مقدمه
یکی از شاخص های مختصات امنیتی عمق استراتژیک خارجی جمهوری اسلامی ایران، افزایش منازعات مسلحانه فرقه ای و گروه های تروریستی است، بطوریکه برخی گروه های وهابی و سلفی با سازماندهی تشکلهای سیاسی - نظامی سلفی به صورت مستقیم در «ترتیبات امنیتی منطقه ای» وارد شده اند که بیشتر از ابزار و شیوه های مبارزاتی غیر قانونی مانند عملیات های انتحاری، بمب گذاری، گروگان گیری، قتل، سربریدن و پخش آن در اینترنت استفاده میکنند و حتی در برخی مواقع با مدیریت برخی اقدامهای تروریستی مانند سازماندهی حوادث 11 سپتامبر باعث شکل گیری گویش های جدیدی در نظام بین الملل مانند گفتمان جنگ با تروریسم شده اند و زمینه حضور قدرتهای برون سیستمی در مجاورت سرزمینی جمهوری اسلامی ایران را فراهم کرده اند.
از طرفی تحقق حداکثری سیاستهای دفاعی برنامه پنجم توسعه، سند چشم انداز و تضمین ضرایب امنیتی بویژه در استانهای مرزی، مستلزم شناسایی گروه های مسلحانه فرقه ای در محیط امنیت داخلی و خارجی و در گام بعدیهم افزایی ظرفیت ساختارها و زیرساخت های امنیتی برای مقابله با تهدیدهای احتمالی است. به همین منظور متولیان امر شایسته است با رویکرد آینده پژوهی و تبیین نظام جامع امنیت ملی، ضمن آسیب شناسی شطرنجی چینش سازمانهای تروریستی بویژه گروههای نزدیک به القاعده در لای ههای امنیتی خاورمیانه، زمینه تبیین راهبردی منسجم برای مهار سناریوهای چالش زا را فراهم کنند.

گفتار اول: واکاوی گروههای نزدیک به سازمان القاعده در محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران
مهمترین گروههای تروریستی واقع در محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران که به نحوی با بنیانهای عقیدتی ـ سیاسی سازمان القاعده مرتبط هستند عبارتند از:

