پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1399
پدیدآور: لیلا فاضلی
 استاد راهنما: پوران طاحونی
دانشگاه شهید بهشتی، بنیاد ایرانشناسی
چکیده

سفرنامه ها از ارزشمندترین اسناد تاریخی می باشند به خصوص اگر نویسندگان آنها افرادی غیربومی بوده که با اهداف متفاوتی همچون سیاسی، مذهبی و اقتصادی وارد ایران شده و به ثبت دیدگاه خود در خصوص اماکن، بناها و وقایع پرداخته باشند. سفرنامه نویسان با کشوری مواجه بودند که از لحاظ فرهنگی و اعتقادی و اجتماعی با کشورشان تفاوت داشته بنابراین اماکن خاص از جمله اماکن مذهبی و همچنین فرهنگ مردمان برایشان جذابیت داشته و به ذکر تفاوت ها و تشابه های آداب و رسوم ایرانیان با مردمان کشورشان پرداخته اند. این نوشتار با روش توصیفی تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه ای تلاش دارد تا اماکن مذهبی قم را از منظر سفرنامه نویسان غیرایرانی مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. هدف اصلی از انجام این پژوهش پرداختن به دیدگاه و آرای سیاحان غیرایرانی در مورد اماکن مقدس و مذهبی این شهر و مراسم و آیین های برپاشده در این اماکن می باشد. توصیف های مسافران غیرایرانی و زاویه دید آنها می تواند در پژوهش های تاریخی ایران حائز اهمیت ویژه ای باشد. سفرنامه نویسان جزئیاتی را ثبت می کنند که مورخان بدان ها توجهی نداشته اند و غالبا تعصب خاصی نسبت به مطالبی که می نوشته اند نشان نداده اند به همین علت به بیان واقعیت ها پرداخته اند. ویژگیهای معماری حرم حضرت معصومه برای سفرنامه نویسان جالب بوده است بطوریکه در سفرنامه اغلب آنها توصیف هایی در خصوص حرم و حتی شخصیت های مدفون در آنجا آمده است. اکثر سیاحان از دانش معماری برخوردار نبودند و به توصیف ساده ای از بناهای اماکن مذهبی پرداخته اند. همچنین توصیف و تحلیل شان از آیین ها ،رسوم و مردم شناسی و آداب زیارتی که وجود داشته به علت عدم درک عمیق از اعتقادها و باورهای شیعیان ،سطحی بوده است. علیرغم شرح دقیق سفرنامه نویسان محدودیت هایی که برای ورود سیاحان به داخل اماکن مذهبی وجود داشته که باعث می گردید در بعضی مواقع سفرنامه نویسان اطلاعات خود را با استفاده از شنیده هایشان تکمیل نمایند به همین خاطر ثبت گزارش های آنها بدون خطا نبوده،که در هنگام بهرهب رداری از مطالب سفرنامه ها باید مورد توجه قرار گیرد. در این نوشتار ابتدا به بیان توصیف سفرنامه نویسان از اماکن مذهبی قم پرداخته گردیده ودر نهایت در دسته بندی های مختلفی که صورت گرفته هریک از توصیف ها به تفکیک موضوع بیان شده اند.