بحث جامعه اطلاعاتى که امروزه کانون توجه بسیارى از کارشناسان شده است به عنوان مبنا و استاندارى جامع مى تواند سرچشمه تعاملات و تحولات فراوانى در پیکره جوامع سنتى باشد از همین رو در بیان شاخص ها و ویژگى هاى آن نمى توان از جزئیات آغاز کرد چرا که در تعاریف جامعه اطلاعاتى با ابزارها و رویکردهاى فراوانى مواجه هستیم از جمله این ویژگى ها مى‌توان به وابستگى رشد اقتصادى جوامع به تحولات فنى و علمى در عرصه اطلاعات و بازسازى صنعت با بهره گیرى از فناورى اطلاعات اشاره کرد. با این دیدگاه مى توان برداشت کرد که پیچیدگى و تعامل بالاى عناصر دخیل در این امر به حدى است که قائل شدن مرز تاثیر براى هر یک از آنها مى تواند بسیارى از محاسبات و بررسى هاى را به هم ریزد.>>
بنابراین براى رسیدن به یک تعریف و دیدگاه روشن و اصولى از جًامعه اطلاعاتى در گام اول باید کلیه عناصر و عوامل موثر در این فرایند جهانى را شناسایى و تعریف کرد. جهانى از آن جهت که به دلیل گسترش روزافزون کاربرى فناورى اطلاعات کشورها ناگزیر از تاثیرپذیرى و تاثیرگذارى هستند و به همین دلیل حذف استانداردهاى جهانى در تعیین چهارچوب ها ملى در واقع به بیراهه رفتن است.>>
تقابل دو شعار جامعه جهانى و جامعه اطلاعاتى بسترى را فراهم مى آورد تا زمینه براى ایجاد یک راهبرد گسترده تر و جهان شمول تر با عنوان جامعه اطلاعاتى جهانى بوجود آید جامعه اى که در آن کلیه فرآیندهاى اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى، سیاسى، علمى و... بر یکدیگر تاثیر گذاشته و از هم تاثیر مى پذیرند. از این رو در بررسى چالش هاى اساسى جامعه اطلاعاتى نمى توان از چالش هاى زیربنایى جامعه جهانى که در شعار جهانى شدن جلوه کرده صرف نظر کرد. حاصل اینچنین پیچیدگى ها و در هم تنیدگى هایى نفوذ غیر قابل باور فناورى اطلاعات در همه روابط و فعالیت ها و فرایندهایى است که در بحث جهانى شدن انسان و جوامع بشرى را تحت تاثیر قرار داده است.
جایگزینى یا استفاده از فناورى‌هاى ارتباطى و اطلاعاتى به عنوان ابزارهاى اقتصادى، اطلاعات به جاى ماشین هایى که از ابزارهاى اقتصادى ، صنعتى‌اند و مطرح شدن بخش هاى مربوط به تولید و توزیع فناورى‌ها و خدمات اطلاعاتى به عنوان بخش اصلى صنعت از دیگر ویژگى‌هاى جامعه اطلاعاتى به شمار مى‌رود. در جامعه اطلاعاتى نیروى اطلاعات به عنوان گرانمایه ترین سرمایه جوامع به شمار مى رود و براى بهره بردارى از آن برنامه ریزى هاى کلانى صورت مى گیرد. با توجه به تنوع معیار ها و شاخص ها در سنجش جامعه اطلاعاتى ورود به جامعه اطلاعاتى را مى‌توانیم با معیارهاى مختلف بسنجیم و این خود نشان دهنده چند وجه بودن جامعه اطلاعاتى است . >>
معیارهاى تکنولوژى، اقتصادى، فرهنگى، شغلى و سیاسى شاخص هاى کمى و کیفى هستند که ورود به جامعه اطلاعاتى را از جنبه هاى مختلف تعریف مى‌کنند. >>