1. سازمان القاعده
سازمان القاعده در یازدهم اوت 1998 به صورت رسمی توسط اسامه بن لادن پایه گذاری شد و از مهمترین گروههای مسلحانه افراط گرای فرقه ای در سطوح منطقه ای و بین المللی است بطوری که در مقاطع زمانی مختلف توانسته بر چارچوبهای ذهنی، جهت گیریها و الگوی امنیتی قدرتهای جهانی و حتی هژمون تاثیر گذارد. این سازمان تروریستی به عنوان بازیگری ساختارشکن نه تنها در عراق بلکه بر پویشها و روندهای منطقه ای و جهانی نیز تاثیر گذاشته و پس از حوادث یازده سپتامبر، موجب شکل گیری گفتمان جدیدی در نظام امنیت بین الملل معروف به جنگ با تروریسم شد که پیش بینی میشود تا سالهای متوالی به عنوان یکی از پارادایم های حاکم بر روابط بین الملل و ابزار مداخله آمریکا در نظامهای منطقه ای مطرح باشد بطوریکه در شرایط کنونی، یکی از محورهای حاکم بر ادبیات سیاسی - امنیتی کنگره و کاخ سفید بهره وری ابزاری از گفتمان مبارزه با تروریسم است.
تامین آسان منابع مالی اقدامهای تروریستی القاعده از طریق تولید، قاچاق و فروش گسترده مواد مخدر، عدم اقدام کافی، مناسب و یا عدم توانایی دولت پاکستان برای مقابله با رشد افراط گرایی فرقه ای بویژه در سه استان وزیرستان جنوبی، بلوچستان و سرحد، وجود فقر و بیکاری در منطقه، فقدان نظارت کارامد بر جهت گیری مدارس مذهبی پاکستان، نفوذ رو به گسترش وهابیون امارات و عربستان در میان قبایل پاکستان و ترویج تفکرات سلفیگری ضد شیعی در میان آنها، فقدان آشنایی نیروهای ایساف و ایالات متحده به مختصات اجتماعی و سیاسی منطقه، فقدان ثبات سیاسی - امنیتی در پاکستان و افغانستان، عدم تبیین ترتیبات امنیتی منطقه ای برای دستیابی به یک پارادایم امنیتی مشترک برای مقابله با جنایات سازمان یافته، برخورد دوگانه آمریکا با طالبان و مذاکره با بخشهایی از طالبان، گروکشی برخی کشورها با حمایت ابزاری از طالبان و فقدان هم افزایی مناسب زیرساختهای امنیتی مشترک منطقه ای از مهمترین دلایل رشد خزنده القاعده در ترتیبات منطقه ای و جهانی است.
بنیان های شکل گیری القاعده در زمان جهاد با نیروهای شوروی (1979-89) شکل گرفت، به طوری که اسامه بن لادن و دکتر عبدالله اعظم از فلسطین با تاسیس «مکتب خدمت» مقدمه جذب جنگجویان جهادی را فراهم کردند. در آن سالها سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا با هدف تضعیف شوروی، سالیانه مبلغ 500 میلیون دلار به مجاهدین افغان کمک میکرد ولی هنوز سندی که مشخص کند چه میزان از این مبلغ در اختیار نیروهای القاعده قرار میگرفته وجود ندارد. اکثر نیروهای سازمان القاعده از طالبان هستند که از گروههای سنی سلفی و از «قوم پشتون) 1 هستند که از سال 1996 تا سال 2001 در افغانستان حکومت میکردند. نهادهای اطلاعاتی آمریکا معتقدند پس از خروج شوروی، عبدالله اعظم در سال 1981 توسط عوامل وابسته به بن لادن در ماشینی بمب گذاری شده ترور شد. 2
ابزار جنگ تبلیغاتی ایمن الظواهری بیشتر از طریق شبکه های تلویزیونی الجزیره و السحاب و بن لادن بیشتر از طریق اینترنت است. این سازمان برای دستیابی به اهداف خود بیشتر از شیوههای مبارزاتی غیرقانونی و تروریستی مانند گروگانگیری، انفجار اتومبیل های بمب گذاری شده و عملیاتهای انتحاری استفاده میکند.
القاعده اکثر نیروهای خود را از «مدارس مذهبی اسلامی» 3 پاکستان و جهادگران سایر کشورها جذب میکند که توسط لشگر طیبه (جماعه الاسلامیه) پایه گذاری شده و براساس «قانون شریعت» 4 اداره میشود و با گذشت زمان نقش وهابیون سلفی عربستان و امارات بر این مدارس و بالتبع نفوذ آنها میان برخی شاخه های القاعده مانند جندالشیطان (گروه تروریستی عبدالمالک ریگی) در حال افزایش است. نیروهای القاعده بیشتر در سه استان وزیرستان، بلوچستان و سرحدات پیشاور متمرکزند که بیشتر از ملیت های ازبک، تاجیک، چچن و عرب هستند.
هسته مرکزی القاعده از همان اعضایی تشکیل شده که زمانی همکاران ایمن الظواهری در «حزب جهاد اسلامی مصر» 5 بودند. یکی از دغدغه های امنیتی حسنی مبارک نیز گسترش تفکرات سلفی جهادی علیه نیروهای آمریکایی و صهیونیستی در منطقه است. عربستان در سال 1993 تمام داراییهای بن لادن را توقیف و در نهم آوریل 2004 از وی سلب تابعیت کرد.
نیروهای ایساف تحت عنوان «عملیات تشویق آزادی» 6 و به بهانه مشارکت القاعده در حوادث 11 سپتامبر به افغانستان حمله کردند. با سقوط آخرین پایگاه القاعده در کوه های تورابورای افغانستان در دسامبر 2001، راهبرد نظامی القاعده به سمت جنگهای نامتقارن و اقدامهای تروریستی مخفیانه و زیرزمینی متمایل شد. در دسامبر 2004، اسامه بن لادن در نوار ویدیویی اعلام کرد «ابومصعب زرقاوی) 7 را به فرماندهی کل سازمانهای جهادی عراق موسوم به «جهاد در سرزمین رافدین» منصوب کرد. پس از هلاکت زرقاوی در ژوئن 2006، یکی از مریدان ایمن الظواهری به نام «ابو ایوب المصری» که در سال 1982 به جهاد اسلامی مصر پیوسته بود، به رهبری سازمان القاعده عراق منصوب شد.
پنج عضو شورای رهبری القاعده عبارتند از:
الف) اسامه بن لادن موسس و رهبر سازمان،
ب) ایمن الظواهری نفر دوم سازمان،
ج) مصطفی احمد المساوی مشهور به «شیخ سعید» مسئول امور مالی و ناشناس ترین عضو القاعده، زیرا اطلاعات سرویسهای امنیتی در مورد او بسیار کم است.
د) ابو محمد المصری مسئول امور تبلیغات، ضبط و انتشار پیامهای ویدئویی بن لادن.
ه) مدحت المصری مشهور به «ابو خباب» فرمانده «گردان 55» که وظیفه حراست از بن لادن را به عهده دارد. وی همچنین مسئول پیشین واحد «تحقیقات و ساخت سلاحهای شیمیایی» است.
دولت حامد کرزای، «سرویس اطلاعاتی) 8 پاکستان را به حمایت مالی، اطلاعاتی و تسلیحاتی از شورشیان طالبان متهم مینماید، به همین منظور ایالات متحده خواهان آن است که اسلام آباد با نفوذی که در میان رهبران طالبان دارد برای شناسایی رهبران القاعده همکاری کند.
مهمترین منابع مالی القاعده از کمک وهابیون برخی کشورهای عربی منطقه و قاچاق مواد مخدر تامین میشود.

