روزنامه کیهان، دوشنبه 9 شهریور 1388- شماره 19450

مدیر کل اداره نغمات آیینی: دغدغه ما بالندگی شعر و موسیقی دینی است

اداره کل نغمات آیینی و زیرمجموعه آن رادیو «نوا»، چندی است به طور جدی در زمینه ارائه ادبیات و موسیقی آئینی و مذهبی، در عرصه صدا و سیما پدیدار شده است و می کوشد که با تولیدات خود نیازهای دیگر شبکه های سیما و صدا را برطرف سازد. به دلیل محوریت «ادبیات و موسیقی» در زمینه تولیدات آن اداره کل، با مهدی دهقان نیری مدیر کل آن اداره و رادیو نوا ، که خود از شاعران و نویسندگان دفاع مقدس است ، گفت وگویی کرده ایم.
¤¤¤
«رسانه» در نظرگاه اداره کل نغمات، چه جایگاهی دارد؟
آنچه که اکنون از مسلمات شده و «خاص» و عام بدان اعتقاد پیدا کرده اند همین نقش بی بدیل رسانه ها، خصوصاً رسانه ملی صدا و سیما در عرصه تاثیرگذاری بر مخاصبین (و حتی به طور غیرمستقیم بر غیرمخاطبین) بوده و با کمی تامل می توان به شواهد بسیاری بر این ادعا دست یافت. هیچ داننده خردورزی برای انتشار سریع فرهنگ و فرهنگ سازی آنی در جامعه در عصری که مدرنیته با تمام وجود بر آن سایه انداخته است، به سراغ چیزی غیر از رسانه ها نرفته و به جامعیت رسانه ای و اطلاعاتی صدا و سیما شکی نخواهد داشت. صدا و سیما در کشور ما بنا به اشارت امام خمینی(ره) بنیان گذار انقلاب اسلامی و در پی آن رهبری معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای(دام عزه)، به مثابه یک دانشگاه عمل می کند و بر همین اساس، قدرت نفوذ بالایی در افکار و اذهان عمومی دارد.
این رسانه از مناسبت های دینی، مذهبی، ملی و سیاسی به عنوان یک فرصت مناسب استفاده بهینه کرده و با اتکا به آنها، خود را به حلقه مخاطبان بی شمار پیوند داده و با آنها هم صدا می شود. از جمله مصادیق آن، دهه آغازین محرم و نهایتاً تاسوعا و عاشورای حسینی است که رسانه در بین مردم حضور پررنگ یافته و مشاهدات بی واسطه خود را از آنچه در مساجد، تکایا و کوچه و خیابان می گذرد، روایت می کند. حلقه های خودجوش و مردم محوری که همواره عظمت بخش اسلام و انسان بوده و یکی از نغمات آیینی و دینی یعنی مداحی و مرثیه سرایی را احیا می کنند.
¤ اداره کل نغمات آیینی، تا به چه اندازه، رو به ادبیات بالنده دینی دارد؟
ادبیات بالنده دینی، همچون زرهی پولادین، نسل جدید را در مقابل هجوم سکولاریسم، حفظ می کند. امروزه موضوع جامعه شناسی دین، از اهم مباحث جامعه شناسی است؛ اندیشمندان علوم اجتماعی با دیدگاه های گوناگون، آرا و اندیشه های خود را در این زمینه مطرح ساخته اند. چالش های برون دینی از یک سو و از سوی دیگر، چالش های درون دینی که می توان آن را چالش های مذهبی نامید، چشم انداز خاصی را پیش روی ما می گشایند تا با شناخت دقیق قابلیت ها و محدودیت ها، در این وادی قدم بگذاریم.
سکولاریسم به عنوان پرخطرترین چالش برون دینی، امروزه بسیار قوی تر و گسترده تر از گذشته، دین نسل جدید ما را که از درون نیز بنا به فتاوای مختلف و آموزه های متفاوت در چالش است، مورد تهاجم قرار داده، همچون غده ای سرطانی، جسم و روح آنان را آزار می دهد.
بی توجهی به مقوله فرهنگ، ضعف و عدم کارآمدی برخی از متولیان و نهادها، فقدان شناخت دقیق جبهه مهاجم و برنامه ها، نبود استراتژی و هماهنگی لازم در بین نیروها، ضعف کمی و کیفی و عدم تناسب تولیدات بالنده دینی از حیث محتوا، ارائه و توزیع اثر و میزان اثرگذاری آنها، وجود برخی اختلافات و کارهای سیاسی و سلیقه ای، همه حکایت از چالش های درون دینی دارد، آن هم در سال هایی که باید تمدن اسلامی و ادبیات بالنده دینی گسترش یافته و نظام براساس جبهه متحد فرهنگی به قله های شکوفایی خویش دست یازد.
از جنبه ای دیگر، امکانات مدرن ارتباطی امروز و رسانه ها، شرایط را برای طرح مباحث و موضوعات دینی تسهیل کرده و نسل جدید با مطالبات جدیدتری پا به این عرصه گذاشته است.
