشی از نحوة زندگی مردم تهیه کند، اما خودش مبدل به نحوة زندگی شده است. علاوه بر این، یکی از مهم‌ترین صنایع دوران ما به‌شمار می‌رود.
در حال حاضر، جوامع بسیاری در حال گذار از جوامع پیشرفته صنعتی به "جوامع اطلاعاتی" برخوردار از فن‌آوری رایانه‌ای، شبکه‌های ارتباطی و سایر اشکال ارتباطی پیشرفته بین فردی و سازمانی هستند. برخی از کشورهای غربی وارد عصر اطلاعات شده‌اند. در ایالات متحد، بیش از 46 درصد نیروی کار درگیر فعالیت‌های اطلاعاتی هستند و بیش از 55 درصد درآمد کارگری را به خود اختصاص داده‌اند.
کمپانی‌های چند ملیتی IT در جریان ایجاد وب گسترده شبکه‌های الکترونیکی ـ "شاهراه‌های اطلاعاتی" ـ متشکل از رشته‌های اپتیکی و رایانه‌ای هستند. این شبکه، کالاها و خدمات فراوانی را در دفتر یا منزل شما ارائه می‌دهد، خدماتی چون تصاویر ویدیویی، مکالمات تلفنی، اطلاعات انبوه در حوزه‌های گوناگون مورد استفاده کاربران یا مشتریان. بدین‌ترتیب، دگرگونی شیوة کار، زندگی و تفریح مردم را نوید می‌دهد.
به دلیل سقوط شدید قیمت‌ها، تصور گسترش همه جانبة ارتباطات امکان‌پذیر است. برآورد می‌شود که هر سال، قیمت ریز پردازنده 22% ، حافظة رایانه 40% و تجهیزات ارتباطی 11% کاهش یابد. تا سال 2010 ـ حتی شاید زودتر ـ قیمت یک سیستم رایانه خانگی تقریبا" برابر با قیمت کنونی یک اتومبیل می‌شود. از این رو، مردم عادی نیز ـ هم‌چون کشورهای پیشرفته ـ توانایی خرید آن را پیدا می‌کنند. پیشگامان عرصة فن‌آوری‌های نوین ارتباطی، ظهور انقلابی فراگیر را در زمینة فراوانی و تنوع اطلاعات پیش‌بینی کرده‌اند.
همگرایی
بیایید به اختصار، ویژگی‌های فن‌آوری‌های نوین ارتباطی را که با سرعت در حال تغییر فضای اطلاعاتی هزارة جدید هستند، بررسی کنیم. در واقع، اکثر فن‌آوری‌های نوین ارتباطی مذکور، چند دهه‌ای است که در کنار ما بوده‌اند. آنچه نسبتا" جدید به‌نظر می‌رسد، همگرایی و یکپارچگی این فن‌آوری‌هاست. ویژگی دیگر وضعیت کنونی ارتباطات در گسترة فعالیت‌ها نهفته است که با یاری ریزپردازنده‌ها و "تراشه‌ها" ، نه تنها امکان آن فراهم شده است، بلکه از نقطه نظر اقتصادی نیز به صرفه است. پیامد و فرایند همگرایی و گسترة فعالیت، ایجاد انقلاب در فن‌آوری‌های اطلاعاتی و دسترسی عامة مردم به آنهاست.
همگرایی‌ فن‌آوری‌های نوظهور مخابراتی و رایانه‌ای عبارت است از تغییر فعالیت‌های تجاری، رسانه‌ای، سیستم‌های تلفن و تعاملات عمومی بشر. ما اکنون در آغاز راه دستیابی به ویدیوها و رایانه‌های شخصی دوسویه متصل به شبکه هستیم تا در حالی که با آرامش خاطر در خانه یا دفتر کار نشسته‌ایم، بتوانیم با تمامی نقاط دنیا، اطلاعات ردوبدل کنیم و به گفت‌و‌گوهای ویدیویی بپردازیم.
هم‌چنان که جهان به سوی اقتصاد مشتری محور پیش می‌رود، پول، کالا و خدمات هنگفتی گردآوری می‌شود. پیشرفت ماهواره و محاسبات سریع در سال‌های اخیر، برتری اقتصادی چشمگیری به کاربران پیشتاز ـ در مقایسه با آنان که عقب‌مانده‌اند ـ عطا کرده است. بدین‌ترتیب، سهم عمده‌ای در فن‌آوری نوین ارتباطی، در ابعاد جهانی دارند. اگرچه تا چند سال آینده، مسئولیت ـ اگر نگوییم قدرت ـ طراحی و تصمیم‌گیری در زمینة ارتباطات همچنان متوجه دولت‌هاست، اما اکنون فعالیت‌های بسیاری، خارج از حیطة آنها صورت می‌گیرد. در نتیجه، شرکت‌های چند ملیتی گسترش فراوان یافتند و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شدند.