2. گروهک تروریستی جندالشیطان (ریگی)
این گروه تروریستی به عنوان شاخه القاعده در ایران و به رهبری عبدالمالک ریگی در استان بلوچستان پاکستان متمرکز هستند و برای عوام فریبی و مشروعیت بخشی به اقدامهای تروریستی، نام جندالله را برای خود برگزیده اند.
جندالشیطان در 27 آذر 1385 نام خود را به «جنبش مقاومت مردمی ایران» تغییر داد و مدعی اند حامی مطالبات اهل سنت بلوچستان هستند. 9
منابع مالی تروریستی جند الشیطان از کمکهای مالی وهابیون جریانهای وابسته به القاعده، اخاذی از خانواده گروگانها، کمکهای مالی برخی نهادهای اطلاعاتی دشمنان نظام جمهوری اسلامی ایران و قاچاق مواد مخدر، اسلحه و کالا تامین میشود.
برخی اقدامهای تروریستی این گروهک عبارتند از:
- حادثه تاسوکی
گروهک تروریستی جندالشیطان در 25 اسفند 1384 با پوشیدن یونیفرم نیروهای انتظامی و نظامی، با کمین در تپه های ماهور و شنهای روان جاده زابل - زاهدان در نزدیکی پاسگاه تاسوکی، 22 نفر از هموطنان ایرانی را به شهادت رساندند.
- گروگان گیری 21 سرباز نیروی انتظامی در مرداد 1386 که با همکاری نیروهای نظامی ایران و پاکستان آزاد شدند؛
- حمله به پاسگاه نیروی انتظامی سراوان و گروگانگیری 16 نفر از نیروهای نظامی به تاریخ 24 خرداد 1387 و تقاضا برای معاوضه آنان با 200 نفر از اشرار بلوچ در زندانهای ایران؛
- ترور معاون دادگستری شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان به تاریخ 27 خرداد. 138710
- چند تیم تروریستی جندالشیطان در 17 اسفند 1387 قصد داشتند در سالگرد حادثه تاسوکی با ورود به خاک ایران و تصرف پاسگاه سوق الجیشی مشرف به جاده زابل، تعدادی از هموطنان را به قتل رسانند که با هوشیاری مرزبانان سپاه و ناجا تعدادی از آنها به هلاکت رسیدند. 11
3. لشگر طیبه
اقدامهای تروریستی گروههای افراط گرای مذهبی گاهی میتواند زمینه وقوع «منازعات منطقه ای) 12 را فراهم کند که از مصادیق آن میتوان به متهم بودن «لشگر طیبه» در اقدام تروریستی نوامبر 2008 انفجار هتل تاج محل هند در «بندر بمبئی) 13 اشاره کرد که باعث شد تنش میان دو کشور هسته ای هند و پاکستان در حد لفاظیهای نظامی گسترش یابد. 14
لشگر طیبه شاخه نظامی مرکز دعوت اسلامی است که در سال 1991 با حمایت فعال سرویسهای اطلاعاتی نظامی پاکستان توسط «حافظ محمد سعید» تاسیس شد. هدف این گروه سلفی وهابی، آزاد سازی بخشی از کشمیر است که از زمان تقسیم شبه قاره هند در سال 1947 به هند ملحق شده است. این مرکز در سال 1998 از طرف سه استاد علوم دینی دانشگاه پاکستان، با نامهای «حافظ محمد سعید، ظفر اقبال و عبدالله اعظم» در «استان کونار) (15) پایهگذاری شد که خواهان استقلال کشمیر از هند و پاکستان هستند و از سال 1989 شاخه نظامی را با شرکت در عملیاتهای نظامی در کشمیر فعال نمودند. 16
لشگر طیبه از لحاظ ایدئولوژی، خود را مبلغ آن نگرشی از اسلام می داند که هندی و یهودی را دشمنان اسلام به شمار می آورند. دولت هند لشگر طیبه را به خاطر حمله تروریستی روز سیزدهم دسامبر 2001 به پارلمان هند مقصر شناخت و متعاقباً این تشکیلات در 13 ژانویه 2002 از سوی ژنرال پرویز مشرف رئیس جمهور وقت پاکستان، به عنوان گروهی غیرقانونی و تروریستی معرفی شد؛ به همین دلیل «حافظ محمد سعید» نام گروه خود را به «جماعت الدعوه) 17 تغییر داد. لشگر طیبه پس از غیرقانونی شدن از سوی دولت، توسط «مولانا عبدالوحید کشمیری» اداره میشود و دفتر جدید خود را در «سرینگر»، 18 پایتخت تحت کنترل کشمیر هند مستقر کرده ولی همچنان رهبر روحانی آن حافظ محمد سعید است. 19
این جماعت با سه هزار دفتر و شعبه، تعدادی مدارس مذهبی و بیمارستان، مدعی است فعالیت خود را در امور خیریه متمرکز کرده، به طوری که از طریق سازماندهی ستادهای خیریه و کمک به زلزله زدگان اکتبر 2005؛ موفق شد نفوذ نرم خود را در مناطق قبیله ای کشمیر و مظفرآباد گسترش دهد.
مقر اصلی این گروه، مجتمعی پنج هزار نفری با 125 هکتار وسعت در شهر هریدکه حوالی لاهور میباشد که به مرکز طیبه معروف است و دارای یک روزنامه هفتگی اردو زبان به نام «دعوت» و ماهنامه ای با عنوان «صدای اسلام» به زبان انگلیسی است.

