روزنامه همشهری، پنجشنبه 25 مرداد ,1375 15 آگوست ,1996 سال چهارم , شماره 1043

برای اصلاح سیستم تجویز و تحویل دارو همین امروز باید اقدام شود, فردا دیر خواهد بود

اشتباهاتی که در مراحل تجویزو تحویل داروهای مختلف به بیماران روی می دهد, قابل پیشگیری است; اما متاسفانه موارد گزارش شده از چنین اشتباهاتی اندک نیست. پزشک یا فرد تجویزکننده دارو, بایستی با در نظر گرفتن شرایط خاص هر بیمار از قبیل سن, ناتوانی و غیره و همچنین با برخورداری از دانش کافی در مورد ناسازگاری های احتمالی داروها با یکدیگر, برای بیمار دارو تجویز کند. انتخاب داروی مناسب برای هر بیمار و همچنین دقت در مقدار داروی تجویز شده از اهمیت بسیاری برخورداراست; زیرا حتی مصرف داروهای بجا و مناسب نیز اگر کمتر و یا بیش از اندازه لازم باشد, خطرساز خواهد بود. پس از تجویز دارو و نگارش نسخه توسط پزشک, دارو فروش مسئولیت دقت در تحویل داروی صحیح به بیمار را برعهده دارد و در مرحله آخر نیز مراقب بیمار و یا پرستار وی موظفند, داروی مزبور را به موقع و به میزان لازم به بیماربرسانند. بسیاری از اوقات, گذر از این مراحل پیچیده, از انتخاب داروی صحیح از سوی پزشک گرفته تا مصرف آن توسط بیمار, عاری از اشتباه نیست, آمارهایی که در مورد اشتباهات دارویی گزارش می شود نیز دقیق نیستند; زیرا بسیاری از موارد اشتباهات گزارش نمی شوند. احتمال بروز اشتباهات دارویی را نمی توان به طور کامل برطرف کرد;اما می توان از تعداد موارد اشتباه کاست.
براساس پژوهش های انجام شده ,میزان موارد گزارش شده ازاشتباهات دارویی دربوستون , 6,5 مورد واقعی و5,5 مورد بالقوه در هر 100 بیمار بوده است. ذکر این نکته ضروری است که معمولابسیاری از موارد اشتباهات دارویی گزارش نمی شوند. تی. اس. لیزار پژوهشگر, در این زمینه می گوید: بدون شک, اشتباهات دارویی یکی از علل عمده بروز ناخوشی و بیماری به شمار می رود;علت یک پنجم مرگهایی که بر اثر مصرف داروهای ناسازگار روی داده, اشتباه در مراحل تجویز و تحویل داورها بوده است. شیوه معمول مقابله با اشتباهات دارویی , تشخیص مورد اشتباه و تنبیه قانونی خاطی است. افراد مسئولی که مرتکب اشتباهات دارویی می شوند, از لحاظ قانونی تحت تعقیب قضایی قرار می گیرند. در انگلستان نیز, در صورت مرگ بیمار بر اثر اشتباه تجویز دارو از سوی پزشک, پزشک مزبور به اتهام قتل نفس محاکمه می شود و پرستاران نیز در صورت ارتکاب اشتباه در توزیع دارو به بیماران , تنبیه می شوند. برخورد تنبیهی صرف, افراد خطاکار را مجازات می کند; اما برای اصلاح سیستم تجویز, تحویل و توزیع دارو کفایت نمی کند. برای اصلاح چنین سیستمی, بالا بردن سطح آگاهی پزشکان در مورد داروهای مختلف وعوارض جانبی آنها, حرف اول را می زند. پژوهشگران بوستون نیز که بسیاری ازموارد اشتباهات دارویی رامورد مطالعه قرار داده اند, دلایل عمده بروز اشتباهات را عدم آگاهی و دانش کافی پزشکان در مورد داروها,اسامی شبیه به هم داروها, عدم آگاهی کافی در مورد وضعیت بیمار و همچنین بی اطلاعی از شیوه های درمانی تازه دانسته اند.
پژوهشگران, یکی از شیوه های پیشگیری را استفاده ازکامپیوتر در کل سیستم تجویز, تحویل و توزیع داروها پیشنهاد کردند; زیرا کامپیوتر با برخورداری از اطلاعات و دانش کافی, موارد بایدها و نبایدها را به تجویز کننده و تحویل دهنده دارو گوشزد می کند. به عنوان نمونه, پیش از تجویزآمپی سیلین به یک بیمار, با تایپ این واژه در صفحه کلید, یکی از جملاتی که بر روی صفحه نمایش کامپیوتر ظاهر می شود, یادآوری این نکته است که آمپی سیلین را برای بیماری که به پنی سیلین حساسیت دارد, تجویز نکنید; به همین صورت, با کمک کامپیوتر می توان از بروز بسیاری از اشتباهات جلوگیری کرد. برای فروشنده های دارو نیز استفاده از کامپیوتر مفید بوده و از موارد بروز اشتباهات می کاهد. فرنر نیز در مقاله ای تحت عنوان اشتباه در تجویز و تحویل داروها چنین می نویسد: استفاده ازکامپیوتر در تمام مراحل تجویز و تحویل داروها لازم است ولی کافی نیست; زیراکامپیوترها قادر نیستند از مواردی از قبیل حساسیت بیماران به دارویی خاص جلوگیری کنند, مگر آن که چنین اطلاعاتی از قبل به کامپیوترها وارد شود و تحقق این امر نیز مستلزم اجرای سیستم دقیق معاینه و ثبت پرونده بیمار در کامپیوتر و انتخاب دارو براساس داده های مزبور است.
به کارگیری سیستمی مشابه سیستم سفارش کالا توسطکامپیوتر, می تواند در سیستم تجویز و تحویل داروها به بیماران تا حدی راه گشا باشد; زیرا در غیراین صورت در بیمارستانی متوسط که تعداد زیادی بیمار در آن بستری بوده و روزانه در حدود 5 تا 10 هزار دارو, بین بیماران در چند نوبت از روز توزیع می شود,امکان بروز اشتباه در توزیع دارو به بیماران کم نخواهد بود. اما برپایی سیستم کامپیوتری تجویز, تحویل و توزیع دقیق دارو, مستلزم گذشت زمان است و حال باید پرسید که راه حل کنونی چیست گام اول: به تمام افراد مرتبطدراین سیستم باید یادآوری شود که, هر لحظه امکان ارتکاب اشتباه وجود دارد; از این رو بازبینی در تمام مراحل ضروری است. پزشکان بایستی همواره به خدمات اطلاعات دارویی دسترسی داشته و از یافته های تازه در مورد اثرات و عوارض جانبی داروهای مختلف آگاه شوند. موارد تجویز دارو, بایستی توسط کادر پزشکی با تجربه و همچنین کارشناسان دارویی بررسی شده و بدین گونه از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری شود. در مورد تحویل داروها نیز بهتر است, اسامی داروها با خط خوانا و یا تایپ شده باشد تا مشکلی در خواندن نسخه ها بوجود نیاید, برقراری یک سیستم اطلاع رسانی دقیق از موارد مختلف اشتباهات دارویی نیز اهمیت بسیاری دارد. روش پیشنهادی پژوهشگران از این قرار است که در هر بیمارستان, سیستم دقیق ثبت موارد اشتباه ایجاد شود.
منبع: ( Journal Medical British ) BMJ
نویسنده: دکتر ریفرنر