کشورهای پیشرفتة غربی برای حفظ منافع اقتصادی و سیاسی خود، از طریق شرکت‌های چند ملیتی و مجاری تجاری، فن‌آوری‌های نوین ارتباطی را با فشار به درون کشورهای جهان سوم می‌رانند. این فشار با تلاش نخبگان حاکم بر کشورهای جهان سوم در زمینة دستیابی به "تازه‌ها" و "بهترین‌ها" تداوم می‌یابد.
خلاصه آنکه، دگرگونی‌های انقلابی در فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطات، هم چالش و هم فرصت به‌شمار می‌روند. تب جدید مدرن‌سازی و پیشرفت در کنار گزینش جدیدترین فن‌آوری اطلاعاتی، موجب گسترش توانایی ارتباطات در سطوح گوناگون ـ داخل و خارج از سازمان ـ می‌شود. فن‌آوری‌ها، کارایی و قابلیت‌ها را افزایش می‌دهند. شما با بهره‌گیری از تازه‌ترین فن‌آوری ارتباطی قادر به تکثیر سریع پیا‌م‌های خود خواهید بود تا با سرعت
ـ وحتی فورا" ـ به دست مخاطبان برسد.
دوران شگفت‌آوری پیش رو داریم. می‌توان هر وسیله، کالا و خدماتی را از هر جا در هر زمان به‌دست‌آورد. فواصل در آینده نزدیک از میان برداشته می‌شوند. آنچه پیش از این "محلی" بود، اکنون "جهانی" است. هیجان فراوانی در فن‌آوری‌های اطلاعاتی نهفته است. تلفن، تلویزیون و رایانه با هم ادغام می‌شوند و نوید دنیایی را می‌دهند که نوآوری و پویایی بشر، نیروی محرک آن محسوب می‌شود. آنچه در دنیای یکپارچه فردا اهمیت دارد، فکر است. روزی، دانش حرف اول را در جامعه می‌زند. نوآوری‌ها منجر به فن‌آوری‌های هوشمندانه می‌شوند که ارتباطات را تبیین می‌کنند. در جهان همگرایی، تلفن به خودی خود هدف نیست، بلکه وسیله‌ای است برای اتصال به PC و از آن طریق به اینترنت. به همین شکل، تلویزیون فقط رسانه‌ای سرگرم‌‌کننده محسوب نمی‌شود، بلکه حلقة اتصالی است با اینترنت جهانی از طریق کانال‌های کابلی تلویزیون. ظهور وب بی‌سیم، ارتباطات را آسان کرده است.
با رواج نسل بعدی یا نسل سوم فنون و فن‌آوری‌ها، کیفیت تصاویر و سرعت انتقال به‌گونه‌ای ملموس پیشرفت خواهد کرد. تلفن همراه از امکان محاسبه و ذخیره اطلاعات برخوردار خواهد شد و با تجهیزات ثابت، برابری خواهد کرد. پیام‌های سیار چندرسانه‌ای، رقبای پیام‌های الکترونیکی خواهند شد. اما، افزایش توانایی‌ها، لزوما" منجر به برقراری مؤثر ارتباطات نمی‌شود.
تقسیم‌بندی دیجیتالی
فاصلة چشمگیری میان کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه وجود دارد. حدود 80 درصد جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. سهم آنان از درآمد و مصرف منابع جهان، کمتر از 20 درصد است. تقسیم‌بندی دیجیتالی، شگفت‌آورتر است. سهم کشورهای در حال توسعه از اینترنت، فقط 10 درصد است. در ایالات متحد، 56 درصد بزرگسالان به اینترنت دسترسی دارند، حال آنکه در کشورهای در حال توسعه، فقط 3ـ2درصد یا حتی کمتر، به اینترنت متصل هستند. در تمامی افریقا، فقط 14 میلیون خط تلفن وجود دارد که کمتر از نیویورک یا توکیو است. یک سوم مردم جهان حتی یک بار در طول عمرشان تماس تلفنی برقرار نکرده‌اند. درآمد روزانه یک پنجم مردم جهان، فقط یک دلار است.