4. سپاه صحابه
سالها شیعیان با سنیها در شبه قاره هند بدون هیچ مشکلی به عنوان برادران مسلمان در کنار یکدیگر زندگی میکردند تا اینکه فرقه سازی استعمار انگلستان زمینه تقابل میان این دو را فراهم کرد.
سپاه صحابه ادعا دارد پیرو دین پیامبر اکرم (ص) است و از این رو خود را سپاه صحابه مینامد و در اوایل دهه 1980 توسط روحانی سنی به نام مولانا حق نواز جهنگوی با هدف جلوگیری از نفوذ انقلاب اسلامی به شبه قاره هند تاسیس شد. وی در سال 1990 به قتل رسید.
بسیاری از حوزه های علمیه تسنن در ایالت پنجاب توسط این گروه اداره میشوند. آنان برای عملیاتی کردن اهداف خصمانه خود «لشگر جهنگوی» را تاسیس کردند.
مهمترین اهداف این گروه تروریستی عبارتند از:
- مقابله با آموزه های شیعی انقلاب اسلامی ایران
- مبارزه با گروه شیعه تحریک جعفری
- حمله به شیعیان و ایرانیان مقیم پاکستان

5. حزب خلافت اسلامی عراق
یکی دیگر از شاخههای سازمان القاعده در عراق «حزب خلافت اسلامی» به رهبری «ابو عمر البغدادی» است که به شدت تفکرات ضد شیعی و ضد ایرانی دارد، به طوری که در یکی از نوارهای صوتی خود به رهبری جمهوری اسلامی ایران دو ماه مهلت داده بود تا روابط خود با شیعیان عراق را قطع کند وگرنه با جنگی سخت رو به رو خواهند شد.
ابو عمر البغدادی در سال 1947 در بغداد متولد و در یازده سالگی با تفکرات وهابی آشنا شد و در سال 1985 به طور رسمی به عضویت گروه های وهابی تندرو عراق درآمد. وی در سال 1987 تحت تاثیر تفکرات اسامه بن لادن به افغانستان سفر کرد و پس از سه سال آموزش در اردوگاه های این سازمان به عراق برگشته و به عنوان فرمانده القاعده در جنگهای فلوجه منصوب شد. ارتش عراق در چهارم اردیبهشت 1388 موفق شد وی را دستگیر کند. 20

گفتار دوم: پاداستراتژی جمهوری اسلامی ایران برای مهار آسیبهای ناشی از سازمانهای تروریستی نزدیک به القاعده
توصیه میشود نهادهای امنیتی، اطلاعاتی، انتظامی و نظامی کشور به منظور دفاع پیش دستانه موزاییکی و مهار آسیب های ناشی از رشد گروه های تروریستی در منطقه اقدام ها و تدابیر زیر را در برنامه پنج ساله توسعه مورد توجه قرار دهند.

1. ریشه یابی و مهار تنشهای فرقه ای در محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران
برجسته بودن مدیریت منازعات فرقه ای در دکترین براندازی نرم ایالات متحده، بیانگر اهمیت و ضرورت توجه نهادهای سیاسی، امنیتی و انتظامی به ریشه یابی و بررسی دورنمای تنشهای فرقه ای در عمق استراتژیک داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران است که شایسته است متولیان امر با هدف حفظ بازدارندگی استراتژیک اقدامهای متناسب با هر کدام از گروه های تروریستی را در سند جامع امنیت ملی مورد توجه قرار دهند.

2. تعریف یا تقویت میز مخصوص مطالعات فرقه ای
با توجه به اینکه منازعات مسلحانه فرقه ای در محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران در حال گسترش است و از طرفی آمریکا تلاش میکند با بهره برداری ابزاری از برخی جریانهای افراطی، زمینه های فشار پلکانی و جنگ روانی - رسانه ای علیه ایران را افزایش دهد، توصیه می شود در وزارتخانه های کشور، امور خارجه، اطلاعات و شورای امنیت ملی، بخشی با عنوان «میز مخصوص مطالعات فرقه ای» ایجاد یا تقویت شود.

