مشارکت مردان یکی از عوامل مؤثر در موفقیت برنامه‌های تنظیم خانواده است، البته مشارکت مردان در برنامه‌های تنظیم خانواده به معنای استفاده آنها از روش‌های مخصوص مردان نیست. بلکه این مشارکت شامل درک درست مردان از محدودیت‌ها و نیازهایی است که با استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری برای همسرانشان پیش می‌آید.
زن و مرد به یک میزان مسوول جلوگیری از بارداری هستند. اگر عارضه‌ای در نتیجه استفاده از شیوه‌های جلوگیری از بارداری در یکی از زوجین مشاهده شود، همسر وی باید از او حمایت کند. در نظام‌های تأمین بهداشت خانواده، به جنبه حمایتی مردان توجه بیشتری می‌شود.
تنوع وسایل پیشگیری از بارداری برای زنان، محدود بودن روش‌های مخصوص مردان و وجود برخی نگرش‌های نادرست که تنظیم خانواده را تنها وظیفه زنان می‌دانند، سبب شده تا مردان مشارکت کمتری در برنامه‌های تنظیم خانواده داشته باشند...
وازکتومی یکی از روش‌های تنظیم خانواده است که بیش از 50 سال تحقیقات گسترده‌ای درباره آن صورت گرفت. از سال 1974 تا 1985، یعنی به مدت 11 سال، عمل وازکتومی در ایالت سی‌چوان چین انجام شد و در سال 1985، انجمن جلوگیری داوطلبانه از بارداری از طریق جراحی، بی‌عارضه بودن این روش را اعلام کرد و در سال 1986، وازکتومی به تمام نقاط دنیا معرفی شد. در اوایل اردیبهشت 72 نیز پروفسور لیسون چان به ایران آمد و این روش را به محافل علمی ما معرفی کرد.
سازمان بهداشت جهانی وازکتومی را به ‌عنوان بهترین، مطمئن‌ترین و راحت‌ترین روش جراحی برای جلوگیری دائمی از باروری تأیید کرده است. وازکتومی را نخستین‌بار در ایران دکتر فریدون فروهری، مدیر پلی‌کلینیک شهید جعفری مرکز بهداشت شرق تهران، انجام داد. وی که پدر وازکتومی ایران شناخته شده است، شاگردان متعددی تربیت کرد و برای ترویج این روش به تمام نقاط ایران فرستاد.
از آن زمان تاکنون، 775 پزشک دوره‌های آموزشی وازکتومی را طی کرده‌اند و در نقاط مختلف کشور ایران در حال خدمت هستند. شمار موارد موفق وازکتومی انجام‌شده در مرکز بهداشت شرق تهران در حدود‌29 هزار مورد است.
در گذشته وازکتومی به روش جراحی با تیغ انجام می‌شد ولی با بوجود آمدن امکانات پیشرفته پزشکی در حال حاضر این روش بصورت جراحی بدون تیغ انجام می‌شود در واقع به گفته پزشکان وازکتومی عبارت است از قطع لوله منی‌بر در مرد که با عمل جراحی ساده و مطمئنی در مدتی کوتاه انجام می‌شود. این روش آسان‌ترین و مؤثرترین روش پیشگیری از بارداری است که با عملی بسیار ساده و بدون استفاده از تیغ جراحی صورت می‌گیرد و نیازی به بخیه‌زدن ندارد.
دکتر حسین ملک افضلی، موسس شبکه‌سازی مراکز تحقیقاتی و توسعه مراقبت‌های اولیه بهداشتی در سال 2007 میلادی برنده جایزه جمعیت از سوی سازمان ملل شد. وی این جایزه را به دلیل ارائه گزارش‌هایی به سازمان ملل درخصوص تاثیر تنظیم خانواده بر جمعیت و اقدامات انجام شده در ایران در راستای روش‌های پیشگیری از بارداری گرفت.
وی که در حال حاضر رئیس انستیتو و تحقیقات بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران است، از مشارکت مردان ایرانی در خصوص انجام عمل وازکتومی انتقاد می‌کند و به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: متاسفانه در کشور ما بر عکس این‌که وازکتومی عملی بدون درد و تیغ است و هیچ عارضه‌ای را برای مردان ندارد درست فرهنگ سازی نشده است به طوری که در کشور فقط 2درصد مردان این عمل را انجام می‌دهند و تصور نادرست این است که مردان با این کار عقیم شده و یا حالت مردانگی خود را از دست می‌دهند در حالی‌که این گونه نیست، روش جلوگیری وازکتومی از حاملگی این گونه است که سلول‌های جنسی که در بیضه ساخته می‌شوند از طریق لوله‌های منی‌بر راست و چپ وارد مایع منی می‌شوند. در وازکتومی این دو لوله را مسدود می‌کنند و در نتیجه سلول‌های جنسی قادر به عبور نیستند، در این نوع جراحی که با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود شکاف کوچکی به طول 2 تا 3 میلی‌متر روی پوست ایجاد می‌کنند و از همین فضای کوچک لوله‌های منی‌بر را خارج می‌سازند پس از انجام این عمل که نیازی به بخیه نیست محل را پانسمان می‌کنند و سوراخ باقیمانده حداکثر ظرف 48 ساعت ترمیم و محو می‌شود.
وازکتومی یک عمل جراحی ساده است، در حالی‌که بستن لوله‌های زنان نیاز به بیهوشی عمومی و دسترسی به حفره شکم دارد. بنابراین، بستن لوله‌های زنان یک عمل جراحی وسیع محسوب می‌شود با کلیه عوارض بیهوشی عمومی. به علاوه، حاملگی خارج رحمی مرگ‌آورترین عارضه بستن لوله‌ها در زنان محسوب می‌شود اما وازکتومی هیچ عارضه ناخواسته‌ای به همراه ندارد.
برخلاف باور بسیاری از افراد ناآگاه، این روش نه‌تنها فعالیت جنسی را محدود نمی‌کند بلکه، با حفظ تمام مراحل طبیعی رابطه جنسی، قوای زوجین را نیز افزایش می‌دهد.
دکتر ملک افضلی ادامه می‌دهد: افرادی هستند که چند ماه پس از وازکتومی به مرکز مراجعه و از افزایش قوای جنسی خود شکایت می‌کنند. رفتارهای جنسی از افکار و عواطف انسان‌ها تأثیر می‌پذیرند.
ترس از حاملگی ناخواسته عامل بسیاری از مشکلات زناشویی‌‌هاست. به طوری که یکی از مشکلات جامعه حاملگی‌های ناخواسته است. ‌25 درصد حاملگی‌ها در کشور ناخواسته اتفاق می‌افتد و این به دلیل آن است که زوج‌ها از روش‌های مطمئن پیشگیری استفاده نمی‌کنند.

