چاقی در کودکان و نوجوانان یک مشکل بهداشتی جهانی است که با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع 2، بیماری قلبی و سکته مغزی همراه است. فعالیت بدنی منظم یکی از راه‌های موثر برای کاهش وزن و بهبود ترکیب بدنی در کودکان و نوجوانان چاق است.
در یک مطالعه که در سال 1401 در ایران انجام شد، تأثیر بازی و تمرین هوازی بر روی برخی از شاخص‌های ترکیب بدنی دانش‌آموزان دختر چاق مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، 45 نفر از دانش‌آموزان دختر چاق ناحیه یک آموزش و پرورش اهواز به صورت هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه 15 نفره قرار گرفتند. گروه‌ها شامل گروه تمرین هوازی، گروه بازی و گروه کنترل بودند.
گروه تمرین هوازی به مدت هشت هفته و هر هفته سه جلسه تمرین هوازی با رعایت اصل اضافه بار تدریجی انجام دادند. تمرینات هوازی شامل دویدن، دوچرخه سواری و شنا بود. گروه بازی به مدت 8 هفته، بازی زو را با حجم مشابه گروه هوازی انجام دادند. گروه کنترل هیچ گونه مداخله تمرینی نداشتند.
شاخص‌های ترکیب بدنی شامل شاخص توده بدن (BMI)، نسبت دور کمر به دور لگن (WHR) و درصد چربی بدن در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون، اندازه‌گیری و ثبت شد.
نتایج نشان داد که هشت هفته تمرین هوازی و بازی، هر دو باعث کاهش معنی‌دار شاخص توده بدن و درصد چربی بدن شدند. با این حال، فقط فعالیت در قالب بازی منجر به کاهش معنی‌دار نسبت دور کمر به دور لگن گردید.
این نتایج نشان می‌دهد که هر دو نوع فعالیت بدنی می‌توانند در بهبود ترکیب بدنی دانش‌آموزان دختر چاق موثر باشند. با این حال، فعالیت در قالب بازی ممکن است مزایای بیشتری نسبت به تمرین هوازی داشته باشد، زیرا می‌تواند به کاهش چربی شکمی کمک کند.
در ادامه به بررسی دقیق‌تر نتایج این مطالعه می‌پردازیم:
شاخص توده بدن (BMI)
BMI یک شاخص کلی برای ارزیابی وزن بدن است. BMI بالاتر از 25 نشان‌دهنده اضافه وزن و BMI بالاتر از 30 نشان‌دهنده چاقی است.
نتایج این مطالعه نشان داد که BMI در گروه‌های تمرین هوازی و بازی به طور معنی‌دار کاهش یافت. میانگین BMI در گروه تمرین هوازی از 31.2 به 28.9 و در گروه بازی از 31.5 به 29.2 کاهش یافت.
این کاهش BMI در هر دو گروه نشان می‌دهد که هر دو نوع فعالیت بدنی می‌توانند در کاهش وزن بدن موثر باشند.
نسبت دور کمر به دور لگن (WHR)
WHR یک شاخص برای ارزیابی توزیع چربی بدن است. WHR بالاتر از 0.85 نشان‌دهنده خطر بالای ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است.
نتایج این مطالعه نشان داد که WHR فقط در گروه بازی به طور معنی‌دار کاهش یافت. میانگین WHR در گروه بازی از 0.93 به 0.88 کاهش یافت.
این کاهش WHR نشان می‌دهد که فعالیت در قالب بازی ممکن است به کاهش چربی شکمی کمک کند.
درصد چربی بدن
درصد چربی بدن درصد چربی بدن نسبت به وزن کل بدن است. درصد چربی بدن بالاتر از 25 درصد برای زنان نشان‌دهنده اضافه وزن و درصد چربی بدن بالاتر از 33 درصد نشان‌دهنده چاقی است.
نتایج این مطالعه نشان داد که درصد چربی بدن در هر دو گروه تمرین هوازی و بازی به طور معنی‌دار کاهش یافت. میانگین درصد چربی بدن در گروه تمرین هوازی از 38.6 درصد به 35.4 درصد و در گروه بازی از 39.1 درصد به 36.2 درصد کاهش یافت.
این کاهش درصد چربی بدن در هر دو گروه نشان می‌دهد که هر دو نوع فعالیت بدنی می‌توانند در کاهش چربی بدن موثر باشند.
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که هر دو نوع فعالیت بدنی، یعنی تمرین هوازی و بازی، می‌توانند در بهبود ترکیب بدنی دانش‌آموزان دختر چاق موثر باشند. با این حال، فعالیت در قالب بازی ممکن است مزایای بیشتری نسبت به تمرین هوازی داشته باشد، زیرا می‌تواند به کاهش چربی شکمی کمک کند.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که فعالیت بدنی منظم، به ویژه در قالب بازی، می‌تواند یک استراتژی موثر برای کنترل چاقی