انسان از آغاز آفرینش تاکنون روش هاى تجارى متفاوتى را تجربه کرده است. در ابتدا سیستم تبادل کالا رایج بود. شکارچى گوشت را با سلاح عوض مى کرد. این سیستم اشکالات فراوانى داشت. مثلاً ممکن بود شکارچى نتواند سلاح سازى را پیدا کند که به گوشت احتیاج داشته باشد. در این صورت گوشت ها فاسد مى شدند. در بعضى تمدن ها سیستم کالاى محبوب به وجود آمد. در سرزمینى که گندم غذاى اصلى مردم آن بود، شکارچى گوشت را با گندم و گندم را با جنگ افزار تعویض مى کرد. این روش هم مشکلات زیادى داشت. کالاى محبوب در سرزمین هاى مختلف متفاوت بود. از طرف دیگر معیارى براى سنجش ارزش آن وجود نداشت و حمل و نقل آن هم مشکل بود، بدون شک اختراع پول اولین انقلاب در زمینه تجارت بود. ارزش آن مشخص بود، حمل آن آسانتر بود، فاسد نمى شد و همه طالب آن بودند. فواید استفاده از پول به اندازه اى بود که حتى تا چند دهه قبل کمتر کسى انتظار یک انقلاب دیگر را داشت. ارتباط بین تجارت و تکنولوژى دیر زمانى است که وجود داشته و ادامه دارد. در واقع، یک پیشرفت تکنیکى باعث رونق تجارت شد وآن هم ساخت کشتى بود. در حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد، فینیقیان تکنیک ساخت کشتى را به کار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمین هاى دور دست یابند. با این پیشرفت، براى اولین بار مرزهاى جغرافیایى براى تجارت باز شد و تجارت با سرزمین هاى دیگر آغاز شد. اکنون، شبکه جهانى اینترنت مانند همان کشتى است که نه تنها اصل جغرافیایى، بلکه اختلافات زمانى را نیز کمرنگ نموده و صحنه را براى نمایشى دیگر آماده کرده است. ترکیب تجارت و الکترونیک از سال۱۹۷۰ آغاز شد. براى گسترش و پذیرش، تجارت الکترونیک لازم است که پیش نیازهاى این فناورى از جمله زیرساختار مخابراتى، مسائل قانونى و ایمنى پیام رسانى مهیا شود. مهمترین هدف در تجارت حال چه از روش هاى بسیار پیشرفته الکترونیکى استفاده کند و چه از روش هاى سنتى و قدیمى- همانا دستیابى به پول و سود بیشتر است. طبیعتاً در این میان، نقش بانک ها و مؤسسات اقتصادى در نقل و انتقال پول بسیار حیاتى است. هنگامى که در سال۱۹۹۴اینترنت قابلیت هاى تجارى خود را علاوه بر جنبه هاى علمى و تحقیقاتى به نمایش گذاشت، مؤسسات تجارى و بانک ها در کشورهاى پیشرفته اولین نهادهایى بودند که تلاش جدى خود را براى استفاده هر چه بیشتر از این جریان به کار انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانکدارى الکترونیک امروزى است. سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبى براى انواع فعالیت هاى بانکدارى و اقتصادى به شمار مى رود.

