روزنامه همشهری یکشنبه 4 شهریور ,1375 25 آگوست ,1996 سال چهارم , شماره 1051

متمرکز کردن توجه عمومی علیه مبارزه طلبی های جوامع روی زمین به درک آگاهانه شروط بزرگ صلح فردا تعبیرمی شود بیانیه و دستورالعمل کپنهاگ در 12 مارس 1995 این مجمع بزرگ مربوط به سازمان ملل متحد به مدت یک هفته , حدود 13 هزار نفر را گرد هم آورد که از میان آنها 4000 نماینده حکومتی 180 دولت , 230 نماینده سازمانهای غیردولتی و نزدیک به 3000 روزنامه نگاربودند. پوشش خبری این مجمع کامل بود. بیش از 120 رییس دولت و حکومت به حضور در این کنفرانس مفتخر شدند. رییس جمهورهای روسیه و امریکا یلتسین و کلینتون نیز حضور داشتند.

رییس جمهور فرانسه در کپنهاگ با اظهارآخرین دعوت برای جهانیان نتیجه قرارداد توسعه اجتماعی بین کشورهای فقیر و ثروتمند را گوشزد کرد. همچنانکه در ریو, وین یا قاهره انسان محور بحث بود, در این کنفرانس نیز موضوع اصلی بحث انسان بود. سازمانهای غیر دولتی که از 1993 در اینگونه گردهمایی ها به طور مرتب شرکت می کنند, در پذیرش یک بیانیه دیگر توسعه اجتماعی سهیم شدند. این اعلامیه با فلسفه ای که الهام بخش بیانیه رسمی کشورهابود, بطور محسوس تفاوت داشت. سه موضوع اصلی این گردهمایی عبارتند از: 
کاهش فقر در جهان, مقابله با بیکاری و اخراج. مساعدت در جهت اتحاد جامعه, مد نظر داشتن سرنوشت جمعی جامعه بین المللی و انعقاد یک نوع معاهده با مسئولیت مشترک جهانی , هدف میان مدت به شمار می آید که برنامه وسیعی است و پیش بینی می شود به استقامت وپشتکار تمام عوامل موثر بین المللی, کشورها, سازمانهای دولتی و غیردولتی, مردم و اشخاص نیاز می باشد.

چنین وضعیتی چشم انداز وسیعی است که اشتراک منافع میان نیم کره های شمالی و جنوبی و میان کشورهای فقیرو غنی را بعنوان یک نیاز قلمداد می کند. در کپنهاگ هراس شدیدی ناشی از فکر جایگزینی شمال و جنوب به جای مقابله شرق و غرب وجود داشت. اگر اعتراض مخالفان علنی می شد یک توافق پنهانی پدید می آمد و سازش روی موضوعات خیلی ظریف و حساس (بدهی, کمک, حداقل حقوق اجتماعی) صورت می گرفت, یا در صورت عدم توافق, بعضی ها به طور نسنجیده با سکوت, کار را به پایان می رساندند. فقر, تیره روزی یا اخراج, تمام کشورها را تحت تاثیر قرار می دهد. در کشورهای ثروتمند بافت اجتماعی متلاشی می شود و محیط زیر نفوذ اقتصاد جهانی صدمه می بیند و در کشورهای فقیر جهان سوم شکاف اجتماعی بطور آشکار بیشتر و خطرناک تر می گردد از این رو, ضرورت اعلام جنگ با فقر و تمرکز استراتژی ها برای کاهش فقر, اشتغال کامل, اتحاد و توسعه اجتماعی روشن می شود.