با این توضیح مى توان براى تعریف جامعه اطلاعاتى یک استاندارد و قالب کلى را مطرح کرد با این مضمون که جامعه اى را مى توان جامعه اطلاعاتى نامید که از نظر سطوح مختلف شاخص هاى ذکر شده در بالا به حد مطلوبى رسیده باشد و بر اساس یک جریان منظم و برنامه ریزى شده کلیه ابزارها و زیرساختهاى فناورى اطلاعات را براى تولید اطلاعاتى به کار ببرد که امور برنامه ریزى و اجراى شاخص هاى فوق را بتواند در جهت مثبت تحت تاثیر قرار دهد با این توجیه تمامى بخش هاى درگیر با تکنولوژى، اقتصاد، فرهنگ، اجتماع، سیاست و... به عنوان کارخانه هاى مصرف کننده و تولید کننده اطلاعات تبدیل مى شوند و از انجایى که تراوایى، به اشتراک گذارى و تبادل اطلاعات از جمله اصول استاندار جامعه اطلاعاتى محسوب مى شود جوامع، سازمان ها، ارگان ها و کلیه اجزا سیستم جهانى اطلاعات که در جامعه اطلاعاتى جهانى به فعالیت مى پردازند از اطلاعات مورد نیاز بهره مند مى شوند و اطلاعات خود را براى استفاده دیگران در اختیار آنها قرار مى دهند.>>
یکى از معیار هاى مشخص براى تعیین استانداردهاى جامعه اطلاعاتى و یا حداقل رسیدن به این استانداردها بالا رفتن تعداد کارهاى تخصصى و اطلاعات محور و کاسته شدن از کارهاى تکرارى و غیر اطلاعاتى مردم است به این معنى که افراد در یک جامعه اطلاعاتى باید بتوانند با استفاده از فناورى اطلاعات کارهاى معمولى و دستى را حذف و بر عهده سیستم هاى نرم افزارى و سخت افزارى بگذارند با این شرایط مى توان گفت هنگامى یک کشور وارد جامعه اطلاعاتى میشود که مشاغل مبتنى بر اطلاعات ، تولید و توزیع آن روز به روز گسترش یابد. و همچنین مشاغل اطلاعات محور و کارمندان بتوانند با تخصص خود از این اطلاعات بهترین استفاده را ببرند.>>
جامعه اطلاعاتى در بعد فرهنگى نیز ساختار جوامع بشرى را تحت تاثیر قرار مى دهد و به نوعى در خدمت نشر و گسترش فرهنگ ها در مى اید تقابل و تعامل فرهنگ ها در بستر جوامع شبکه اى مى رود تا یک قالب و اصلوب فرهنگى خاصى را به عنوان فرهنگ زندگى و فعالیت در جامعه اطلاعاتى پدید آورد. بدون شک همه این اتفاقات حاصل تعاطى اندیشه ها و افکار هزاران انسانى است که با زبان ها و ملیت ها و قومیت هاى خاص خود در این ورطه به فعالیت مشغولند و هر یک با سعى بر ایجاد ارتباط فرهنگى با سایر فعالان جامعه اطلاعاتى دانسته و ندانسته نقشى در شکل دهى به قاموس فرهنگى جامعه اطلاعاتى داشته اند جامعه اطلاعاتى در محاصره امواج و پیام هاى ارتباطى و اطلاعاتى فراوانى است و این نشان دهنده این است که جامعه اطلاعاتى یک پدیده واقعى و در شرف گسترش است که کسى نمى تواند آن را انکار کند و چون پذیرش از پایین به بالا داشته به خصوص در کشور ما بى شک جنبه و جذبه تبدیل شدن به فرهنگ را نیز دارد. >>

چالش هاى جهانى>>
سالها پیش در مقابل مشکلات فقر اقتصادى کشورهاى جهان سوم چند کشور توسعه یافته اقدام به کمک هاى مالى مى کردند اما امروزه حتى آنها نیز مسیر این کمک ها را تغییر داده اند و سعى دارند با آموزش و اطلاع رسانى به جوامع در حال توسعه آنها را براى دست یابى به توسعه یارى دهند.گذشته از اهداف خاصى که در پى چنین کمک هایى معمولا از سوى کشورهاى توسعه یافته دنیال مى شود باید تغییر نگرش آنها را در فرایند هاى کمک رسانى مورد توجه قرار داد چرا که آنها نیز به این باور رسیده اند براى توسعه پایدار و همیشگى در سطح جهان ناگزیر از داشتن ارتباط سیستمیک با سایر عناصر جامعه جهانى هستند.