¤ یک بخش از فعالیت های اداره کل نغمات به موسیقی اختصاص دارد. گویا هم اینک آن اداره کل، به روی کار و ترویج فرهنگ استفاده از موسیقی بدون ساز، متمرکز شده است! چرا و با چه هدفی؟
هرچند نابسامانی فضای فعلی مداحی و نغمه سرایی عاشورایی در کشورمان، از جهاتی واجد توجه و تأمل بوده و علی رغم توسعه کیفی و کمی «شعر عاشورایی» هنوز به نقطه مطلوب دست نیافته است، لکن یکی از نقاط قابل عطف و بزرگ ترین مزیت فرهنگی کشور ما نسبت به دیگر فرهنگ هاست. اقوام و ملل مختلف، موسیقی های محلی و سنتی خاص خود را دارند و شاید موسیقی پاپ، امروز فصل مشترک تمام فرهنگ ها باشد. اما آنچه ما ایرانیان مسلمان داریم و دیگر ملل از آن کمتر بهره مند هستند، همین مدح اولیای دین در قالبی مشهور به مداحی، از منحصربفردترین نغمات آیینی است.
نغمات آیینی، مجموعه ای از مفاهیم بلند دینی، عرفانی و اعتقادی درهم آمیخته با هنرهای زیبای آواز (vocal)، همخوانی(choral)، ادعیه خوانی، ابتهال، تلاوت و... است که پخش و ترویج آنها به حضور هرچه بیشتر ایران و تحکیم جایگاه آن در منطقه به عنوان فرهنگ انحصاری، کمک شایانی خواهد کرد. برای کشوری مانند ایران به عنوان ام القرای جهان اسلام، بخش گسترده و رسانه ای نغمات آیینی ضروری می نماید، چرا که حضور ایرانیان را در فضای رسانه ای جهان اسلام قوی تر می کند. همین طور، از آنجا که مخاطبین به دنبال گزینه های جدید و برنامه های متنوع بوده، با لمس دکمه ای، امواج مختلف رادیویی و کانال های متفاوت تلویزیونی را به سرعت مرور می کنند، این گستردگی پخش نغمات آیینی، اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد. به همین منظور رسانه ملی برای دست یابی به این هدف، رادیو نوا را راه اندازی کرده است.
رادیو نوا، به عنوان صدای سبز نیایش، فرصت انتخاب جدیدی است برای مخاطبینی که به آواهای مذهبی علاقه مند هستند. این شبکه با رادیو قرآن و رادیو معارف تفاوت هایی از نظر ساختار و محتوا داشته و آنچه در آن شبکه ها پیام مکمل محسوب می شود در این رادیو خود پیام است و با ساختار آوایی و نوایی به مخاطب منتقل می شود.
پخش نغمات آیینی از این رادیو یعنی انعکاس فعالیت های گروه های مولد (در کل جامعه)، یعنی پشتوانه ای محکم برای حیات فرهنگی و اقتصادی این گروه ها.پخش نغمات آیینی، یعنی غنا بخشیدن به حافظه جوانان و مردم. یعنی حیات دوباره بخشیدن به آن با رویکرد جذب علاقه مندان به فعالیت در عرصه هنرهای دینی و به جریان انداختن ذوق فطری و هنری آنان در مسیر دین و فرهنگ.
پخش نغمات آیینی با رویکرد قومی و محلی یعنی تثبیت تمامیت ارضی کشور و تحکیم وحدت ملی. یعنی شرکت دادن قومیت های مختلف مذهبی و ملی در فرهنگ عمومی کشور.
اداره کل نغمات آیینی و رادیو نوا، با تولید و توزیع هزاران قطعه نغمات آیینی و پخش مستمر رادیو نوا توانسته است گام های موثری در راستای نیل به اهداف و رسالت های پیش گفته بردارد. این اداره کل برای توسعه فعالیت های خود در سال 88 به افزایش 40 درصدی تولیدات، افزایش ساعت پخش رادیو نوا به 12 ساعت، افزایش ارتباطات سازمانی با شورای عالی قرآن، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، جامعه مداحان کشور و... می اندیشد. برگزاری همایش پیرغلامان، هم اندیشی گروه های هم خوان و تواشیح، جشنواره اذان و ابتهال و حرکت به سمت گسترش فرهنگ اذان و اذان گویی از دیگر فعالیت های برنامه ریزی شده در این اداره کل خواهد بود.
¤ آیا اداره کل نغمات، برای تجمیع نخبگان عرصات شعر و موسیقی و بهره از آنان، برنامه ای را طراحی کرده است تا از این طریق، بالندگی شعر و موسیقی تلفیقی دینی حاصل شود؟
اداره کل شامل دو بخش بزرگ است . یکی «رادیو نوا» که به پخش آثار نغماتی و تبیین و ترویج و توسعه نغمات و بالندگی شعر و موسیقی تلفیقی دینی با تجمیع نخبگان می پردازد.و دوم حوزه تولید و تامین نغمات و ارسال به دیگر شبکه ها که در این حوزه نیز کمیته های تخصصی مختلفی وجود دارد، مانند کمیته آواز با حضور نخبگان این عرصه، کمیته شعر با حضور شاعران فرهیخته، کمیته اذان و ابتهال با حضور قاریان و مبتهلین جهانی، کمیته مداحی با حضور مداحان پیشکسوت و کمیته هم خوانی و تواشیح باحضور اساتید فن.
بنابراین رویکرد و دغدغه اداره کل نغمات بطور کلی همین بالندگی شعر و موسیقی تلفیقی دینی است.