جامعه شناسی شهری یک شاخه از جامعه شناسی است که به مطالعه شهرها و جوامع شهری می پردازد. این رشته به بررسی نحوه شکل گیری شهرها، عملکرد آنها و تأثیر آنها بر جامعه می پردازد.
مکاتب و نظریه‌های مختلفی در جامعه‌شناسی شهری وجود دارد که هر کدام دیدگاه متفاوتی از شهرها ارائه می‌دهند. برخی از مهم‌ترین مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی شهری عبارتند از:

مکتب کارکردگرایی: این مکتب معتقد است که شهرها مانند سایر سیستم‌های اجتماعی، دارای ساختار و عملکردی هستند که برای حفظ خود ضروری است. کارکردگرایان به بررسی نحوه عملکرد شهرها برای برآورده کردن نیازهای اساسی مردم می پردازند.
مکتب تضاد: این مکتب معتقد است که شهرها محل تضاد و مبارزه بین گروه های مختلف اجتماعی هستند. تضادگرایان به بررسی نحوه تقسیم قدرت و منابع در شهرها می پردازند.
مکتب ساختارگرایی: این مکتب معتقد است که شهرها توسط ساختارهای اجتماعی و اقتصادی بزرگتری که آنها در آن قرار دارند شکل می گیرند. ساختارگرایان به بررسی نحوه تأثیر ساختارهای اجتماعی و اقتصادی بر شهرهای می پردازند.
مکتب پست مدرن: این مکتب معتقد است که شهرها پدیده های پیچیده و چند بعدی هستند که نمی توان آنها را به سادگی با استفاده از یک نظریه یا رویکرد توضیح داد. پست مدرنیست ها به بررسی نحوه تغییر شهرها در دوران مدرن می پردازند.
مکتب کارکردگرایی یکی از اولین مکاتب مهم در جامعه شناسی شهری بود. این مکتب توسط جامعه شناسانی مانند امیل دورکیم و تالکوت پارسونز توسعه یافت. کارکردگرایان معتقدند که شهرها مانند سایر سیستم های اجتماعی، دارای ساختار و عملکردی هستند که برای حفظ خود ضروری است. آنها به بررسی نحوه عملکرد شهرها برای برآورده کردن نیازهای اساسی مردم می پردازند.
مکتب تضاد یکی دیگر از مکاتب مهم در جامعه شناسی شهری است. این مکتب توسط جامعه شناسانی مانند کارل مارکس و ماکس وبر توسعه یافت. تضادگرایان معتقدند که شهرها محل تضاد و مبارزه بین گروه های مختلف اجتماعی هستند. آنها به بررسی نحوه تقسیم قدرت و منابع در شهرها می پردازند.
مکتب ساختارگرایی یک مکتب جدیدتر در جامعه شناسی شهری است. این مکتب توسط جامعه شناسانی مانند دیوید هاروی و آنتونی گیدنز توسعه یافت. ساختارگرایان معتقدند که شهرها توسط ساختارهای اجتماعی و اقتصادی بزرگتری که آنها در آن قرار دارند شکل می گیرند. آنها به بررسی نحوه تأثیر ساختارهای اجتماعی و اقتصادی بر شهرهای می پردازند.
مکتب پست مدرن یک مکتب بسیار جدیدتر در جامعه شناسی شهری است. این مکتب توسط جامعه شناسانی مانند دیوید هارولد فریدمن و دیوید لوئیس توسعه یافت. پست مدرنیست ها معتقدند که شهرها پدیده های پیچیده و چند بعدی هستند که نمی توان آنها را به سادگی با استفاده از یک نظریه یا رویکرد توضیح داد. آنها به بررسی نحوه تغییر شهرها در دوران مدرن می پردازند.
اینها تنها برخی از مهم‌ترین مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی شهری هستند. جامعه‌شناسی شهری یک رشته پویا و در حال رشد است و نظریه‌های جدید دائماً در حال توسعه هستند.