برای پرداختن به اصل مطلب, به طور کوتاه و خلاصه دو محور اصلی دو سند پذیرفته شده توسط سران دولتها در این گردهمایی را مد نظرقرار می دهیم: بیانیه عمومی, که نیات و اهداف را بیان می کند و دستورالعمل که به طور ملموس تلاش در تکمیل و اجرای امر دارد. بیانیه گردهمایی سران در کپنهاگ که امید تعهد و اقدام را توصیف می کند در سه بخش معرفی می شوند: در بخش اول وضعیت اجتماعی واقعی و نیاز به کنفرانس جهانی روشن می گردد و در بخش دوم, اهداف و اصول شرح داده می شود و در نهایت, بخش سوم که به عنوان اصل شمرده می شود, تعهدات پذیرفته شده دولتها را نشان می دهد; این تعهدات که به طور قانونی الزام آور نیستند, براساس یک فرمان دهگانه قابل بررسی و مقایسه است. آن ده فرمان مهم فقرزدایی جهانی عبارتند از:

1 ایجاد محیطی اقتصادی , سیاسی , اجتماعی , فرهنگی و قانونی که به مردم اجازه کامیابی و موفقیت در توسعه اجتماعی بدهد, اولین تعهد مذکور, نیاز مداخله در بازار برای تضمین یک رقابت منصفانه و رفتار اخلاقی را آشکار می کند.
2 کار کردن برای حذف فقر در جهان به کمک فعالیتهای ملی و همکاریهای بین المللی و کار برای بشریت یک دستور اخلاقی ,اجتماعی, سیاسی و اقتصادی است.
3 اولویت دادن به تمامی انسانها برای اشتغال کامل و امکان امرار معاش در حد متوسط و مطمئن و پایدار که به طور آزادانه انتخاب شده و یک کار ثمربخش و تولیدی باشد.
4 ایجاد اتحاد اجتماعی , تشویق به بنیانگذاری جامعه ثابت , مطمئن و درست, براساس احترام و دفاع از تمامی حقوق انسانی و با مشارکت همگانی.
5 برقراری عدالت و برابری میان زنان و مردان و تقویت مشارکت و نقش زنان در زندگی سیاسی, مدنی, اقتصادی و فرهنگی. 
6 فراهم کردن امکان دسترسی جهانی و منصفانه به یک آموزش کیفی , مساعدت جهت رسیدن به بالاترین سطح سلامت جسمی و روحی ممکن, اطمینان به برخورداری از مراقبت های اولیه بهداشتی برای همه, تقویت نقش فرهنگ در
فرآیند توسعه, حفظ پایه های یک توسعه پایدار با محوریت انسان و نقش رفتار مطلوب انسانی.
7 تسریع توسعه اقتصادی و بهره برداری از منابع انسانی آفریقا و کشورهای کم توسعه یافته.
8 تاثیر تغییرات بنیادی را بررسی کردن و مراقبت از تصادم آنها, توسعه اجتماعی.
9 افزایش تدریجی و کاربرد موثر امکانات که به توسعه اجتماعی اختصاص داده شده به منظور دست یافتن به اهداف گردهمایی سران کشورها به کمک فعالیت های ملی و همکاری منطقه ای و بین المللی. 10 در آخرین تعهد, سران دولتها و حکومت ها متعهد می شوند تا با میانجیگری سازمان ملل متحد و دیگر موسسات چند جانبه در اصلاح و تقویت همکاری های بین المللی با هدف توسعه اجتماعی, با اندیشه یاری و مشارکت بکوشند.

بیانیه فقرزدایی که هیچ ویژگی تحریک آمیز یا مخربی را از خودنشان نمی دهد شباهت به لوح پیمان یک پرهیزگار دارد: این اعلامیه با یک دستورالعمل تکمیل شده است و شامل یک مقدمه به انضمام پنج فصل می باشد که هر فصل به قسمت اصول عملی و ملموس تقسیم می شود که ملاحظه های عینی به قسمت دیگر نیز دارد.

این بخشها تخصیص داده شده است به: ایجاد کردن محیطی مناسب برای توسعه اجتماعی, فقرزدایی, ایجاد شغل تولیدی و ثمربخش و کاستن از تعداد بیکاران, اتحاد اجتماعی, تلاش همگانی جامعه, بهره گیری و پیروی از مفاد اعلامیه در این سند از حق توسعه برای همگان, تایید رسمی به عمل می آید که برای رسیدن به آن تقویت نهادهای ملی و احترام به حقوق بشر لازم و ضروری است. حتی کشورهای توسعه یافته باید به موضوع تصویب شده توسط سازمان ملل متحد در سال 1960 مبنی بر تخصیص 0,7 % تولید ناخالص ملی خود برای کمک عمومی به توسعه احترام بگذارند و برای کشورهای کم توسعه این میزان 0,15 % تولید ناخالص ملی تعیین شده است که لازم است پرداخت شود. مشهورترین نوآوری اصل 2020 است که طی آن کشورهای اجراکننده , 20 % کمکهای عمومی خود را به توسعه اجتماعی در سطوح شدیدا فقیر تخصیص می دهند, در حالی که کشورهای اهدا گیرنده 20 % از بودجه خود را به این امر اختصاص می دهند.

