با افزایش امنیت عرضه نفت از سوی کشورهای تولید کننده، اکنون بزرگترین خطری که ثبات قیمت ها در بازار نفت را تهدید می کند، بروز بحران در تقاضاست.
به گزارش هفته نامه گلوبال مارکتز، ۲۰ سال پیش، حمله عراق به کویت و توقف صادرات روزانه ۴ میلیون بشکه نفت از سوی این دو کشور، سبب تحولات عمده ای در بازار نفت شد و عرضه این نفت از سوی دیگر کشورهای تولیدکننده از جمله عربستان سعودی جایگزین شد.
در آن زمان، بهای هر بشکه نفت خام شاخص دریای شمال، دو برابر شده و به بیش از ۴۰ دلار در هر بشکه رسید.
با این حال، از آن زمان تا کنون، آسیب پذیری بازار جهانی نفت به بحران در عرضه، کاهش قابل توجهی داشته است.
کاهش صادرات عراق و کویت در دهه ۹۰ میلادی با افزایش محموله های خلیج فارس، که تنها منطقه دارای ظرفیت مازاد قابل توجه بود، جبران شد.
بین ماه اوت تا دسامبر سال ۱۹۹۰ میلادی، عربستان تولید خود را ۳ میلیون بشکه در روز افزایش داد، اما نوع نفت این کشور، چندان مناسب نبود.
در ماه اوت آن سال، از دست رفتن آن مقدار زیاد نفت خام سبب شد حاشیه تولید کاهش یابد و پالایشگران وادار شدند برای بیشینه کردن تولید سوخت های ضروری برای حمل و نقل، تولید دیگر فراورده ها را کاهش دهند و یا نوع های سبک تر نفت را برگزینند.
پس از آن تهاجم، ما به التفاوت نفت خام دریای شمال با انواع مختلف نفت خام خلیج فارس، به بیش از بشکه ای ۵ دلار رسید.
نفت اضافی عربستان در آن زمان، باید راه درازی برای رسیدن به پالایشگران رتردام هلند یا خلیج مکزیک آمریکا می پیمود و تقاضا برای آن، نسبت به نفت خام مناطق نزدیک تر، کمتر بود.
عرضه ناگهانی این نفت خام، از ظرفیت باقی مانده پالایشگاه ها برای ارتقا، فراتر بود.
در سال ۱۹۹۱، بیش از ۸۰ میلیون بشکه نفت خام عربستان، در نفتکش ها، معطل مانده بود.
بحران جنگ خلیج فارس، از بعضی جنبه ها شبیه نوسان بزرگ سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ میلادی بود.
تقاضای نفت چین در سال ۲۰۰۴، حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش یافت و بسیاری از تحلیلگران را شگفت زده کرد. در سال ۲۰۰۸، نیز بهای نفت به حدود بشکه ای ۱۵۰ دلار رسید.
اما مهمترین نقطه ضعف بازار در آن زمان، کمبود انواع مرغوب نفت و همچنین نبود ظرفیت ارتقا برای تبدیل انواع سنگین تر نفت به سوخت های حمل و نقل بود، نه کمبود کلی تولید نفت.
افزایش تقاضای نفت در کشورهای غیر عضو سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی (او.یی.سی.دی) برای سوخت های سبک تر حمل و نقل (به ویژه گازوئیل برای استفاده در حمل و نقل، سازندگی و تولید برق)، بهای نفت خام را به یک نقطه اوج غیر واقعی رساند.
بی میلی اوپک به افزایش چشمگیر تولید نیز تا پیش از رسیدن بهای نفت به ۱۰۰ دلار، کمکی به بهتر شدن اوضاع نکرد.
اکنون، احتمال بروز بحرانی به این شدت، به ویژه در کوتاه مدت، کمتر است، زیرا ظرفیت اضافی بیشتری در زنجیره جهانی عرضه نفت وجود دارد.
ظرفیت تولید افزایش یافته و رشد تقاضای نفت در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی، پس از دوران رکود اقتصادی، همچنان راکد است.
رشد عرضه در کشورهای غیر عضو اوپک، در حال کند شدن است، زیرا در سال جاری میلادی در مقایسه با دو سال گذشته، پروژه های کمتری تکمیل خواهند شد، اما افزایش تولید سوخت های زیستی در سال آینده میلادی، تا حدودی این کمبود تولید را جبران خواهد کرد.
ظرفیت اضافی تولید ۷ میلیون بشکه در روز از سوی اوپک، تا حد قابل قبولی زیاد است.
مهمتر از همه، با توجه به تحول بزرگ در تخصیص محصولات در ۲۰ سال گذشته، ظرفیت اضافی پالایش نفت خام، با رسیدن به حدود ۱۷ میلیون بشکه در روز، بیشترین رقم نسبت به سال ۱۹۸۴ تا کنون است.
اکنون، نفت در بازه قیمتی ۷۰ تا ۸۰ دلار باقی مانده است.
ظرفیت مازاد در بخش پایین دستی و بالادستی نفت، به عنوان سرپوشی عمل می کند که جلوی بالاتر رفتن قیمت نفت از حدود ۸۰ دلار را گرفته است.
احتمال واکنش اوپک و کاهش تولید کشورهای عضو آن نیز، سبب شده است قیمت ها از مرز ۷۰ دلار پایین تر نرود.
حادثه پیش آمده درباره نفتکش ژاپنی در تنگه هرمز در ۶ مرداد امسال، به ما یادآوری می کند که عرضه نفت خلیج فارس تا چه نسبت به بروز ناآرامی ها در این منطقه آسیب پذیر است.
اما اکنون، احتمال بروز بحران در بازار نفت، بیشتر در زمینه تقاضا وجود دارد، نه عرضه.
کاهش دامنه بسته های حمایتی دولت ها، احتمال بازگشت به رکود اقتصادی را افزایش داده و ترس از این رویداد، همین حالا هم به عنوان محرکی برای بی ثباتی قیمت ها در بازار نفت عمل می کند.
با گذشت بیست سال از حمله صدام حسین، رئیس جمهور پیشین عراق، به کویت، اکنون خطر رکود اقتصادی، تهدید بزرگتری برای توازن بازار نفت محسوب می شود.

منبع: خبرگزاری شانا