3. آسیب شناسی دیپلماسی رسانه ای - فرهنگی در مهار تهدیدهای ناشی از افراط گرایی فرقه ای
از رویکرد امنیت ملی، یکی از اهداف راهبردی - کاربردی دیپلماسی فرهنگی، مقابله با آسیبهای احتمالی ناشی از رشد منازعات مسلحانه فرقه ای در سطوح ملی و منطقه ای است.
در این راستا بایسته است متولیان نهادهای فرهنگی - رسانه ای، محورهای زیر را مورد توجه قرار دهند:
- مقابله با انواع خرافه پرستی یا فرقه های الحادی از طریق توسعه ظرفیتهای نفوذ نرم افزاری، تقویت جاذبه های فرهنگی و انعکاس تصاویر درستی از ارزشهای متعالی اسلام؛
- مقابله با جنگ روانی - رسانه ای آمریکا برای گسترش واگرایی فرقه ای؛
- ترسیم و انعکاس جنایتهای ضد بشری گروههای تروریستی برای اثرگذاری بر افکار عمومی خارج از کشور به صورت نمایش فیلم، برگزاری نمایشگاههای عکس یا توزیع بروشور؛
این پاداستراتژی نرم افزاری، یکی از کارویژه های مهم دیپلماتهای فرهنگی (رایزن های فرهنگی) جمهوری اسلامی ایران به ویژه در کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، انگلستان، ایتالیا، نروژ و هلند است که محل اقامت تعداد قابل توجهی از پناهندگان و مخالفان نظام جمهوری اسلامی ایران میباشد.

4. انعقاد توافقهای امنیتی دوجانبه با کشورهای منطقه
با توجه به سیالیت و گستردگی افراط گرایی فرقه ای در لایههای پیرامونی ایران، هر گونه آسیب شناسی، مدیریت و خنثی سازی تهدیدهای ناشی از منازعات مسلحانه فرقه ای و تروریستی نیازمند همکاری جمعی بین نهادهای نظامی، انتظامی و امنیتی کشورهای منطقه است.
جمهوری اسلامی ایران برای مهار آسیبهای احتمالی از قبل منازعات مسلحانه فرقه ای خاورمیانه و همچنین رفع نگرانی برخی کشورها، شایسته است پس از مطالعات کارشناسی پیرامون توزیع پراکندگی یا ضریب آسیب رسانی این گروه ها، نسبت به انعقاد «توافقنامه های امنیتی دو جانبه» 21 با کشورهای همسایه اقدام کند. به عنوان مثال در مورد گروه های پ. ک. ک و پژاک با ترکیه و عراق، انصار الاسلام با دولت مرکزی و حکومت خودمختار کردستان عراق و القاعده با پاکستان و افغانستان زمینههای انعقاد تفاهم نامههای امنیتی فراهم است و میتواند تا حدود زیادیجنگ رسانه ای آمریکا برای ایجاد واگرایی میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای منطقه را خنثی کند.
در این میان، دادهها و گزارشهای رایزنهای اطلاعاتی سفارتخانه های جمهوری اسلامی ایران به ویژه در کشورهایی که محل تمرکز گروه ها و سازمانهای مسلحانه فرقه ای است میتواند در دانش افزایی و هوشیاری کارگزاران نظام پیرامون نوع آرایش، سطح تهدید و موقعیت این گروه ها نقش مهمی را ایفا کند.
از طرفی معاونت امنیتی - انتظامی وزارت کشور شایسته است محل تمرکز این گروهها در کشورهای اروپایی را شناسایی و با برگزاری کمیسیون های امنیتی دوجانبه، نهادهای اطلاعاتی - امنیتی این کشورها را نسبت به اقدامهای غیر انسانی و تروریستی این گروه ها هوشیار نماید. این مذاکرات میتواند در قالب «بسته امنیتی» 22 و مذاکره پیرامون دغدغه های مشترک مانند نحوه هم افزایی ظرفیت ها برای مبارزه با جرائم سازمان یافته، مواد مخدر و استرداد مجرمین سازماندهی شود.

5. گسترش کاربست فناوریهای نوین در شناسایی عوامل تروریستی
ابزار و شیوه های مبارزاتی سازمانهای تروریستی یا افراط گرایان فرقه ای از سه شاخصه تکثر، نوآوری و انعطاف پذیری برخوردار است، به همین دلیل بهره وری از فناوری های نوین برای مقابله با تهدیدهای احتمالی، امری اجتناب ناپذیر است. به عنوان مثال ایجاد بانک اطلاعات ملی مجرمان یا گسترش بهره وری از فناوری «بیومتریک» 23 در صدور گذرنامه ها، میتواند نهادهای امنیتی را در شناسایی دقیقتر و سریعتر عوامل وابسته به گروه های تروریستی و نظارت دقیق تر بر سامانه های ورود و خروج یاری نماید.

