در بخش نخست مقاله کسب و کار مجازى به اهمیت اطلاعات در بازاریابى سنتى و نیز تاریخچه پیدایش مبادلات الکترونیکى اشاره شد و سپس به نقش اینترنت در بازاریابى و تأثیرات تجارت الکترونیکى در بهره ورى بنگاه هاى اقتصادى پرداختیم ‎. در ادامه مقاله به مدل هاى کسب و کار الکترونیکى و نیز روش هاى کسب درآمد در فضاى وب خواهیم پرداخت.
توانمندى ها و امکانات اینترنت مانند ارزان بودن تبلیغ، سرعت ارسال و دریافت تبلیغات، امکان ارتباط دو سویه، عرضه محصول از طریق امکانات صوتى و تصویرى و.‎.‎. سبب شده است که جایگاه ویژه اى براى استفاده از این رسانه در امر بازاریابى و تبلیغات ایجاد شود که برخى از ویژگى هاى آن به شرح زیر است:
۱- آگاهى از وجود کالاهاى جدید: با توجه به اینکه در فضاى وب دیگر فاصله مکانى و تغییرات ساعت مفهومى نداشته و همگان امکان استفاده همزمان از وب را در هر جاى دنیا دارند خریداران مى توانند در هر کجا که هستند با جدیدترین کالاهاى تولیدى آشنا شده و جزئیات آن را به دست آورند و به علاوه در هر ساعت از شبانه روز اقدام به خرید کنند.
۲-کاهش قیمت: به دلیل امکان برقرارى ارتباط مستقیم بین تولیدکننده و مصرف کننده نهایى بخشى از هزینه ها به دلیل حذف در سطرهاى توزیع از بین خواهد رفت و خریدار و فروشنده با تشکیل یک حلقه به طور مستقیم به یکدیگر وصل خواهند شد.
۳- امکان خرید سریع: برخى از محصولات را که به صورت آماده وجود داشته و نیاز به تولید برمبناى سفارش ندارند مى توان بلافاصله دریافت کرد مانند نرم افزارها، کتاب هاى الکترونیکى (E-book)، موسیقى و فیلم که پس از پرداخت وجه مورد نظر بلافاصله امکان دسترسى براى خریدار به اصل محصول فراهم خواهد شد.
۴- محدوده زمانى باز: اینترنت را مى توان فروشگاهى شبانه روزى به حساب آورد که حتى در روزهاى تعطیل به ارائه خدمت مى پردازد، این امر سبب خواهد شد که هر زمان خریدار تمایل به تهیه کالایى داشته باشد با اتصال به شبکه امکان تهیه آن را داشته باشد.
۵- افزایش قدرت خرید: به دلیل ارائه محصول یکسان از سوى فروشندگان متعدد امکان انتخاب براى خریدار به وجود مى آید تا با توجه به قیمت و شرایط فروش و نحوه سرویس دهى فروشنده مورد نظر خود را انتخاب کند.
۶- افزایش سوددهى: با توجه به حذف برخى از هزینه ها مانند اجاره مکان، هزینه هاى نگهدارى، دستمزد پرسنل، فروش و ‎.‎.‎. نرخ سود در مقابل بازاریابى سنتى افزایش یافته و در مقابل هزینه ها کاهش چشمگیرى خواهد داشت.
۷- اطلاع رسانى: در اینترنت اطلاعات زیادى مربوط به کالایى که قصد خرید آن را دارید وجود دارد که این اطلاعات شامل قیمت کالا، کشور سازنده، سال ساخت، مدل هاى مختلف، رنگ هاى موجود و از همه مهمتر نظر مشتریان قبلى که کالا را خریدارى کرده و مورد استفاده قرار داده اند مى باشند که مى تواند راهنماى بسیار مفیدى براى تصمیم گیرى خرید باشد.

مدل هاى کسب و کار الکترونیکى
این دسته از مدل هاى کسب و کار به روشى اطلاق مى شود که شرکت ها در فعالیت هاى تجارى خود در پیش گرفته اند و با توجه به منابع در دسترس و نیاز مشترى، پیشنهادى براى عرضه ارزش مورد نظر مشترى ارائه شده و موجب کسب درآمد براى شرکت خواهد شد. مهمترین این مدل ها به قرار زیر است:
۱- E-shop: این مدل براى پیاده سازى بازاریابى روى وب به کار مى رود و به فروشگاه این امکان را مى دهد تا بتواند عملیات سفارش و پرداخت خود را بر بسته web پیاده سازى کند.
۲-E-procurement: به کارگیرى مزایده ها و مناقصه هاى کالا و خدمات از طریق اینترنت را شامل مى شود.
۳- E-mall: شرکت هایى که در حراج هاى اینترنتى به صورت فعال شرکت دارند از این مدل استفاده مى کنند که نمونه بارز آن را مى توان ebay.com دانست.
۴- E-Auction: مجموعه اى از فروشگاه هاى الکترونیکى که ارائه دهنده خدمات به مشتریان هستند و معمولاً به صورت زنجیره اى به فعالیت مى پردازند.
۵-collaboration Platform: شرکت هاى این گروه مجموعه اى از ابزارها و محیط هاى اطلاعاتى را براى همکارى بین شرکت ها فراهم مى سازند و اصولاً به کار بسترسازى براى ارائه خدمات آشنایى دارند.
۶-value chain Integrator: شرکت و سازمان را در موقعیتى به منظور تمرکز روى مراحل چند گانه یکپارچه سازى زنجیره ارزش با استفاده از جریان اطلاعاتى بین این مراحل قرار مى دهد.
۷- value chain service Provider: شرکت را در موقعیتى به کمک عملیات زنجیره ارزش قرار مى دهد.
۸-virtual communities: اجتماعات مجازى که محیط و بستر آن توسط اپراتور اجتماع مجازى فراهم شده است را پوشش مى دهد. در این روش درآمدزایى براساس تبلیغات عضویت انجام مى شود.
۹-Information brokerage: مشتمل بر تمامى سرویس هاى اطلاعاتى که به منظور اضافه کردن ارزش به داده هاى قابل دسترسى در شبکه هاى بدون محدودیت به کار مى رود.
۱۰- trust and other Third Party services: ارائه خدمات تصدیق مسئولیت و احراز هویت و اعتماد سازى براى شرکت ها.
۱۱- Third party Marketplace: در این مدل شرکت زمانى که تمایل دارد، بازار وب موجود را به جزو سوم واگذار کند اطلاق مى شود.