قسمتی نیز جهت افزایش کمک عمومی برای توسعه, ذکر شده است اماعملا در روش ها و موقعیت کشورهای اهداکننده [دهنده] نیز جهت تغییر برنامه ها خواهد بود. مساله حساس بدهی های کشورهای خیلی فقیر همچنان بی نتیجه مانده است. کشورهای ثروتمند اختیارفسخ یامحاسبات مشابه کاهش را در انحصار خود دارند, در مورددامپینگ اجتماعی( ,Dumping طریقه اقتصادی که عبارت است از ضرر دیدن در فروش قسمتی از موجودی محصول, در حالی که قسمت دیگر به نفع فروخته شود. فرهنگ فرانسه فارسی سعید نفیسی,) اشتغال و شرایط کار احترام به کنوانسیون های سازمان بین المللی کار که شمال و جنوب را روبروی هم قرار داده است, هیچ توافقی امکان پذیر نبود, برنامه کپنهاگ با دعوت حکومت ها به احترام به حقوق سندیکاهها و مجموعه قوانین اجتماعی بین المللی امیدوارکننده تر می شود. در مقابل, نتایج اندکی که سران به آن رسیدند از نارضایی سازمانهای غیردولتی حکایت کرده و اینگونه استنباط می شود که ایدئولوژی اقتصادی حاکم بر نئوکاپیتالیسم را افشا کرده اند.

پیام کپنهاگ: یک گردهمایی بی نتیجه یا امیدبخش سران کشورها انجام یک قضاوت قطعی درباره کنفرانس جهانی که درمرکز دانمارک از 6 تا 12 مارس 1995 برگزار شد, ممکن نیست: با این وصف امکان آن وجود دارد که دیدگاههای مثبت منفی اولین گردهمایی مربوط به سازمان ملل متحد را که به نفرین شدگان زمین متصف شده اند روشن کرد.
بدبینان, گردهمایی کپنهاگ را بی استفاده, سطحی و خبرگونه, سوداگردانه و فاقد تعهد محدودکننده برای کشورها می دانند, آنها شکاف اجتماعی میان شمال و جنوب, و تعادلهای فاحش فرهنگی و مذهبی به ویژه مقاومت بعضی کشورهای مسلمان عرب یا آسیایی درخصوص ارزشهای شرقی (دموکراسی, حقوق بشر, حاکمیت قانون) را که در بحث ها و مناظرات تایید شده است اظهار می کنند و بر این عقیده اند که در این گردهمایی بیم و ترس ثروتمندان در مقابل مبارزه طلبی بی حد و حصر فقرا و تیره روزان قرار گرفت و عاملان آن, کشورهای جنوب در مقابل کشورهای توسعه یافته شمال بودند.
خوشبین ها, دیدگاهی کاملا متفاوت دارند: کپنهاگ, بعید به نظرمی رسد که یک نقطه ورود محسوب شود. برعکس حرکت تشویق گرانه برای آینده یعنی قرن 21 می باشد.

نوعی یادداشت روزانه برای هزاره سوم: بیانیه نهایی علاوه بر ارزش سمبولیک و مرجعیت آن اولین تعهد رسمی است که توسط جامعه بین المللی برای اقدام در جهت حذف فقر جهانی پذیرفته شده است. این ابتکار سیاسی قابل توجه, هیچ سابقه و پیشینه ای ندارد, بنابراین می تواند نقش یک تسریع کننده (کاتالیزور) را بازی کند: این ابتکار درباره توسعه اجتماعی در جهانی در حال تحول و دگرگونی عمیق هدف اصلی سران کردن توجه عمومی علیه مبارزه طلبی های جوامع روی زمین به درک آگاهانه شروط بزرگ صلح فردا تعبیر می شود; همان که روح ریو, روح گپنهاک و قاهره را در خود داشت: اقتصاد را در خدمت بشر قرار دادن , ارتباط دادن محیط با توسعه, و رابطه توسعه با جمعیت کره زمین آیا نباید با اهتمام کامل وظیفه همبستگی برای استقرار امنیت بین المللی را برپایه های دیگری جز تعادل وحشت هسته ای و قانون آهنین و بسیار مقدس تعادل نیروهای سیاسی و نظامی پایه گذاری کرد