6. آسیب شناسی دورنمای ترتیبات امنیتی منطقه خودمختار کردستان عراق
با توجه به تمایل دولت خودمختار کردستان عراق برای تاسیس پایگاه های دائمی امریکا، 24 نفوذ خزنده رژیم صهیونیستی در منطقه کردستان و همچنین تمرکز برخی گروهکهای تروریستی مانند پژاک، پ. ک. ک و انصارالاسلام، توصیه میشود متولیان امر دورنمای توافقنامه های امنیتی دولت خودمختار کردستان عراق به ریاست مسعود بارزانی را از رویکرد امنیت ملی مورد کنکاش و رصد قرار دهند.

7. شبیه سازی سناریوهای امنیتی فراروی ایران و ناتو در افغانستان از رویکرد امنیت ملی
همکاری های احتمالی جمهوری اسلامی ایران با ناتو و یا ایالات متحده برای مقابله با شورشیان طالبان میتواند احتمال وقوع برخی حملات تروریستی توسط سازمان القاعده علیه منافع ایران در خارج از کشور را به دنبال داشته باشد. از طرفی با توجه به سیاست پنتاگون برای افزایش 60 هزار نفری نیروها در افغانستان پیش بینی میشود دامنه بمبگذاری های انتحاری در آینده وارد سیر صعودی شود؛ در نتیجه شایسته است متولیان نهادهای اطلاعاتی امنیتی دورنمای نقش و جایگاه سازمان القاعده و همچنین افراط گرایی فرقه ای در عمق استراتژیک شرق جمهوری اسلامی ایران را از رویکرد امنیت ملی مورد آسیب شناسی قرار دهند.
ایالات متحده همچنین پایگاه هوایی هولانگ25 را در سال 2004 در مساحتی بالغ بر 300 هکتار در بخش قوری استان هرات و در 45 کیلومتری مرز جمهوری اسلامی ایران ساخته که در آن نزدیک به 10 هزار نیرو مستقر است و بیشتر بر جنگهای الکترونیک، عملیاتهای شناسایی و ضد اطلاعات متمرکز میباشد. 26
امریکا در ژانویه 2009 نیز «مرکز جاسوسی گذرگاه خیبر» را در مرز پاکستان و افغانستان افتتاح کرد و ادعا میکند این مرکز وظیفه رصد و شناسایی نیروهای القاعده و شورشیان طالبان را برعهده دارد که بزرگترین پایگاه جاسوسی آمریکا در کشورهای همسایه جمهوری اسلامی ایران است. 27
لزوم بهره گیری از زیرساختهای نظامی امنیتی پاکستان برای انجام عملیاتهای مشترک ضد تروریستی، تمرکز شورای فرماندهی سازمان القاعده و شورشیان پشتون در مناطق قبیله ای پاکستان، 28 ایجاد ابزار فشار برای هند در جهت جلوگیری از کاربست سیاستهای ضد امریکایی، تقویت حضور نظامی در اولین حلقه امنیتی عمق استراتژیک خارجی چین، هند و ایران، جلوگیری از رخنه اسلام گرایان به نهادهای استراتژیک پاکستان هسته ای به دلیل فقدان ثبات سیاسی - امنیتی در این کشور، لزوم تقویت مکانیزم های نظارت بر فرایند تکثیر غیرقانونی مواد اتمی، اهمیت تداوم حمایتهای لجستیکی از نیروهای ایساف، بهره گیری از نفوذ پاکستان در میان شبه نظامیان میانه رو طالبان، هم افزایی ساختارهای نظامی امریکا در منطقه برای مقابله با رشد تروریسم فرقه ای در «مناطق قبیله ای» 29 بویژه در سه استان مرزی وزیرستان جنوبی، بلوچستان و سرحد30 و عدم اقتدار کامل دولت پاکستان در مهار گروه های تروریستی از مهم ترین دلایل دستور اجرایی باراک اوباما مبنی بر لزوم تقویت حضور نظامی ـ امنیتی در پاکستان است. از طرفی ایالات متحده با تاکید بر عضویت ناظر پاکستان در ناتو و همچنین تهدیدات امنیتی القاعده برای جامعه جهانی، تلاش میکند به جای پذیرش یکجانبه هزینه عملیات های نظامی، نقش سازمان ناتو را در این کشور پررنگ تر نماید. 31