چالش اساسى که امروزه جامعه جهانى با آن روبروست عدم تعادل کمى و کیفى در ورود و دستیابى همه جوامع به استانداردهاى لازم براى جامعه اطلاعاتى است. این مسئله باعث ایجاد پدیده اى تحت عنوان شکاف دیجیتالى شده است. شکاف دیجیتالى به عنوان یکى از معضلات سیستم جهانى جامعه اطلاعاتى باعث کندى تعاملات اطلاعاتى در این سطح مى شود و رشد و پیشرفت را به تاخیر مى اندازد. براى خارج شدن از ورطه شکاف دیجیتالى که کشورهاى جهان سوم با آن مواجه هستند>>

راهکارها
با توجه به اهمیتى که کشورهاى جهان براى موضوع اطلاعات قائل هستند امروزه یک نهضت و حرکت جهانى براى برون رفت از بن بست اطلاعاتى حاصل از شکاف دیجیتالى شکل گرفته است که کشورهاى جهان سوم که از رتبه نازلى در جدول شاخص هاى توسعه فناورى اطلاعات برخوردارند باید با توجه جدى خود را در این روند قرار دهند براى قرار گرفتن در این جریان باید تمرین و تلاش خود را درسطح ملى براى همگانى شدن اطلاعات متمرکز کنیم به گونه اى که با تغییر ذائقه اطلاعاتى مردم جامعه زیرساخت فرهنگى و تکنولوژیکى آنها را نسبت به فرایندهاى تولید اطلاعات و تهیه اطلاعات تغییر دهیم. نمود تضاد درونى جامعه ما در عدم یکنواختى نشر و دسترسى اطلاعات در فاصله بسیار روستاها و شهرهاى کشور جلوه گر شده است و براى اینکه بتوانیم با فرهنگ جهانى جامعه اطلاعاتى همگام شویم باید آموزه هاى عمومى و اطلاعاتى را براى رسیدن به حد مطلوبى از سواد گسترش دهیم چراکه توسعه سواد عمومى و اطلاعاتى مى تواند به عنوان یک سرمایه گذارى زیرساختى در حوزه جامعه اطلاعاتى به شمار رود تا از این طریق فرایندهاى آتى که مهمترین آن ایجاد تحول فرهنگى با توجه به چهارچوب هاى جامعه اطلاعاتى است ممکن و تسهیل گردد خلاصه اینکه توسعه سواد عمومى و اطلاعاتى مى تواند درجه پذیرش فرهنگ را در شهروندان جامعه اطلاعاتى بالا ببرد.>>
هر چه یک جامعه از جنبه گسترش شاخص هاى جامعه اطلاعاتى ، توسعه یافته تر باشد، امکان دسترسى همگانى به اطلاعات هم بیشتر میشود، اگر جامعه اى در آستانه ورود به عصر جهانى شدن باشد و خود را آماده و مستعد ورود به جامعه جهانى کند، هر روز بیشتر به سمت همگانى شدن اطلاعات پیش خواهد رفت. پس از ایجاد آمادگى فرهنگى در جامعه و بستر سازى لازم براى همگانى شدن اطلاعات مى توان گام در مراحل بعدى گذاشت و هر یک از بخش هاى جامعه را در ورطه تخصصى اش با چالش هاى جامعه اطلاعاتى مواجه ساخت به عنوان مثال توسعه اقتصادى، اجتماعى، سیاسى، خدمات خصوصى و دولتى و...با قرار گرفتن در بستر دموکراسى اطلاعاتى – دیجیتالى با هدف توزیع عادلانه اطلاعات مى تواند شکل و حرکت اصولى تر و عام ترى بیابد.>>
ایجاد فرصت هاى برابر در دسترسى به اطلاعات اقتصادى، سیاسى ، علمى ، قانونى ، خدماتى مى تواند زمینه توسعه دموکراسى در ابعاد ملى و بین المللى را فراهم کند. با رسیدن به این نقطه مى تواند شعار جامعه اطلاعاتى را که دسترسى همگانى به اطلاعاتى است که براى مردم و توسعه و رفاه عمومى لازم است محقق کند.>>

منبع: / سایت / ایران و جامعه اطلاعاتی
نویسنده : فرنود حسنی