روزنامه همشهری، سه شنبه 23 مرداد ,1375 13 آگوست ,1996 سال چهارم , شماره 1041

مهندس خورسندنیا: انجام خاکبرداری بدون حضور متخصصان می تواند خطرآفرین باشد و این کار باید باحضور متخصصان انجام شود  موتورهای بزرگ دستگاه جوش با صدایی کر کننده کار می کنند و گوش عابران را آزار می دهند. جوشکار جوان با استفاده از دستگاهها تیرآهنهای باریک را به هم جوش می دهد تا عرض آنها را بیشتر کند. در زمینی به عرض 8 متر و طول 15 متر, گودبرداری به عمق 4 متر انجام شده است . در دو سوی این ساختمان از بن برکنده شده , دو ساختمان 3 و 4 طبقه تقریبا کهنه ساز قرار دارند. تعداد چشمگیری تیرآهن و الوار به صورت ضربدری از پایین تا بالای دو ساختمان را به هم دوخته است تا از فروریختن احتمالی آنها جلوگیری شود. کمبود عرضه مسکن در تهران نسبت به تقاضا موجب شده تاکار ساختمان سازی به شکلهای گوناگون در سالهای اخیر سرعت بیشتری پیدا کند. استفاده بهتراز زمین مسکونی نیز مزیدبرعلت شده تا صاحبان آنها به تخریب ساختمانهای کم ارتفاع پرداخته و تلاش کنند تا از زمین خود بنای بیشتری با مرتفع سازی بدست آورند. کم دقتی سازندگان, سست بودن ساختمانهای تهران موجب شده است که ضایعاتی در ساخت وساز ایجاد شده و تعدادی از ساختمانها فروریزند.

انجام اصلاحات ارضی در دهه 1340 از سوی رژیم وقت , موجب شد, مهاجرت روستائیان به شهرها به ویژه تهران شدت بیشتری بگیرد. ورود مهاجران به شهرها, سرعت ساخت و ساز درپایتخت را افزایش داد. ازسوی دیگر نهادهای متولی امر ساخت و ساز در کشور برای قانونمند کردن ساخت و سازها قوانین متعددی را تدوین و به اجرا درآوردند. . مهندس محمد مهدی خورسندنیامعاون اداره کل شهرسازی ومعماری تهران در این باره می گوید: سیاستهای اجرایی ساخت و ساز در تهران بدین گونه بود که در پایان کار ساخت و ساز نیز اگر اتفاق غیرمترقبه ای رخ نمی داد برگ پایان کار اخذ و به مالک داده می شد. این وضعیت تا چه زمانی ادامه داشت
در سالهای بین 59 تا 64 درشهرداری این بحث مطرح شد که روشهای اجرایی نظارت مهندسان ناظر حتی الامکان با مواد ذکر شده در برگه های نظارتی تطابق داشته باشد. به این ترتیب مهندسان ناظر ملزم شدند که در نهایت, موارد قید شده را کاملا رعایت کرده و به آنها عمل کنند. بنا بر این , امرنظارت رسمیت در قالب ابلاغ طرح جامع در سال 1349 از جانب شهرداری تهران برای مهندسان ناظر و مالکان ابلاغ شده به این ترتیب که پس از صدور پروانه ساخت برای مهندسان ناظر برگه نظارتی صادر می شد که براساس آن, مهندس از ابتداتا انتهای ساخت بر کمیت و کیفیت اجرا نظارت داشت و در واقع با نظارت خود مجری استحکام بنا بود.
. مهندس خورسندنیا می افزاید: البته در آن سالها با توجه به نوپایی این سیاست, حضورمهندس ناظر گاهی به صورت تشریفاتی در می آمد و مهندسین ناظر صرفا به دادن امضا کفایت می کردند که بعدها این مسئله ابعادبیشتری پیدا کرد و مثلث مهندسی, ناظرین و مهندسی محاسب و مالکان ایجاد شد که با کنترل یکدیگر ضمانت استحکام بنا را تضمین می کردند. یعنی بخش مستقلی از واحدامور مهندسی ناظر بر این بخش از کار نظارت دارند
او توضیح می دهد: بله. گروهی با تخصصهای ویژه که متشکل از مهندسین سازه و معمار در اداره شهرسازی حضوردارند که نقشه کلیه بناهایی با بیش از 2 هزار متر مربع را از ابعاد گوناگون کنترل می کنند. هنگامی که سیاستهای یاد شده اعمال شد نتایج به ما نشان دادکه جریان کنترل ساختمان سازی نیازمند نظارت مضاعفی است که با اشراف بیشتری به امر تهیه نقشه توسط مهندس طراح و مهندس محاسب و توانایی مالک نظارت داشته باشد. برای اجرای این طرح, واحد جدیدکنترل مضاعف ایجاد شده است که برآوردکننده میزان تطابق انجام تعهدات مهندس ناظر, مهندس محاسب و مالک است و این واحد تضمین کننده نهایی استحکامبناست.