طبیعتا" در وضع موجود، برخی با حرارت دربارة اولویت نیازهای اساسی همچون آب آشامیدنی سالم، غذای کافی، مسکن، امکانات پزشکی و آموزش بر تلفن و رایانه بحث می‌کنند. اما همانطور که "وینود توماس" ـ نایب رییس بانک جهانی ـ به درستی خاطر نشان می‌سازد، صحبت بر سر انتخاب میان پنی‌سیلین یا پنتیوم نیست. قدرت انقلاب اطلاعاتی، دقیقا" در این نکته نهفته است که باعث ارائه کارآمدتر و مبتکرانه‌تر خدمات اولیه می‌شود. عدم به کارگیری فن‌آوری‌‌های فوق برای اقشار تهیدست، کمابیش هزینة سنگین و روزافزونی را دربردارد، زیرا به مفهوم ازدست رفتن فرصت‌های اقتصادی و افزایش نابرابری در میان کشورهای در حال توسعه است، در حالی که مناطق روستایی، منزوی‌تر و عقب‌مانده‌تر باقی می‌مانند.
همانطور که قبلا" اشاره شد، به مدد "فشار" کشورهای توسعه یافته و کشش کشورهای در حال توسعه، فن‌آوری‌های اطلاعاتی به سرعت در حال گسترش هستند. در‌حالی که شمار کاربران در آسیا، افریقا و سایر کشورهای در حال توسعه افزایش می‌یابد، غالبا" حرکت جریان اطلاعات به سوی خارج از ایالات متحد است نه به سمت داخل. در سال 2000، 60 درصد از دارندگان اینترنت در ایالات متحد بودند و پایگاه 100 وب سایت پرطرفدار نیز در این کشور بود.
نفوذ PC و بهره‌برداری از IT در کشورهای در حال توسعه، گسترش چندانی ندارد و گمان نمی‌رود این وضعیت در آیندة نزدیک ـ در مقایسه با کشورهای توسعه یافته، به‌ویژه ایالات متحد ـ دگرگون شود.
دستیابی نه مالکیت
با این حال، با وجود محدودیت کنونی گسترش IT و PC در کشورهای در حال توسعه‌ای چون هندوستان، افراد زیادی با بهره‌برداری مبتکرانه از همین امکانات محدود، به IT دسترسی یافته‌اند و از مزایای آن سود می‌برند. هندوستان جایگاه مناسبی در حیطة توسعة نرم‌افزار رایانه و ارائه خدمات برای خود یافته است. در دنیای تجارت آزاد، کسانی که بتوانند از IT بهره ببرند، از مزایایی چون کارایی افزونتر، تولید افکار، محصولات و خدمات جدید برخوردار می‌شوند. با اینکه پیشرفت IT منجر به کاهش تقاضای نیروی کار در زمینة مهارت‌های سنتی می‌شود، اما خالق امکانات جدیدی نیز خواهد بود. تمامی کشورهای جهان، نیاز مبرمی به برنامه‌نویسان هندی دارند. خدمات حمایت از مشتری و خدمات پزشکی، فرصت‌های شغلی تازه‌ای را برای زنان و مردان جوان و تحصیلکرده انگلیسی در هندوستان پدیدآورده است. بدین ترتیب، یک منشی در "چنای" برای پزشکی در ایالات متحد یا کانادا کار می‌کند. همین مسئله دربارة خدمات حمایت از مشتری نیز مصداق دارد. مشتریان در ایالات متحد، کانادا، انگلستان یا هر نقطة دیگر جهان، بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای، با پیش‌شمارة 800-1 تماس می‌گیرند و مرکز خدمات حمایت از مشتری در بنگلور، پاسخ می‌دهد. اما مزایای IT نباید در انحصار کشورهای توسعه یافتة غربی یا نخبگان تحصیلکردة آنها باقی بماند، بلکه باید در اختیار فقرا نیز قرار گیرد. یک راهبرد مبتکرانه برای "دستیابی" و "کاربرد" IT، در اجرای سریع آن نهفته است. بهره‌برداری فقرای ساکن در روستاها از مزایای IT، چندین سال به طول می‌انجامد و شاید هرگز به وقوع نپیوندد. شاید IT نیز ـ مانند سایر فن‌آوری‌ها ـ تا زمانی که به‌طور فعال در خدمت قشر وسیعی از مردم درنیاید، در انحصار نخبگان جامعه باقی بماند. به عنوان مثال، رادیو، تلفن و تلویزیون تا مدت‌ها در بخش متمدن هندوستان، نماد تجدد و منزلت اجتماعی به‌شمار می‌رفت. اما، با آمدن دستگاه‌های ترانزیستور، دفاتر تلفن عمومی (PCOs) و تلویزیون‌های کابلی، همه چیز به سرعت دستخوش دگرگونی شد. به عنوان مثال، امکان مشاهدة گزارش زندة شبکه تلویزیونی سی.ان.ان از "جنگ خلیج" در هتل‌های پنج ستارة دهلی نو، شگفتی تمامی صاحب‌نظران هندی را برانگیخت. سپس، دوستان و همسایگان‌شان را مطلع کردند و بدین‌ترتیب، فیلم‌های ویدیویی و برخی از کانال‌های ماهواره ـ به‌وسیلة دیش‌ها ـ به منازل هندی‌ها راه یافت.
