حاشیه نشینی، پدیده ای است که در آن افراد به دلیل عدم دسترسی به مسکن مناسب در مناطق شهری، در مناطقی با شرایط نامناسب مسکن و زندگی ساکن می شوند. حاشیه نشینی یک پدیده جهانی است که در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران، وجود دارد.
عوامل مختلفی در شکل گیری حاشیه نشینی موثر هستند. این عوامل را می توان به دو دسته کلی، عوامل اقتصادی و عوامل اجتماعی، تقسیم کرد.
عوامل اقتصادی
مهم ترین عامل اقتصادی موثر در شکل گیری حاشیه نشینی، فقر است. فقر به معنای عدم دسترسی به منابع مالی کافی برای تأمین نیازهای اساسی زندگی، از جمله مسکن، است. افراد فقیر به دلیل عدم توانایی مالی برای تأمین هزینه های مسکن در مناطق شهری، به مناطق حاشیه نشین مهاجرت می کنند.
عوامل اقتصادی دیگری که در شکل گیری حاشیه نشینی موثر هستند عبارتند از:

بیکاری: بیکاری نیز یکی از عوامل موثر در شکل گیری حاشیه نشینی است. افراد بیکار به دلیل عدم درآمد کافی، قادر به تأمین هزینه های مسکن در مناطق شهری نیستند.
نابرابری اقتصادی: نابرابری اقتصادی نیز می تواند در شکل گیری حاشیه نشینی نقش داشته باشد. در مناطقی که نابرابری اقتصادی شدید است، افراد فقیر از دسترسی به فرصت های اقتصادی برابر محروم می شوند و به مناطق حاشیه نشین مهاجرت می کنند.

عوامل اجتماعی
عوامل اجتماعی مختلفی نیز در شکل گیری حاشیه نشینی موثر هستند. این عوامل عبارتند از:

مهاجرت: مهاجرت یکی از عوامل مهم موثر در شکل گیری حاشیه نشینی است. مهاجران به دلیل عدم آشنایی با شرایط زندگی شهری و عدم دسترسی به اطلاعات کافی در مورد بازار مسکن، اغلب در مناطق حاشیه نشین ساکن می شوند.
تبعیض: تبعیض نیز می تواند در شکل گیری حاشیه نشینی نقش داشته باشد. افراد از اقوام و گروه های قومی و مذهبی اقلیت، اغلب به دلیل تبعیض در دسترسی به مسکن مناسب، در مناطق حاشیه نشین ساکن می شوند.
ضعف نهادهای اجتماعی: ضعف نهادهای اجتماعی نیز می تواند در شکل گیری حاشیه نشینی نقش داشته باشد. نهادهای اجتماعی مانند خانواده، مدرسه، و دولت، نقش مهمی در تأمین نیازهای اجتماعی افراد دارند. در مناطقی که نهادهای اجتماعی ضعیف هستند، افراد به دلیل عدم حمایت اجتماعی، بیشتر در معرض خطر حاشیه نشینی قرار می گیرند.

در مجموع، عوامل اقتصادی و اجتماعی مختلفی در شکل گیری حاشیه نشینی موثر هستند. این عوامل می توانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر شکل گیری حاشیه نشینی تأثیر بگذارند. برای مقابله با حاشیه نشینی، لازم است که این عوامل به طور دقیق شناسایی و مورد توجه قرار گیرند.