8. آسیب شناسی ابعاد جنگ تبلیغاتی امریکا علیه ایران با تمرکز بر موضوع القاعده
ایالات متحده با کاربست آفندهای جنگ تبلیغاتی و تداعی وجود ارتباط میان جمهوری اسلامی ایران و برخی شورشیان طالبان و عوامل القاعده در جهت مشروعیت بخشی به سناریوهای خصمانه خود گام بر می دارد که بایسته است که متولیان امر نسبت به شبیه سازی سناریوهای مختلف آرایش القاعده در خاورمیانه و آسیب های احتمالی تدابیر پیش دستانه لازم را مورد توجه قرار دهند.
دولت اوباما از یک طرف از رایزنی های سیاسی با جمهوری اسلامی ایران برای تسریع در روند امنیتسازی افغانستان حمایت میکند ولی از طرف دیگر با اتهام زنی سیگنال های منفی را ارسال مینماید که این خود مبین ابهام امنیتی و دودستگی در تیم مشاوران امنیتی ـ سیاسی باراک اوباما در قبال نوع تعامل با ایران در حوزه افغانستان است.
برخی مصادیق جنگ رسانه ای و تبلیغاتی امریکا با تمرکز بر موضوع القاعده عبارتند از:
ـ هدایت برخی عملیاتهای القاعده توسط برخی رهبران این سازمان از خاک ایران؛ 32
ـ «کن پالک» 33 ـ تحلیل گر سابق اطلاعات مرکزی امریکا - و کارشناس امور خلیج فارس در «شورای امنیت ملی» 34 در کتابی با عنوان «معمای ایرانی» 35 که در سال 2001 به رشته تحریر درآورده بود، مدعی شد رهبران القاعده در ایران مخفی شده اند.
ـ دیک چنی در مصاحبه با شبکه تلویزیونی فاکس نیوز در 14 می2007 مدعی شد برخی رهبران القاعده در بازداشت خانگی جمهوری اسلامی ایران هستند.
ـ «ژبیگنیو برژینسکی» 36 مشاور سابق امنیت ملی دولت جیمی کارتر در 30 می2007 مدعی شد حمایت ایران از القاعده میتواند به جنگ میان دو کشور منجر شود. 37
ـ در سومین «گزارش رویان کروکر و دیوید پترائوس» 38 به کنگره در آوریل 2008، به صراحت اعلام شد جمهوری اسلامی ایران به صورت مستقیم در «تجهیز، آموزش و تامین تسلیحات» 39 شبه نظامیان عراق دخالت دارد. متعاقب آن جرج بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا، در یک گفتمان جدید برای اولین بار در سخنرانی دهم آوریل 2008 به صراحت جمهوری اسلامی ایران را هم ردیف تهدید القاعده در عراق معرفی کرد. 40
واکاوی موضعگیری های فوق الذکر مبین این است که واشنگتن با استفاده ابزاری از سازمان القاعده که خود نطفه شکل گیری آن را ایجاد نموده در راستای جنگ تبلیغاتی و ایران هراسی در منطقه بهره برداری میکند.

نتیجه گیری
ایالات متحده یک سیاست خصمانه چند بعدی را برای تضعیف نظام جمهوری اسلامی ایران در ساختار امنیتی منطقه دنبال مینماید که تنش سازی فرقه ای، گسترش ایران هراسی و بهره برداری ابزاری از سازمانهای تروریستی منطقه ای برخی از مصادیق آن میباشند.
در این راستا افزایش بی ثباتی امنیتی - سیاسی در برخی کشورهای همسایه، فقدان سند جامع امنیتی برای دفاع موزاییکی در برابر گروهکهای تروریستی فرقه ای، خلا تقنینی نظام جامع امنیت استان های مرزی، رشد نامتناسب زیرساختهای امنیت مرزی متناسب با حجم تهدیدهای برون سیستمی، سیاست اجرایی اوباما برای حضور نظامی بلندمدت در افغانستان، لزوم حفاظت از امنیت اتباع ایرانی برای زیارت عتبات عالیات و مقابله کارامد با آفندهای جنگ روانی - رسانه ای امریکا از مهمترین دلایلی هستند که ضرورت تدوین نقشه راهی منسجم برای مهار آسیبهای ناشی از سازمان های تروریستی در منطقه را دو چندان می کنند و بایسته است نهادهای تقنینی، نظارتی و عملیاتی با هم افزایی زیرساخت های امنیتی - اطلاعاتی و آینده پژوهی کاربردی- راهبردی؛ گسترش گروه های تروریستی در اولین حلقه پیرامونی کشور را از رویکرد امنیت ملی مورد کنکاش قرار دهند.