این مسئله، منجر به افزایش شتاب تولید تلویزیون و سایر فعالیت‌های رسانه‌ای مربوط شد. در حال حاضر، حدود سی هزار اپراتور کابلی ـ که هر کدام بین 200 تا 500 مشتری دائمی دارند ـ حدود 30 میلیون نفر را در شهرهای بزرگ و شهرستان‌های کوچک، تحت پوشش قرار داده‌اند.
دفاتر تلفن عمومی (PCOs)
بدین‌گونه، با برقراری تسهیلات دفاتر تلفن عمومی (PCOs) ، دسترسی به تلفن به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. برای دسترسی بیشتر و آسان‌تر به خدمات تلفن، دستگاه‌های تلفن عادی در اندازه‌های کوچک تهیه شد. سرمایه‌گذاران، این امکان را با برپایی PCOها در مراکز خرید و حتی در منازل خود پدید آوردند. تا سال 2000 تخمین زده می‌شد که تقریبا" 000/650 PCO در کشور فعالیت داشته باشند تا خدمات تلفن برای عامة مردم فراهم شود و نیز گردانندگان آنها، از راهی آبرومندانه به امرار معاش بپردازند. اکنون، بسیاری از دفاتر فوق، با افزودن یک PC و اتصال به اینترنت، خدماتشان را ارتقا می‌بخشند.
امروز، در مناطق روستایی هندوستان، تلفن گسترش بسیاری یافته و بیش از نیمی از 000/600 روستای هندوستان از تلفن برخوردارند. علاوه براین، فرهنگ استفاده از تلفن‌های دستی نیز به روستاها راه یافته است. در مقایسه با کلان شهرهایی چون دهلی نو و بمبئی، کاربران تلفن همراه ساکن شهرهای کوچکی چون کرالا، ماهاراشترا و هاریانا در هندوستان، از امکانات مالی خوبی برخوردارند. در بخش‌های گوناگون کشور، برای دستیابی ساکنان نقاط محروم و روستایی به IT، طرح‌های فراوانی با موفقیت اجرا شده‌اند.
سیستم گردآوری اتوماتیک شیر (AMCS)
آناند ـ شرکت تعاونی شیر واقع در گجرات ـ مبتکر "انقلاب سفید" در هندوستان به شمار می‌رود که طی آن، با استفاده از IT، قابلیت و توانایی خود را افزایش می‌دهد. این شرکت تعاونی، سیستم گردآوری اتوماتیک شیر (AMCS) را در روستاها اجرا کرده است. سیستم رایانه‌ای، کمیت و کیفیت چربی شیر را تعیین می‌کند، حساب روزانة شیردوشان را کنترل می‌کند و پرداخت‌ها را بدون فوت وقت انجام می‌دهد. بدین ترتیب، شیوه‌ای کارآمد و شفاف پدید آمده است. زنانی که این جنبش بی‌نظیر را در گجرات پشتیبانی می‌کنند، عموما" بی‌سواد هستند. آنها که روزانه شیر را به مراکز گردآوری روستایشان می‌آورند، اکنون بخشی از این انقلاب IT محسوب می‌شوند. بر اساس آگهی AMUL (اتحادیة شیرآناند با مسئولیت محدود) ، روزانه حدود 21 میلیون زن روستایی، به مراکز گردآوری، شیر تحویل می‌دهند. به‌زودی، با اتخاذ سیستم گردآوری اتوماتیک شیر از سوی تعاونی‌های لبنیات روستایی، تمامی این زنان از مزایای فن‌آوری رایانه‌ای بهره‌مند می‌شوند.