تجارت الکترونیک در ایران
ایران مانند دیگر کشورها، داراى شرکت هاى بسیارى است که براى توسعه بازار خود به اینترنت وابسته اند. هدف بیشتر این شرکت ها از پایگاه هایى که در اینترنت ایجاد مى کنند، همانا توسعه صادرات است. متأسفانه فروش در شبکه اینترنت مخارج زیادى دارد و براى بسیارى مقرون به صرفه نمى باشد. شرکت هاى بزرگ دنیا با سرمایه هاى کلان و پرسنل کافى، پایگاه هاى تخصصى را براى مواردى چون صادرات و فروش تجارى ایجادکرده اند. شرکت هاى متعددى نیز در ایران دست به ایجاد چنین امکاناتى زده اند، اما از آنجایى که هنوز هیچ متولى و مرکزیتى براى این پدیده وجود ندارد؛ این سازمان ها به صورت جزیره اى وخود محور اقداماتى را انجام مى دهند که هنوز پروسه کامل تجارت را در بر نگرفته و به صورت مقطعى انجام مى شود. هیچ آمار دقیقى هم از کاربران اینترنت و استفاده کنندگان از کامپیوتر شخصى در دست نیست و هنوز به صورت یک طرح ملى به آن نگاه نشده است. بنابراین، در مرحله کودکى و نوپایى است و نیاز به مراقبت و حمایت زیادى از طرف دولت دارد.
از سال۱۳۸۱ پروژه موفقى به صورت آزمایشى با نام «پرداخت» www.pardakht.Com در ایران شروع گردید که با وجود همه مشکلات فوق الذکر راه حل مناسبى در تجارت الکترونیک ایران پدیده آورده است. در این سیستم ابتدا خریدار وارد سایت اینترنتى فروشنده مى شود و محصول یا محصولاتى را انتخاب و در سبد خرید خود قرار مى دهد و پس از وارد نمودن اطلاعات ارسال کالا در سایت پرداخت، خرید خود را نهایى مى کند. این اطلاعات جهت بررسى و تصمیم گیرى در سایت اینترنتى به اطلاع فروشنده مى رسد. فروشنده در صورت تمایل به ارسال، سفارش رسیده را آماده کرده و پس از اعلام در سیستم اینترنتى، پست آن را از فروشنده دریافت مى کند و به دست خریدار مى رساند و هزینه کالا به همراه هزینه ارسال را از خریدار دریافت مى نماید. واحد مالى پرداخت در دوره هاى زمانى مشخص با فروشندگان تسویه حساب مى کند. کلیه مراحل عملیاتى سیستم از طریق اینترنت به اطلاع خریدار، فروشنده، شعبه پستى و مدیریت سیستم مى رسد. لازم به ذکر است این سیستم به گونه اى طرح ریزى شده که امکان اتصال به سیستم هاى الکترونیکى بانک ها و مؤسسات مالى و اعتبارى را داشته باشد و در کنار سیستم پرداخت هنگام تحویل قابلیت هاى پرداخت الکترونیکى نیز در آن پیش بینى شده است. پرداخت زیر ساخت مناسب تجارت الکترونیک و تجارت در ایران است زیر بستر تعامل فروشگاه اینترنتى و فروشگاه الکترونیکى با خریداران در راستاى فروش اینترنتى وخرید اینترنتى به همراه امکانات مناسب پرداخت اینترنتى با کمک اینترنت مى باشد. این سیستم خرید الکترونیکى و فروش الکترونیکى را تسهیل کرده است و حتى بدون نیاز به کارت اعتبارى روش هاى نوین پرداخت الکترونیکى را نیز تدوین مى کند، سرویس دهى تجارت الکترونیک در همه زمینه ها از سیاست هاى کلى سیستم پرداخت مى باشد که با هدف فرهنگ سازى خرید اینترنتى و فروش اینترنتى در ایران صورت مى پذیرد.

