چله‌گیری معنایش این نیست که انسان از جامعه جدا بشود، دست از کسب و کار و تحصیل بکشد و منزوی بشود و به خیال اربعین به جایی برسد!
چله‌گیری آن است که انسان 40 روز مواظب قلب و مجاری ادراکی و تحریکی خود باشد. نه برخلاف رضای حق چیزی بیندیشد و نه بر خلاف رضای حق انگیزه‌ای داشته باشد! اگر بتواند این دو بخش اندیشه و انگیزه خود را رام بکند در ظرف 40 روز، بسیاری از مسائل برای او حل می‌شود.
دین چند راه به ما نشان داده برای عالم شدن. یک راه آسانِ معروف حوزه و دانشگاه است. کسی می‌آید درس می خواند؛ 30 سال، 40 سال، کمتر و بیشتر؛ به مقام علمی می‌رسد، حالا یا در حوزه یا در دانشگاه. این راه سختی نیست؛ به دلیل اینکه صدها نفر آمدند و هزارها نفر به دانشگاه می‌روند؛ بالاخره در رشته خودشان زحمت می‌کشند.
این خیلی سخت نیست! یعنی آدم 40سال زحمت بکشد، یک فقیه کامل بشود یا چند سال زحمت بکشد، یک استاد خوبی در دانشگاه بشود. این در عین حال که خوب است، سخت نیست! این راهی است که از بیرون آدم علم یاد می‌گیرد. یک راه درونی هم دارد که دین به ما آموخت و جزو رهاورد انبیاست؛ اینها «مانِعَهُ الخُلُو»ّند، نه «مانِعَهُ الجَمع»!
راه درونی این است که انسان نه بیراهه برود، نه راه کسی را ببندد؛ نه دین‌بخرد و نه دین فروشی کند! آدم عاقل خودش می‌داند دارد چه کار می‌کند چه حرفی می‌زند. فرمودند: إنْ تَتَّقُوا‌الله یَجعَلْ لَکُمْ فُرقاناً. در آیه 29 سوره مبارکه انفال فرمود: اگر شما با تقوا باشید، خیلی از مطالب است که از درون شما می‌جوشد. این همه علمایی که حرف جدید آوردند، اینها که از دیگری یاد نگرفتند! اگر تمام درس و بحث‌ها و علوم، استفاده از استاد و کتاب باشد که دیگر علم ترقی نمی‌کند. بخشی را انسان از اساتید و کتاب‌ها استفاده می کند، بخشی هم از درون می‌جوشد. این جوشش علم از درون، براساس إنْ تَتَّقُوا‌الله یَجعَلْ لَکُمْ فُرقاناً است، براساس اِتَّقُوا‌الله وَ یُعَلِّمُکُمُ‌الله است.
آنچه در آیه 282 سوره مبارکه بقره است، اِتَّقُوا‌الله وَ یُعَلِّمُکُمُ‌الله این است که به‌صورت شرّ و جزا نیست! اما آنی که در سوره مبارکه انفال است، خیلی پرمحتواست: إنْ تَتَّقُوا‌الله یَجعَلْ لَکُمْ فُرقاناً. آدم، فارق بین حقّ و باطل، صدق و کذب، خیر و شر، سعادت و شقاوت، حَسن و قبیح باشد؛ این عالی‌ترین کمال اوست. فرمود: این در مدرسه تقوا به دست می‌آید؛ نه در حوزه گیرتان می‌آید، نه در دانشگاه! اگر اهل تقوا بودید، چه در حوزه، چه در دانشگاه، این نصیب‌تان می‌شود؛ إنْ تَتَّقُوا‌الله یَجعَلْ لَکُمْ فُرقاناً.
در هر زمانی و هر زمینی این راه را برای ما باز کردند.... البته برکاتی که در شب نصیب انسان می‌شود، در روز نمی شود. در قرآن کریم فرمود: شب را دریابید. إنَّ لَکَ فِی النَّهارِ سَبحاً طَویلاً (1). درس است، بحث است، گفتن است، شنیدن است، دیدار است، مصاحبه است، مناظره است؛ با یک کثرت همراهید. اما «إنَّ ناشِئَهَ اللَّیلِ هِیَ اَشَدُّ وَطئاً وَ اَقوَمُ قِیلاً» (2). شب یک نشئه‌ای دارد، یک حساب و کتابی دارد‌؛ شب کجا، روز کجا! فرمود: روز کار فراوانی دارید؛ می‌گویید، می‌شنوید، می‌خوانید، می‌خورید؛ این کارهای روزتان است. به‌وجود مبارک پیامبر(ص) فرمود: روز کارهای فراوانی داری، شب را دریاب! «إنَّ لَکَ
فِی النَّهارِ سَبحاً طَویلا»ً اما «إنَّ ناشِئَهَ اللَّیلِ هِیَ اَشَدّ»ُ. هرکس به جایی رسید، از شب زنده‌داری به جایی رسید. إنَّ ناشِئَهَ اللَّیلِ هِیَ اَشَدُّ وَطئاً وَ اَقوَمُ قِیلاً.

پانوشت‌ها:
(1) مزّمل /‌ 7، (2) مزّمل / 6

منبع: روزنامه همشهری ۱۳۸۸/۱۱/۲۷
نویسنده : عبدالله جوادى آملى