صد سال یا 20 سال ساخت و ساز واحدهای مسکونی درپایتخت به ویژه در دهه های گذشته فاقد سازماندهی مناسب بوده است. عمر مفید ساختمانهادر اکثر اوقات پائین است. مهندس خورسندنیا دراین باره می گوید: در برخی از کشورها عمر مفید ساختمانها 2 سده است و سازمانهای بیمه آنها را بیمه می کنند. در حالی که این رقم در ایران 20 تا 25 سال است که رقم بسیار پائینی است . از او می پرسم: به نظر شما چه اقداماتی لازم است تا عمر مفید ساختمانهای کشورمان افزایش یابد
وی می گوید: به باور ما یک فرهنگ شهرسازی مدرن بایدایجاد شود که مهندسین محاسب ,مهندسین ناظر و مالکان و.. . به آن ایمان داشته باشند و این فرهنگ شهرسازی در جامعه ترویج شود که در این میان نقش رسانه های اطلاع رسانی بسیار مهم است. یکی از موارد خاصی که می توانددر استحکام بنا در سطح شهرمفید باشد این است که نهادهای رسمی نظارت مستقیمی بر تولیدمصالح ساختمانی داشته باشد.
او می افزاید: یک مسئله مهم این است که ناظران نباید تابع مالکان باشند. هر مالکی که قصد ساختمان دارد باید پیش از شروع به کار, توان مالی خود را سنجیده و از ساخت نیمه کاره یا ساخت نازل خودداری کند. به گفته وی پارسال حدود 10 میلیون متر مربع پروانه ساخت در شهرتهران صادر شده و آمارگواهی پایان کار در 20 منطقه شهرداری نشان می دهد, 90 درصدپروانه های صادر شده منجر به اخذ پایان کار شده است . درواقع حتی اگر بر 10 درصد ازاین وسعت نظارت داشته باشیم , یک میلیون متر مربع ملک مورد بازنگری قرار گرفته است. وی معتقد است, گستردگی کار دراین باره حکم می کند که بخش خصوصی نیز فعالتر از گذشته دراین زمینه کار کند.

سبک سازی براساس آمارهای موجود درشرایط حاضر 1,3 میلیون خانوار شهری اجاره نشین هستند و نیاز به مسکن دارند و با توجه به اینکه جمعیت کشور جوان است, نیاز به مسکن در سالهای آتی رشد فزاینده ای خواهد داشت.
مهندس آرش نجفی مدیرعامل شرکت صنعت ساختمان در این باره می گوید: سبک ساخت و سازدر کشور گونه ای بوده است که استفاده از مصالح سنتی کاربردزیادی دارد که به این ترتیب ساختمانهای شهری عموما سنگین می شود. وی می افزاید: دربسیاری از کشورها استفاده از مصالح سبک ساختمانی اجرا شده است. در ایران نیز شرکت فراورده های ساختمانی تحت پوشش بانک صنعت و معدن تولید این نوع مصالح انجام می شود که شامل سیپورکس ,ایتونگ ,آجرماسه آهکی ,ماشین سازی ,ماسه سیلیسی و آهک وتیرچه و پانل است.ازمهندس نجفی می پرسم: سبک سازی ساختمان چه برتریهایی نسبت به ساختمان سازی به شیوه کنونی دارد وی می گوید: سبک سازی موجب انعطاف بیشتر ساختمان شده ودر برابر عوامل تخریب بیشترمقاومت می کند. از طرف دیگر این شیوه ساختمان سازی موجب ارزان سازی و سرعت بیشتر در کار ساختمان می شود.
وی می افزاید: با استفاده ازبتنهای سبک سیپورکس وایتونگ به جای مصالح ساختمانی سنتی در دیوارها وسقف سرعت اجرا به 2 تا 3 برابر افزایش می یابد و روزانه می توان 200 تا 250 متر مربع سقف را اجرا کرد, بدون اینکه در محدودیت زمان و دما باشد و با آمدن فصل سرما کار نصب متوقف شود.
با استفاده از این قطعات درمرحله سفیدکاری نیازی به گچ وخاک نیست و تنها با کشیدن یک لایه نازک گچ, سفیدکاری به پایان می رسد. در صورت استفاده از قطعات سقف و بلوک دیوار بتن سبک بار مردهساختمان به یک سوم کاهش یافته و در نتیجه مصرف آهن کاهش می یابد. مهندس نجفی معتقد است: باتوجه به اینکه بتن سبک عایق بسیار مناسبی در مقابل حرارت و صوت است تجهیزات کمتری برای گرمایش و سرمایش ساختمان را در مدت کمتری فراهم می کند.
به گفته وی با استفاده از این روش می توان عمر مفیدساختمانها را افزایش داد وساخت بنا را ارزانتر کرد.

توصیه ها, پیشنهادهامهندس خورسندنیا با اشاره به اینکه کتابی با عنوان سازه های نگهبان توسط شهرداری تهران برای راهنمایی کسانی که می خواهند ساخت و ساز جدیدداشته باشند در دست انتشاراست توصیه می کند: برای جلوگیری از تخریب باید کسانی که اقدام به گودبرداری و خاکبرداری بناهای خودمی کنند, دقت کنند که این کار را یکباره انجام ندهند و حدی از حریم ساختمانهای مجاور را رعایت کرده و پس از نصب فونداسیون خاکبرداری را به طور کامل انجام دهند. وی می افزاید: در مکانهایی که ساخت و ساز انجام می شود و خاک آنها سست است و همچنین بنای در حال تخریب عرض کمی دارد استفاده از ماشینهایی نظیر لودر می تواند حادثه ساز باشد و توصیه می شود که در این موارد خاکبرداری دستی باشد.
به گفته وی, وقفه زمانی زیاد اززمان گودبرداری تا زمان ساخت یکی دیگر از علل فرو ریختن ساختمانهای مجاور بنای در حال تخریب است که این فاصله باید به حداقل کاهش یابد.
خورسندنیا می افزاید: انجام خاکبرداری بدون حضور مستقیم متخصصان می تواند خطرآفرین باشد و باید خاکبرداری باحضور آنها انجام شود.