روزنامه شرق، سه شنبه ۱۶ دی ۱۳۸۲ 

ترجمه نیکی محجوب: سواد آموزی رایگان است. این گفته پائولو فردی، فیلسوف برزیلی است. اما مردم صدها کشور فقیر دنیا تصور دیگری از سواد دارند و آن را ابزاری برای سلطه سرمایه داران می دانند. این رویه به طور مشخص در بسیاری از کشورهای فقیر مشاهده می شود. در هند بسیاری از کشاورزان به دلیل ناتوانی در خواندن و نوشتن نمی توانند قراردادهایشان را به نفع خود امضا کنند و در بسیاری از موارد حقوق آنها پایمال می شود. در بنگلادش زنان مطلقه و فرزندانشان پس از ترک همسر مجبورند گرسنگی را تحمل کنند زیرا هیچ سندی مبنی بر ازدواج ندارند و به دلیل بی سوادی نمی توانند به حقوق خود برسند.در حال حاضر ۸۶۱ میلیون نفر مسن، ۱۴۰ میلیون جوان ۲۴-۱۵ سال در دنیا بی سواد هستند، این در حالی است که سوادآموزی حدود نیم قرن است، در زمره مفاد رعایت حقوق بشر و قانون اساسی کشورها گنجانیده شده است.به همین سبب اگر تلاش می کنیم در جهانی زندگی کنیم که مردان، زنان و کودکان از تمامی حقوق خود به عنوان یک انسان برخوردار باشند ریشه کن شدن بی سوادی باید یکی از اصول باشد. در کنفرانس داکار در سنگال در سال ۲۰۰۰ با این نگاه که آموزش درست ابتدایی برای هر کودک مانعی است برای بی سواد ماندن کودکان آینده، آموزش عمومی جهانی World education forum)) برای چشم انداز سال ۲۰۱۵ برنامه ریزی شد که این تصمیم مهمترین تدبیری است که برای تغییر روند کنونی در نظر گرفته شد. البته در این کنفرانس تنها به مذاکره بسنده شد.

سوادآموزی مشکلی جهانی

از هر هفت نفر در دنیا یک نفر قادر به خواندن و نوشتن نیست و بسیاری از این ارقام به کشورهای در حال توسعه و فقیر مربوط است.در بسیاری مواقع جمع زیادی از جوانان و سالمندان هرگز به مکانی به نام مدرسه راه نیافته اند و بسیاری از کودکان نیز قبل از اینکه آموزش ببینند به دلایل مختلف مدرسه را ترک کرده اند.آمارهای مربوط به بی سوادی میانسالان در نقاط مختلف دنیا مبین این است که این برنامه باید تغییر کند. این تغییرات شامل دروس و مضامین درسی در بخش های مختلف فرهنگی و اجتماعی و رفتار آموزگاران خواهد بود. این تغییرات در کشورهایی مانند بنگلادش، دهلی نو و اوراسیا سبب جذب دانش آموزان در مقاطع سنی به کلاس های آموزشی شده است. این تغییرات می تواند در افزایش قدرت شناسایی و سطح فرهنگ آنها مؤثر باشد.

کشورهای بحران زده و جنگ زده ای مانند افغانستان و تیمور شرقی باید هرچه سریع تر به ساخت مدارس آسیب دیده و بازگشایی آنها همت کنند.

براساس آمار یونسکو از جمعیت شش میلیاردی جهان از هر هفت نفر یک نفر قادر به خواندن و نوشتن نیست و در این میان زنان و دختران دو سوم این تقسیم بندی را به خود اختصاص داده اند، با اینکه طبق نظر کارشناسان علمی و فرهنگی این گروه از نظر علمی دارای استعدادهای بیشتری برای یادگیری و آموزش هستند. براساس اطلاعات اولیه یونسکو در کنفرانس آموزش عمومی جهانی بیش از هفتاد کشور نتوانسته اند به اهداف کنفرانس دست یابند و از آن جمله احداث مراکز آموزش رایگان بوده است. شمال آفریقا و کشورهای عربی از مناطقی هستند که با خطر بالای بی سوادی مواجهند و نیازمند امکانات خارجی و کمک برای رسیدن به امکانات اولیه آموزش هستند. در جدول تهیه شده که در مجله یونسکو به چاپ رسیده بنگلادش، چین، هند و پاکستان درصدر جدول بی سوادی جهان قرار دارند به همین سبب بانک جهانی مبلغی را به کشورهای نیازمند تجهیز امکانات آموزشی اختصاص داده، در این میان آفریقا با اختصاص ۲/۴ میلیارد دلار در صدر کشورهایی قرار دارد که از کمک های بانک جهانی بهره برده است.

بانک جهانی اعلام کرده است ۴۵ درصد از بودجه خود را برای آموزش در مدارس و همچنین ایدز به کشورهای رواندا، مالایا و زیمبابوه اختصاص داده است.در بررسی های به عمل آمده در سازمان یونسکو، کوبا توانسته نرخ ۲۳ درصد بی سوادی را پس از انقلاب کاسترو به ۳ درصد کاهش دهد و دولت هاییتی نیز که با ۵۳ درصد بی سواد در کشور مواجه است با احداث هزاران مرکز سوادآموزی در تلاش است تا نرخ بی سوادی را در سال ۲۰۰۴ به ۲۵ درصد کاهش دهد.براساس برنامه ریزی های انجام شده در کنفرانس داکا دنیا تا سال ۲۰۱۵ نیازمند بیش از ۱۵ میلیون معلم است که سه میلیون از این تعداد باید پس از آموزش به صحرای آفریقا فرستاده شوند.کشورهای توسعه یافته نیز مشکل اساسی در رابطه با این مسئله دارند. در حال حاضر به طور مثال در آمریکا ۷۰ درصد از زندانیان آمریکایی در حال سوادآموزی هستند. حتی در بسیاری از کشورهای ثروتمند دنیا که آموزش های ابتدایی و تحصیلات راهنمایی رایگان است به هیچ طریقی نتوانستند نرخ بی سوادی را به صفر برسانند. با تغییراتی که پیش بینی شده قرار است سیستم آموزش در مدارس حداقل در دوره دبستان به شش تا هشت سال افزایش یابد و با تمام این تلاش ها برای ریشه کن کردن بی سوادی دنیا نیازمند تلاش تمامی کشورها و سازمان های بین المللی فرهنگی است.

منبع: نشریه پیام یونسکو، شماره ۲، ۲۰۰۳