روش هاى کسب درآمد در فضاى وب
شرکت هاى مختلفى در حال حاضر بر روى world wide web در حال سرویس دهى مى باشند که این سرویس دهى به دو بخش کالا و خدمات قابل دسته بندى است.
برخى از شرکت ها کالاى مورد نظر شما مانند کتاب، نوار، پوشاک و حتى ماشین و.‎.‎. را براى شما فراهم مى کنند و برخى دیگر خدماتى نظیر بیمه، حمل و نقل، آموزش و.‎.‎. در اختیار شما مى گذارند، شرکت هایى نیز به عنوان واسطه و پل ارتباطى شما با دو گروه فوق الذکر به ایفاى نقش مى پردازند. مستقل از اینکه شرکت در کدام یک از این سه گروه قرار دارید و به یکى از روش هاى زیر به کسب درآمد در فضاى web مى پردازید:
۱-Transaction fees: دریافت مبلغى پول به ازاى هر تراکنش مالى.
۲- Hosting fees: دریافت وجه به ازاى میزبانى برنامه هاى کاربردى و تعاملات با دیگران.
۳- Referral fees: سایت شرکت، اطلاعاتى از محصول سایر شرکت ها در اختیار مصرف کنندگان قرار مى دهد و اگر مشترى به سایت شرکت فروشنده اصلى مراجعه کند، سایت معرفى کننده کارمزدى دریافت خواهد کرد. این روش در سال هاى اخیر روى بسیارى از وب سایت ها به کار گرفته شده است و برخى از افراد تحت عنوان تبادل لینک (link) عنوان مى شود با این تفاوت که در تبادل لینک مبادله دو سایت حالت تهاتر به خود گرفته و کارمزدى به هیچ کدام از طرفین پرداخت نخواهد شد.
۴-subscription fees: در این حالت مشترى حق اشتراکى را به صورت سالیانه و یا ماهیانه پرداخت مى کند.
۵-Licence fees: دریافت کارمزد به ازاى عملیات هایى که شرکت اصلى در آن داراى سهم است. این روش مانند اعطاى امتیاز در تولید یک محصول و شریک شدن در منافع تجارى آن است.
۶-pay per view: به ازاى هر بار دسترسى به سایت اصلى، شرکت واسطه کارمزدى دریافت خواهد کرد.
۷-pay per performance: دریافت وجهى به ازاى انجام عملیاتى خاص و از قبل تعیین شده.
۸-micro payment: دریافت کارمزدهاى کم اما به تعداد زیاد.
۹- Advertising: به ازاى تبلیغات براى شرکت ها و سازمان هاى طرف قرارداد وجه پرداخت خواهد شد.
۱۰- sponsorships: دریافت کارمزد به ازاى حمایت از سایر شرکت ها و سازمان هاى الکترونیکى.
۱۱- Ransom Model: در این مدل بخشى از اطلاعات به صورت رایگان و بدون دریافت وجهى در اختیار مصرف کننده قرار گرفته و در صورت درخواست مشترى مبنى بر اطلاعات بیشتر باید هزینه پرداخت شود.
۱۲-sales of good‎.service: فروش و یا عرضه کالا و یا خدمت که رایج ترین روش در کسب و کار الکترونیکى است.
۱۳- sales of customer data: جمع آورى و فروش اطلاعات مشترى به شرکت ها. در این روش شرکت هاى آمارى نخست اطلاعات کاربران و علایق و نیاز مندى هاى آنان را از طریق فرم هایى به دست آورده و سپس آن را در اختیار شرکت هاى درخواست کننده قرار مى دهند.
۱۴-offline customer response: این روش به صورت offline براى جلب مشتریان بیشتر مورد استفاده قرار مى گیرد.
۱۵-value added services: به ازاى سرویس هاى جدید که براى کالاها و خدمات فعال مى شود کارمزد دریافت خواهد شد.

منبع: / روزنامه / ایران ۱۳۸۷/۱۱/۲۹
نویسنده : وحید نقشینه