مطالعه کانی‌شناسی و تعیین ژنزکانسار منگنز و نارچ قمپارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1371
پدیدآور: فرج‌الله فردوست
دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکده علوم
چکیده

کانسار منگنز و نارچ در 35 کیلومتری جنوب غرب شهرستان قم واقع شده‌است . بخش عمده رخنمونهای منطقه راسنگهای ولکانیکی - رسوبی تشکیل میدهند که عبارتنداز: توف - توفیت - توف شیلی و سیلتی - توف برش - گدازه‌های آندزیت بازالتی اسپ شده و گدازه‌های اسپلیتی که دارای ساختمان بالشی میباشد. همچنین سنگهای رسوبی شامل: آهک - مارن - ماسه سنگ و کنگلومرا میباشد که عمدتا روی تشکیلات ولکانی ائوسن قرارگرفته و سن الیگومیوس دارند. یکسری توده‌های آذرین درونی)Piotonic(درمنطقه رخنمون دارند که جوانتر ازتوالی ولکانو- سدیمنتربوده و زوائدی درآنها ایجاد کرده‌است . بعلاوه دایکهای متعددی باترکیب شیمیائی آندزیت بازالتی، مخصوصا دربخش شمالغرب منطقه مشاهده میشوند که تمام واحدهای سنگی راقطع نموده و جوانترازهمه آنها میباشند . توالی ولکانو - سدیمنتر بطور همشیب وباشیبی نزدیک به قائم 85(درجه 75 - درجه و گاهی برگشته قرارگرفته‌اند. افق کانه‌دار نیز به عرض حدود 30 متر به موازات این روند وبطور همشیب باسنگهای ولکانیکی درمسافتی بطول 12 کیلومتر بطور نا پیوسته قابل تعقیب میباشد. شیب عمومی طبقات بسمت شمال شرق میباشد. کمرپائین وکمربالای لایه‌منگنزدار را گدازه‌های بالشی آندزیت و گدازه‌های اسپلیتی تشکیل میدهند که این همراهی تقریبا درتمام طول افق کانه‌دار مشاهده میشود . مهمترین ویژگیهای ساختمانی این کانسار که میتواند دلیلی بر ولکانیکی - رسوبی بودن آن باشد عبارتند از :-1 لامیناسیون داخلی و لایه‌بندی خوب درماده معدنی که اغلب نشان دهنده رسوبگذار سریع میباشد .-2 تناوب لایه منگنز وآهن و دارا بودن ساختمانهای رسوبی مثل : لایه‌بندی- لامیناسیون - ساختهای زیر سطح طبقه - گریددبدینگ - حفرات پرشده توسط کلسیت ، کلریت و سیلیس که حالتی شبیه استروماتاکتیس دارند. -3 تناوب لایه‌های منگنز و توفهای سبز و همشیب بودن آنها باتوالی چینه‌شناسی منطقه -4 جانشینی آهن و منگنز بطور جانبی و قائم -5 همراهی منگنز باسنگهای ولکانو - سدیمنتر (ولکانوکلاستیک) و پوشش آنها توسط رسوبات دریایی مثل : آهک - مارن و ماسه سنگ -6 وجود مواد بین لایه‌ای همراه لایه‌های منگنزدار مثل : رس‌ها- توفهای آلتره و خرده‌ریزه‌های ولکانیکی .-7 وجود عناصری مثل Ba, Cu,Co,Ni : که معرف منشاء ولکانوسدیمنتر میباشند. ازنظرکانی‌شناسی و پاراژنزاین کانسار نسبتا ساده میباشد. براونیت به فرمول شیمیایی)3Mn2O3 MnSio2(کانی‌اصلی تشکیل دهنده آن میباشد وکانیهای فرعی منگنز شامل: پسیلوملان - پیرولوزیت - بوستامیت - ورودونیت میباشند. بوستامیت به فرمول شیمیایی)Mn,Ca(Sio3(برای اولین بار درایران گزارش میشود . کانیهای اکسیدآهن عبارتنداز : هماتیت - منیتیت (کمیاب)، گوتیت و فازهای آمورف آهن . فرآیندهای مختلفی درغنی‌سازی منگنز درحوضه رسوبی نقش داشته‌اند که عبارتنداز: -1 فعالیتهای فومرولی، که همزمان باخروج گدازه به داخل حوضه، همراه آب ، گازوموادفرارمقدار زیادی عناصر مختلف Si , Fe , Mn(و)000 راوارد حوضه کرده وسبب افزایش غلظت آنهاشده‌است .-2 واکنش بین‌گدازهای آب دریا که سبب تجزیه و تبدیل آنهابه اسپلیت شده‌است طی این فرآیند عناصر آهن - منگنز و سیلیس ازسنگ منشاء آزاد و وارد محلول شده‌اند. که به‌این فرآیندها لمیرولیزاسیون می‌گویند .-3 ایجاد چرخه آبگرم درمسیرگسل‌ها و شکستگی‌های موجود، شستشوی طبقات زیرین و سپس حمل عناصر مختلف به داخل حوضه . فرآیند هیدروترمالی نقش عمده‌ای درغنی سازی عناصر Mn و Fe در محلول دریایی داشته است زیرا : اولا تمرکز لایه‌های غنی از منگنز درمجاورت گسل های منطقه میباشند که دراین مناطق ضخامت گدازه‌ها نیز افزایش نشان میدهد . ثانیا مطالعات ژئوشیمیایی نیز نقش فرآیندهای هیدروترمالی راتائید میکنند . باتوجه به وضعیت ساختمانی وارتباط لایه منگنز باسنگهای ولکانیکی رسوبی (ولکانوسدیمنتر) درکانسار منگنز و نارچ وباتوجه به دلایلی که برای ولکانیکی - رسوبی بودن آن ارائه شد، میوان آنرایک کانسار استراتیفرم همزاد ازنوع ولکانو- سدیمنتر نامید .