پی نوشتها:
1. Pashtun
.2Al-Qaeda International Policy Institute for Counter Terrorism،http: www. ict. org. il October15، 2003
.3Islamic Religious Schools
.4Shariat Law
5. جهاد اسلامی مصر سازمانی سیاسی- نظامی است که در دهه هفتاد تشکیل شد که هدف آن برقراری حکومتی دینی در مصر است. ترور انورسادات در 26 اکتبر 1981 توسط ستوان خالد اسلامبولی از اعضای این سازمان انجام شد. ایمن الظواهری که از سال 1991 به عنوان رهبر جهاد اسلامی مصر برگزیده شد در ژوئن 2001 ادغام آن را با سازمان القاعده اعلام کرد.
.6Operation Enduring Freedom
7. زرقاوی در سال 1966 در شهرک «زرقا» در شمال غربی امان - پایتخت اردن - متولد شد. در اکتبر 2002 به دلیل ترور «لورنس فولی» سفیر آمریکا در اردن و سپس مدیریت فکری چندین بمب گذاری از کازابلانکای مراکش تا استانبول ترکیه مشهور شد. وی سپس به عراق آمد و از بن لادن، لقب «امیر القاعده در عراق» را گرفت. زرقاوی در ژوئن 2006 طی حملات هوایی آمریکا به هلاکت رسید.
.8Inter - Service Intelligence (ISI)
9. اطلاعاتی پیرامون عبدالمالک ریگی، www. vahhabi. com
10. معاون دادگستری سراوان ترور شد، http: shahabnews. com، 27 خرداد.1387
11. با حکم فرماندهی کل سپاه پاسداران مورخ 19 فروردین 1388، سردار نورعلی شوشتری جانشین نیروی زمینی سپاه با حفظ سمت به عنوان فرمانده جدید قرارگاه قدس سپاه در جنوب شرقی کشور منصوب شد.
.12Regional Conflict
.13Mumbai Port
.14Dogar،Baber Pakistan Charity under suspicion in India Attacks Associated Press، 5 Dec 2008
.15Kunar Province
16. براساس قانون استقلال هند و طرح تقسیم مورخ سوم ژوئن 1947 که در تاریخ سوم ژوئیه همان سال در پارلمان بریتانیا تصویب شد، هند مستعمره به دو کشور تقسیم شد. مناطق هندوها به هند و مناطق غرب و شرق بنگال که مسلمان بودند به پاکستان ملحق شد. کشمیر با داشتن 87 درصد جمعیت مسلمان گرایش طبیعی به الحاق به پاکستان دارد ولی مهاراجاهاری سینگ، حاکم وقت کشمیر و کنگره ملی هند مقدمه سیاسی اشغال هند را فراهم کرد و ارتش هند در 27 اکتبر 1947 با نقض روح حاکم بر تقسیم، بخشی از کشمیر را تصرف کرد.
.17Jamaat-al-Dawa
.18Srinagar
.19Who are the Lashkar-e-Tayiba http: www. dawn. net، 3 Dec 2008
20. فرمانده القاعده در عراق کیست؟ ، http: www. shia-news. com/fa/، چهارم اردیبهشت 1388
.21Bilateral Security Understanding Letter
.22Security Package
23. فناوری شناسایی هویت افراد براساس مشخصههای فیزیولوژیکی یا رفتاری منحصر به فرد اشخاص از قبیل سامانه انگشت نگاری، چهره نگاری، عنبیه نگاری، هندسه دست، تشخیص صدا و اسکن عروق شبکیه است. کاهش هزینه های امنیتی، ضریب امنیتی بالا، کاهش زیانهای ناشی از هر گونه جعل، تقلب و سرقت و از همه مهمتر سرعت استفاده از آن در سامانه های ورودی - خروجی از امتیازهای مهم گذرنامه های بیومتریکی است. در میان کشورهای اسلامی فقط مالزی و پاکستان به این سامانه مجهز شده اند.
.24Many Kurds support US military bases in Arbil،http: www. gulfnews. com، Nov 4، 2008
.25Holang in Ghorian district of Herat Province
.26U. S. Building Big Army Base Near Iran Border، http: www. rense. com، 29 Nov 2004
.27U. S. Funded Intelligence Center Struggling in Khyber Region،http: www. washingtonpost. com،Jan 12، 2009
28. بنا به گزارش نهادهای اطلاعاتی امریکا، هم اکنون ملامحمدعمر (رهبر معنوی طالبان)، اسامه بن لادن (رهبر شورای شریعت سازمان القاعده)، ایمن الظواهری (قائم مقام رهبر القاعده) و گلبدین حکمتیار در مناطق قبیله ای شمال پاکستان مخفی شده اند.
.29Tribal Regions
.30CIA: Pakistan Birder''s Clear & Present Danger،Associated Press March 30، 2008
.31NATO Secretary General Visits Pakistan،http: www. nato. int، 23 Jan 2009
.32HoomanPeimani،Iran lines up its al-Qaeda acces،http: www. atimes. com،July 2003
.33Ken Pollock
.34National Security Council (NSC)
.35The Persian Puzzle
.36ZbigniewBrezizinski
.37Gareth Porter،Al-Qaeda spark for an Iran-U. S. fire، http: //www.atimes. com، 7 July 2007
.38Petraeus_ Crocker Report
.39Arming Training & Funding Illegal Militant Groups
.40President Bush: Iran & Al-qaeda Are Tow Greatest Threats To America،http: irannuclearwatch. com،April 11، 2008

منبع: / هفته نامه / پگاه حوزه / 1388 / شماره 255، خرداد ۱۳۸۸/۰۳/۰۰
نویسنده : مصطفی دلاورپور اقدم