سفیر دانش (Gyandoot)
طرح جالب دیگری تحت عنوان "سفیر دانش" (Gyandoot) در ناحیة دهار از توابع ایالت ماریاپرادش وجود دارد که طی آن، 26 کانون عمدة اطلاع‌رسانی از طریق اینترنت با هم ارتباط دارند. هر کانون دارای یک رایانه متصل به خط تلفن است و به حدود 25 تا 30 روستا خدمات ارائه می‌دهد. هر یک از کانون‌ها، زیر نظر یک پسر یا دختر فارغ‌التحصیل دبیرستان اداره می‌شود که آموزش‌های اولیة رایانه را فراگرفته است. روستاییان به کانون‌های فوق مراجعه می‌کنند و با پرداخت مبلغی اندک، اطلاعات مربوط به قیمت محصول خود را در بازارهای گوناگون کسب می‌کنند تا در انجام معاملات موفق‌تر عمل کنند. حقوقی به گردانندة کانون پرداخت نمی‌شود. در عوض باید 10 درصد درآمدش را به Panchayats بپردازد. با این حال زندگی‌اش از همین راه تأمین می‌شود. بیش از نیم میلیون نفر از ساکنان بیش از 600 روستا، از مزایای طرح سفیر دانش بهره‌مند شده‌اند.
کانون دانش روستا (VKC)
کانون دانش روستا (VKC) ـ که به‌وسیلة مرکز پژوهش ام.اس سوامیناتان بنیان‌گذاری شدـ نمونة دیگری از توانایی اطلاع‌رسانی زنان روستایی و قبیله‌ای را نشان می‌دهد که غالبا" بی‌سواد هستند. VKC به خانوادة کشاورزان امکان می‌دهد تا بدون آسیب‌رساندن به محیط، محصولات بیشتری تولید و گرسنگی را در روستاها ریشه‌کن کنند. طرح عملیاتی ریشه‌کنی گرسنگی و سوء تغذیه، از هفت مرحله تشکیل می‌شود که به‌وسیلة زنان روستا با استفاده از جدیدترین اطلاعات فن‌آوری رایانه جامة عمل می‌پوشد. بدین ترتیب، زن‌ها می‌توانند پایگاه‌های اطلاعاتی خود را تأسیس کنند، با دیگران به تبادل نظر بپردازند و به ارتقای میزان آگاهی، تحول رفتاری و توسعة وضعیت اقتصادی و معیشتی خود کمک کنند.
در بسیاری از ایالات هندوستان، طرح‌هایی برای رایانه‌ای کردن پیشینة زمین‌های کشاورزی در جریان است. هنگامی که این طرح‌ها اجرا شوند، روستاییان دیگر نیازی به مؤسسة قدیمی PATWARI-REVENUE CLERK ـ که باعث ایجاد ناراحتی، تأخیر و فساد شده است ـ نخواهند داشت، زیرا می‌توانند با مراجعه به کیوسک‌های IT از جزییات مالکیت خود بر زمین آگاه شوند. در حال حاضر، پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در ایالاتی چون کارناتکا، آندراپرادش و ماریاپرادش صورت گرفته است. چند طرح نیز با موفقیت از بوتة آزمایش خارج شده‌اند.
انجمن زنان خویش فرما (SEWA)
انجمن زنان خویش فرما (SEWA) واقع در گجرات، از ارتباطات ماهواره‌ای برای آموزش زنان شهری و روستایی در زمینه‌های بهداشت، پرورش کودکان، بازاریابی، استفادة بهینه از آب و مدیریت خانه بهره‌ می‌جوید. با استفاده از فن‌آوری‌های جدید ارتباطاتی، انبوهی از توانایی‌ها و مهارت‌ها به زنان آموزش داده می‌شود. بدین ترتیب، زنان قادر به ایجاد زندگی شاد وسالم خواهند بود.
کمپانی تلفن همراه BPL گزارش می‌دهد که 5 نفر از هر 100 مشتری کمپانی در ایالت کرالا، ماهیگیران بی‌سوادی هستند که حتی یک بار گوشی تلفن ثابت را در دست نگرفته‌اند. آنها هنگام بازگشت از ماهیگیری، با استفاده از اطلاعاتی که از طریق تلفن همراه به‌دست می‌آورند، می‌توانند صید خود را در بهترین مکان با قیمتی مناسب عرضه کنند.