باید فرهنگ‌سازی شود
وی با اشاره به این‌که کیفیت ارائه خدمات و اطلاع‌رسانی در خصوص وازکتومی در کشور هنوز نیاز به اصلاح دارد، معتقد است: مردان ایرانی به دلیل خصلت‌های مردانگی که دارند کمتر در برنامه‌های تنظیم خانواده مشارکت می‌کنند و تصور نادرست این است که زنان باید از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنند ولی آنچه اهمیت دارد این است که باید برای عموم مرز میان وازکتومی و اخته کردن مردان را روشن کرد.

دکتر ملک افضلی می‌گوید: برای فرهنگ‌سازی درخصوص عمل وازکتومی در کشور باید افراد سرشناس و عالمان روی به این عمل بیاورند تا مردم عادی نیز نگرانی و ترس در خصوص این‌که با وازکتومی عقیم می‌شوند را از خود دور کنند، خوشبختانه ایران در زمینه توسعه و گسترش برنامه تنظیم خانواده در منطقه خاورمیانه مقام اول را دارد و در دنیا نیز از پیشرفت چشمگیری برخوردار است هیچ کجای دنیا مانند ایران نتوانسته در مدت 15 سال با اجرای برنامه‌های تنظیم خانواده کنترل جمعیت را از 2/3 به 2/1 درصد برساند و یکی از مزیت‌های برنامه‌های ما در میان کشورهای اسلامی این بوده که تنظیم خانواده در ایران دارای تاییدهای سیاسی و مذهبی است و با در نظر گرفتن مسائل شرعی و سیاسی اقدام به گسترش برنامه‌های تنظیم خانواده کرده است، بر اساس مستنداتی که وجود دارد در اوایل انقلاب زنان را به زایمان زودرس و دیررس تشویق می‌کردند که این امر برای سلامت مادر و کودک بسیار خطرناک بود. با برنامه‌هایی که در سیستم بهداشت و درمان کشور به کار گرفتیم این ذهنیت را از بین بردیم که زنان بدون آموزش برنامه‌های تنظیم خانواده باردار نشوند زیرا در اسلام نیز آمده است که حفظ سلامت بدن واجب تر است و با این استدلال به آموزش زنان برای تنظیم خانواده روی آوردیم و این یکی از مسائل مهمی بود که مورد توجه سازمان ملل قرار گرفت و در تعلق گرفتن جایزه سازمان به ایران نقش بسزایی داشت.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر تعداد تولدهای مادران ایرانی در طول دوران بارداری در مدت 20 سال از 4/5 درصد به 1/2 درصد کاهش یافته است البته این به آن معنا نیست که میزان جمعیت کشور رو به کاهش باشد، یکی از مسائل مهمی که در زمان کنونی مشاهده می‌شود این است که زوج‌ها روی به تک فرزندی می‌آورند و رغبتی به بچه دار شدن ندارند در حالی‌که این مساله در آینده تاثیر منفی بر سلامت روان کودکی که بزرگسال می‌شود می‌گذارد و تا 50 سال دیگر برای نسل‌های آینده داشتن عمو، خاله، عمه و دایی تاریخی خواهد شد که باعث ایجاد اختلالات روانی می‌شود.
به زوج‌ها توصیه می‌کنم که در حد متعادل 2 تا 3 فرزند داشته باشند، زیرا این‌گونه تعداد جمعیت جوان کشور نیز کمترنمی شود، البته داشتن 2 تا 3 فرزند باعث روند افزایش بالای جمعیت کشور نمی‌شود زیرا تا‌20 سال آینده جمعیت کشور به 90 میلیون نفر خواهد رسید و در این رقم باقی خواهد ماند.
و اما حرف آخر این است که کشورمان در برنامه‌های تنظیم خانواده از سوی سازمان ملل به عنوان الگو و مدل معرفی شده و زنان ایرانی نسبت به گذشته باسوادتر شده اند که در دنیا بی‌نظیر هستند و در بحث کنترل جمعیت موافق‌ها و مخالف‌هایی وجود دارند، موافق‌ها به کیفیت جمعیت اهمیت می‌دهند نه به کمیت آن، اگر ما بخواهیم به عنوان یک کشور مسلمان در زمینه علم و فناوری تنظیم خانواده و جمعیت که ارتباط معنی داری با یکدیگر دارند در دنیا پیشرو باشیم باید هم به بحث کیفیت و کمیت جمعیت اهمیت دهیم زیرا عدم توجه به کمیت باعث خدشه وارد شدن به اصل خانواده می‌شود.

منبع: روزنامه جام جم ۱۳۸۷/۰۹/۱۸
گفت و گو شونده : حسین ملک افضلی
گفت و گو کننده : رقیه نوری