قیام سالار شهیدان به دنبال قیام انبیای گذشته، به مردم جهان تفهیم می‏کند که نظام حق، کدام است و نظام باطل کدام. آن حضرت برای تحقیق و تفهیم این مطلب، چاره‏ای جز نثار خون و ایثار فرزند و مال و جان نداشتند؛ زیرا آنقدر رسوبات جاهلت اموی زیاد بود که ممکن نبود با سخنرانی و نامه‏نگاری مطلب را حل کرد. اگر مطلب خیلی ضروری و عمیق شد، چاره‏ای جز استقبال شهادت نیست. از این‏رو، وجود مبارک حسین بن علی علیه‏السلام از ذات مقدس رسول اکرم صلی‌الله علیه وآله وسلم این برنامه را دریافت کردند که در شرایط کنونی، یک سلسله شهادت‏ها و اسارتها لازم است تا آن دینی که می‏رود به فراموشی سپرده شود، احیا گردد و در این هنگام بود که قیام کردند.
آن حضرت آیات قرآن کریم را در فرصت‏های مناسب می‏خواندند؛ هم برای احتجاج با دیگران و هم برای توجیه همراهان، هم برای محاجه با خصم و اینکه حجت بالغه‏ای بر ضد نظام ستم باشد و هم توجیه خوبی باشد برای صحابة خود. آن حضرت، هم مفسر و مبین قرآن بود، هم به استناد آیة «و جادلهم بالتی هی أحسن»(نحل، 125) احتجاج می‏کرد.
گاهی ایشان این آیه را تلاوت می‏کردند: «و لایحسبن الذین کفروا أنما نملی لهم خیر لأنفسهم. إنما نملی لهم لیزدادوا اثماً و لهم عذاب مُهین»(آل عمران، 178) که این آیه را زینب کبری سلام الله علیها نیز در دربار کوفه و هم در شهر شام تلاوت کرد و به آن احتجاج نمود. آنگاه فرمودند: «ماکان الله لیذر المؤمنین علی ما أنتم علیه، حتی یمیز الخبیث من الطیب»(آل عمران، 179)؛ یعنی وقت صلح و زمان آرامش، افراد پاک و ناپاک در کنار هم به سر می‏برند؛ ولی زمان جنگ، پاکان از ناپاکان جدا می‏شوند.
امام حسین علیه‏السلام فرمودند: من قیام کردم تا پاک از ناپاک جدا شود؛ زیرا تا آزمون نشود، وارسته و غیر وارسته در کنار هم اند و امتحان است که پاک را از ناپاک و حق را از باطل جدا می‏کند. پس آن حضرت مایة امتحان ذات اقدس پروردگار است و خدا با او طیب و غیر طیب را از هم جدا می‏کند؛ چون امام، میزان الاعمال و شجرة طوبی و حق است و عقاید، اوصاف و اعمال را با حق می‏سنجند؛ یعنی عقیدة امام معصوم که حق است، میزان سنجش عقاید دیگران و همچنین دربارة اوصاف و اعمال، می‏توان میزان بودن آنها را باور داشت.
یکی از مراسم حتمی قیامت، جریان توزین عقاید، اخلاق، اعمال و اقوال فردی و اجتماعی است. در توزین، سه امر لازم است که اتحاد برخی از آنها با هم، قابل پذیرش است: 1. وزن، 2. موزون، 3. میزان؛ یعنی ترازو که در یک کفه‏اش وزن را قرار می‏دهند و در کفة دیگر آن موزون را، و وزن و موزون با آن میزان و ترازو سنجیده می‏شود. وزن معاد، حق است؛ یعنی عقاید و اخلاق، اعمال و اقوال را با حق می‏سنجند.
در قرآن کریم چنین آمده است: «الوزن یومئذٍ الحق» و اینجور نیامده که: «الوزن یومئذ حق»؛ یعنی نفرمود: «در قیامت وزنی هست»، بلکه فرمود: «وزن در قیامت، حق است». عقیده را که موزون است، با وزن که حق است، می‏سنجند. عقیده مانند نان نیست که آن را با سنگ بسنجند، یا مانند پارچه نیست که آن را با متر اندازه زنند، یا نظیر حرارت بدن نیست که با دماسنج وزن شود، یا شبیه فشار آب و هوا نیست که آن را با فشارسنج بسنجند و نیز مانند شعر نیست که آن را با عروض و قافیه وزن کنند؛ از این‏رو خداوند فرمود: «الوزن یومئذ الحق: حق، وزن است.” (اعراف، 8) عقیده و خلق و عمل و قول موزون است که باید با این وزن مطابق باشد.
عقیدة حق، خلق و عمل حق، وزین است و می‏ماند و اگر چیزی حق نبود، از این وزنْ سهمی ندارد، سبک است و نمی‏ماند؛ هرچند آثار سوء او می‏ماند. ازاین‏رو، خداوند فرمود: «فأما من ثقلت موازینه، فهو فی عیشه راضیه. و أما من خفّت موازینه، فاُمّه هاویه»(قارعه، 6 ـ 9) حق، هم میزان و ترازوست، هم وزن و معیار سبکی و سنگینی موزون است و چون انسان کامل با حق است و حق با اوست و او از حق جدا نمی‏شود، می‏تواند میزان عقاید، اخلاق، اعمال و اقوال باشد.
از این رو، رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم دربارة امیر مؤمنان علیه‏السلام فرمودند: «المیزان میزانک: میزان تو میزان است»(بحارالأنوار، ج 24، ص 272)؛ یعنی عقاید، اخلاق افعال و اقوال مردم را با عقیده، خلق، فعل و قول علی علیه‏السلام و اولاد او می‏سنجند. هر عقیده، خلق، فعل و قولی که مطابق عقیده و خلق و افعال و اقوال آنها بود، حق است؛ وگرنه باطل. از این‏رو، امام حسین علیه‏السلام فرمودند: من میزان طیب و خبیثم.
اگر جامعه‏ای بخواهد پاک را از ناپاک جدا کند، حتماً باید با سنت و سیرت حضرت سیدالشهدا علیه‏السلام ارزیابی شود و مهمترین اثر آن حضرت، همانا نهضت گسترده و تاریخ ساز کربلاست که مجلای عقیدة صحیح، مظهر خلق کامل و تبلور فعل درست و قول راست است.

منبع:  روزنامه  رسالت ۱۳۸۹/۴/۲۶
نویسنده : عبدالله جوادى آملى