کارشناسی ارشد 1397
پدیدآور: سیمین زمانی
استاد راهنما: نرگس نیکخواه قمصری
استاد مشاور: حسین بصیریان جهرمی
دانشگاه کاشان، دانشکده علوم انسانی
چکیده

فرهنگ مسلط اجتماعی با ترویج الگوی خاص در خصوص ویژگی‌های زنانه، زنان جامعه را به پیش گرفتن الگوی معین در نگرش، رفتار و سایر نشانه‌گذاری‌های جنسیت سوق می‌دهد به گونه‌ای که گویا این کنش‌ها، ذاتاً زنانه و مناسب جنس زن هستند. در این میان، سینما از طریق تولید و بازتولید معنا در جایگاه هنری بازنماگر، نقش تعیین‌کننده در معرفی و رواج این کنش‌ها و الگوها برعهده دارد. از این‌رو مطالعه جنسیت در سینما به منزله پدیده‌ای اجتماعی و فرهنگی می‌تواند راه-گشای پژوهشگران علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی در فهم تغییرات و تحولات جامعه باشد. مطالعه حاضر با هدف شناخت چگونگی بازنمایی جنسیت و دوگانه زنانه و مردانه سینمای مهرجویی انجام گرفته است. برای نیل به اهداف پژوهش به مرور مفهومی و مرور نظریِ مفاهیم اصلی از قبیل جنسیت، بازنمایی و نشانه شناسی پرداختیم. روش مطالعه کیفی و با استفاده از تکنیک نشانه‌شناسی به تحلیل فیلم‌ها پرداختیم. از فیلم‌های میدان پژوهش، مطابق با منطق نمونه‌گیری سه فیلم بانو، سارا و بمانی به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و براساس الگوی نشانه شناسی رولان بارت، پس از خوانش هر فیلم دلالت‌های موجود در متن، مشخص و رمزگذاری شد. بنابر نتایج این پژوهش می‌توان گفت، مهرجویی، تصویری فعال از مواجهه سوژه زن در برابر سیطره گفتمانی حاکم بر جامعه و نظام مستبد مردسالارانه آن به نمایش می-گذارد که تصویری متفاوتی از زنان است. در این آثار مهرجویی، زنان سعی دارند از هویت فردی خود در مقابل کلیشه‌های جنسیتی حاکم بر نظام پدرسالار و جامعه سنتی دفاع کنند. زنانی از طبقات مختلف جامعه، هر کدام بسته به شرایط نوع و زندگی خود در برابر مناسبات و روابط اجتماعی مسلط بر جامعه از خود کنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند که البته این کنش‌ها با خاستگاه و نوع زندگی آنان ‌هم‌خوانی دارد.