تعریف تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک انجام کلیه فعالیت هاى تجارى با استفاده از شبکه هاى ارتباطى کامپیوترى، به ویژه اینترنت است. تجارت الکترونیک، نوعى، تجارت بدون کاغذ است. به وسیله تجارت الکترونیک تبادل اطلاعات خرید و فروش واطلاعات لازم براى حمل ونقل کالاها، با زحمت کمتر و مبادلات بانکى با شتاب بیشتر انجام خواهد شد. شرکت ها براى ارتباط با یکدیگر، محدودیت هاى فعلى را نخواهند داشت و ارتباط آنها با یکدیگر ساده تر و سریع تر صورت مى پذیرد. ارتباط فروشندگان با مشتریان نیز مى تواند به صورت یک به یک با هر مشترى باشد. به عبارت دیگر، تجارت الکترونیک نامى عمومى براى گستره اى از نرم افزارها و سیستم ها است که خدماتى مانند جست وجوى اطلاعات، مدیریت تبادلات، بررسى وضعیت اعتبار، اعطاى اعتبار، پرداخت به صورت روى خط، گزارش گیرى و مدیریت حساب ها را در اینترنت به عهده مى گیرند. این سیستم ها زیربناى اساسى فعالیت هاى مبتنى بر اینترنت را فراهم مى آورند. هدف از به کارگیرى تجارت الکترونیک، ارائه روشى جدید در انجام امور بازرگانى مى باشد. به واسطه این روش، تاجران قادرند که محصولات و خدمات خود را به شکل تمام وقت و به تمام خریداران در سرتاسر جهان - مستقل از مرزهاى جغرافیایى و ملیت ها - عرضه کنند.
بسیارى از مردم، تجارت الکترونیک را منحصر به خرید و فروش از طریق شبکه اینترنت مى دانند، در حالى که این امر فقط بخش کوچکى از تجارت الکترونیک را تشکیل مى دهد و این مفهوم اکنون گستره وسیعى از جنبه هاى مختلف تجارى و اقتصادى را دربرگرفته است. به سادگى مى توان هرگونه فعالیت تجارى و مالى بین مؤسسات و افراد مختلف را در حیطه تجارت الکترونیک گنجاند.
هدف از تجارت الکترونیک که در واقع ترکیبى از تکنیک ها و شگردهاى بازرگانى است. همکارى، رقابت و بازدهى بیشتر شرکت هاى مختلف مى باشد به طورى که طى ۱۵ سال گذشته سبب توانایى شرکت ها در زمینه هایى مثل اصلاح روش هاى تجارتى و پیشرفت در زمینه ارتباطى با شرکت هاى مرتبط و بالاخره گسترش دامنه بازرگانى، تجارى حتى در مقیاس هاى بزرگ و جهانى شده است. تجارت الکترونیک داراى زیر شاخه هاى عمده اى به شرح زیر مى باشد:
۱. تجارت الکترونیک
۲. کسب و کار الکترونیک
۳. بازاریابى الکترونیکى
۴. بانکدارى الکترونیکى
۵. کارت هاى هوشمند
۶. مدیریت روابط عمومى با مشترى

مزایا و معایب تجارت الکترونیک
سؤالى که ممکن است هم اینک مطرح شود این است که تجارت الکترونیک غیر از مواردى که پیش از این به آن اشاره شد چه فایده اى دارد.
- افزایش فروش و در پى آن افزایش درآمد و توان سرمایه گذارى
- افزایش سطح رفاه زندگى مردم از طریق ایجاد اشتغال، کاهش ترددها و افزایش سرعت عمل
- جهانى شدن
- کاهش هزینه هاى تبلیغات براى شرکت ها به دلیل عدم حضور واسطه
البته همچون تمام فناورى ها و تکنولوژى هاى ساخت بشر معایبى هم در استفاده از تجارت الکترونیک وجود دارد، برخى از این معایب به قرار زیر است:
- تأثیر ناشناخته آن بر روابط اجتماعى انسان
- ورشکستگى به علت عدم توانایى شرکت هاى کوچک و کاهش تولید

بسترهاى لازم براى تجارت الکترونیک
- یک سیستم بانکى روان و دقیق
- قوانین گمرکى، مالیاتى و بانکدارى الکترونیک
- کد تجارى محصول و ایجاد امنیت اطلاعات
- تهیه و تدوین نظام مالى اطلاعات و نظام حقوقى اطلاع رسانى (کپى رایت)
- محرمانه بودن اطلاعات شخصى
- تطبیق مقررات ملى با مقررات متحدالشکل بین المللى
- همکارى دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتى و سازمان هاى مختلف
- پذیرش اسناد الکترونیکى توسط قوه قضائیه
- تأمین، صدور و به کارگیرى کارت هوشمند
- تأمین خطوط ارتباطى پرسرعت و مطمئن و ایجاد بستر مخابراتى به شکل بى سیم

منبع: / روزنامه / ایران ۱۳۸۷/۰۳/۲۶
نویسنده : زهرا بیدى
نویسنده : سمیه میرنظامى