مسلما کاری دشوار و پیچیده است و باید از آن به عنوان یک راهگشا در جهت تعریف نظم نوین بین المللی که هنوز مراحل اولیه خود را طی می کند و لازم است , جایگزین سیستم دو قطبی جنگ سرد شود بهره گیری کرد. در واقع کشورها حق انحصار در ارتباطات بین المللی را از دست داده اند: آنهابیشتر توسط عاملان جدید در رقابت قرار گرفته اند (سازمانهای غیردولتی, مردم, گروههای فشار, جوامع چند ملیتی , رسانه ها) در کپنهاگ مثل قاهره, وین یا ریو سازمانهای غیردولتی نقش محرک بسیار مثبت و سازنده ای داشتند. پیام آوران دنیای جدید اخلاقی, حمایت کردن از حقوق فرد و نیز زمینه سازی برای مسئولیت مشترک را درک می کنند, سه موضوع اصلی گردهمایی سران فقر, بیکاری, اخراج گره هایی به نظر غیرقابل گشایش هستند.

اخراج در برابر اتحاد اجتماعی قرار دارد, بیکاری یکی از اشکال ملموس اخراج است, و فقر زیاد مترادف خارج کردن از بطن اجتماع یا منزوی ساختن است.
تنها نزدیکی و اتحاد اجتماعی درپیشرفت پایدار بشر, می تواند رقابت میان اقلیت متمول و اکثریت محروم (بین شمال و جنوب) را حذف کند. آیا باید یادآور شویم که امروزه یک میلیارد انسان هنوز با درامد کمتر از 300 دلار در سال که می شود 25 دلار در ماه یعنی کمتر از 4 فرانک در روز زندگی می کنند! جز مورد مذکور استراتژی دیگری برای صلح در سپیده دم قرن 21 وجود ندارد.

نتیجه در کپنهاگ مثل ریو که میعاد زمین بازمین بود, میعادی بین انسان و انسان است, در حوزه پیچیده روابطبین المللی, ملل متحد پیشنهاد می کنند وحکومتها و دولتها آن را مهیا می سازند. پنجاه سال بعد از تاسیس سازمان جهانی, این سازمان باید عمیقا به نقش خود فکر کند و میزان آگاهی خود را بسنجد. این امکان مشورت و مناظره جایگزین ناپذیر, باید به عنوان مرکزی که مشکلات ملل را برای اهداف مشترک بررسی و هماهنگ می کندباقی بماند.

فحوای پیام کپنهاگ که در میان بقیه شاخص است چنین است: از سرگیری همکاری بین المللی برای توسعه اجتماعی چند جانبه برای انعقاد یک پیمان اجتماعی در مقیاس جهانی, تلاش برای همبستگی بین المللی, رفاه و آسایش بشریت در سایه همکاری بین شرق و غرب, و شمال, و جنوب. همان طوری که سران دولتها و حکومتها در بیانیه نهایی اعلام کردند, این گردهمایی جهانی امید وتعهد است: باید یک عصر جدید همکاری بین المللی بین دولتها و مردم را اعلام کرد. پایان جنگ سرد امکانات منحصر به فردی را برای پشت سرگذاشتن اختلافها و شکافهای قدیمی پیش رو قرار می دهد. آیا تعهدات پذیرفته شده سیاسی در کپنهاگ به سرعت به فعالیتهای عینی و محسوس تبدیل خواهد شد آینده, یعنی سالهای پایانی قرن غم انگیز بیست, به این پرسش اساسی, پاسخ خواهد داد.