طرح‌های آزمایشی متعدد در نقاط گوناگون کشور برای پاسخگویی به نیازهای مختلف اطلاعاتی و ارتباطی، در جریان هستند. تمامی روستاهای هندوستان، مجهز به خط تلفن‌اند. دفتر پستی روستا و یا چند جوان مبتکر تحصیلکرده، با برپایی کانون‌های اطلاع‌رسانی، در صدد جامه عمل پوشاندن به امکانات فنی هستند. آنها می‌توانند امکان دسترسی به تلفن، رایانه و اینترنت را فراهم سازند و حتی با قیمتی مناسب، پیام‌های الکترونیکی و صوتی را در منزل روستاییان تحویل دهند. در نتیجه، باب امکانات بی‌شمار ارتباطات باز می‌شود که خود انقلابی است در اطلاع‌رسانی و ارتباطات. روستاییان به پیشینة مالکیت خود بر زمین، اطلاعات در زمینة قیمت محصولات و جدیدترین شیوه‌ها و فنون افزایش بهره‌وری دست می‌یابند و امکان صحبت با پسر/دختر خود را در روستا، شهر یا کشور دیگر ـ به طرق گوناگون ـ پیدا می‌کنند. مردم فقط زمانی به IT روی می‌آورند که متقاعد شوند در زندگی‌شان مفید واقع خواهد شد. بزرگترین تنگنایی که در مسیر گسترش اینترنت در نواحی روستایی وجود دارد، فقدان خدمات اطلاع‌رسانی متناسب با نیازهای مردم روستایی است. چالشی که در برابر برنامه‌نویسان رایانه و سازندگان نرم‌افزار وجود دارد، تعیین نیازهای مردم و ارائه راه حل متناسب است. اگر این اتفاق به وقوع بپیوندد، نیازی به کمک دولت نیست. درست به همان گونه که PCOها به سرعت در مناطق شهرنشین هندوستان گسترش یافتند تا پاسخگوی نیاز مردم به کانون‌های اطلاع‌رسانی مخابراتی (تلفن، رایانه، اینترنت) باشند و در این مسیر، از سرمایه‌گذاران شهری و روستایی کمک گرفتند.
با اینکه مسیر انقلاب IT روشن و بدون مانع است، هنوز راه درازی در پیش است. به رغم گفت‌و‌گوهای مداوم دربارة دولت الکترونیکی، هنوز در زمینة رفع موانع بوروکراتیک، افکار قدیمی و پوسیده و جنگ بر سر زمین، حرف فراوان است.
نتیجه‌گیری
توسعة فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی، فرصت‌های بسیاری برای کسانی که هنوز طعم انقلاب صنعتی را نچشیده‌اند، فراهم آورده است. کشورهای در حال توسعه به موازات رویارویی با چالش‌های جهانی شدن در بازار جهانی که همراه با آزادسازی و خصوصی‌سازی صورت می‌گیرد، باید گوشة چشمی نیز به فقرای مناطق شهری و روستایی داشته باشند. اکنون با بهره‌برداری مبتکرانه از فن‌آوری‌های اطلاعاتی می‌توان ساکنان دوردست‌ترین نقاط را نیز به تازه‌ترین اطلاعات مجهز ساخت. در اینجا دیگر مالکیت به عنوان پیش شرط مطرح نمی‌شود، بلکه رمز موفقیت در دسترسی به IT نهفته است. دستیابی به IT با کمک اپراتورهای کابلی، دفاتر تلفن عمومی (PCOs) و اکنون نیز به‌وسیلة کانون‌های اطلاع‌رسانی میسر می‌شود. این‌گونه کاربرد هوشمندانه IT، پاسخگوی نیازهای اساسی مردم در زمینة بهداشت، آموزش، تغذیه و مسکن خواهد بود، به پیشرفت رفاه اقتصادی و اجتماعی کمک خواهد کرد و در این فرآیند، بهره‌وری را نیز افزایش خواهد داد که این امر ، دستیابی به توسعه وپیشرفت سراسری را سهولت می‌بخشد. بنابراین، بازارهای مناطق روستایی به روی تمامی انواع کالاها و خدمات گشوده می‌شود و جهانی‌شدن، بازار آزاد وظهور جامعة اطلاعاتی تقویت و تشدید می‌شود . همین رویکرد به تنهایی موجب کسب موفقیت خواهد بود.
* جی . اس . یاداو استاد انستیتوی ارتباطات جمعی هند دانشگاه جواهر لعل نهرو، دهلی

منبع: / سایت / ایران و جامعه اطلاعاتی ۱۳۸۳/۰۴/۱۲
نویسنده : جی . اس . یاداو