روزنامه شرق، چهارشنبه ۱۷ دی ۱۳۸۲ - ۱۴ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۷ ژانویه ۲۰۰۴

مریم افشنگ:

چه کسی پاسخگوست؟ چیزی بیش از ۴۰ هزار کشته، ۳۰ هزار مجروح و تعداد زیاد دیگری آواره و بی خانمان. شهری مخروبه که جز تلی  خاک و انبوهی جنازه چشم انداز دیگری ندارد. براساس آمار و مشاهدات بیش از ۷۰ درصد از شهر بم به ویرانه  بدل گشته است. اکثر ساختمان های این شهر فرو ریخته اند. شاید تکرار مکررات باشد که زلزله حادثه ای طبیعی است. اتفاقی که هرلحظه و در هر جا امکان وقوع آن وجود دارد. در این روزها بارها و بارها شنیده ایم زلزله هایی با قدرت تخریب بالاتر در کشورهای دیگر آمده اند که یک هزارم خسارتی را که بم در اولین جمعه دی  ماه به خود دید تجربه نکرده اند. این جملات این روزها دیگر کلیشه ای و نخ نما شده اند. محسن غفوری آشتیانی، رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی ایران می گوید: «شهر بم از شهرهای پرخطر با حداکثر زلزله ۷ ریشتری پیش بینی شده بود تا آنجا که حتی تلفات انسانی و اقتصادی آن نیز برآورد شده بود.» در گزارش های این پژوهشگاه حادثه بم دور از انتظار نبود، کما اینکه این حادثه در شهرهای دیگر نیز دور از انتظار نیست.

براساس آئین نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰) که در سال ۱۳۷۸ توسط وزارت مسکن و شهرسازی تدوین شده شهرداری ها و سایر مراجع صدور پروانه و کنترل و نظارت بر اجرای ساختمان ها و همچنین مالکان، کارفرمایان و مجریان ساختمان ها و صاحبان حرفه های مهندسی ساختمان ملزم و موظف به رعایت این تصویب نامه در حوزه شمول تعیین شده هستند. در این آئین نامه ساختمان ها از نظر اهمیت به سه گروه تقسیم  می شوند: ساختمان هایی با اهمیت زیاد مانند بیمارستان ها، درمانگاه ها، مراکز آتش نشانی، مراکز و تاسیسات آبرسانی، نیروگاه ها و تاسیسات برق رسانی، برج های مراقبت فرودگاه ها، مراکز مخابرات، رادیو، تلویزیون، تاسیسات انتظامی و مراکز کمک رسانی، مدارس، مساجد و ... گروه دیگر ساختمان هایی با اهمیت متوسط مانند ساختمان های مسکونی، اداری و تجاری، هتل ها، پارکینگ های چند طبقه هستند. در  آخر نیز ساختمان هایی با اهمیت کم قرار دارند. براساس همین آئین نامه خطر نسبی زلزله در شهر بم زیاد پیش بینی شده است. به شهر بم برمی گردیم نه تنها ساختمان های مسکونی با درجه اهمیت نسبتاً پایین بلکه اکثر ساختمان هایی که از درجه اهمیت بالایی برخوردارند هم در این شهر تخریب شده اند. دو بیمارستان که می توانست در این روزها میزبان مجروحان این حادثه باشد. یک هتل، برج مراقبت فرودگاه که از ساختمان هایی است که باید در برابر زلزله های با شدت بسیار بالا مقاوم باشد. ساختمان های اداری از جمله بانک ها نیز از این حادثه مصون نماندند. برق، آب و خطوط مخابراتی هم در این شهر در همان ساعات اولیه قطع شدند. اگر فرض را بر این بگذاریم که اکثر ساختمان های بم قدیمی و خشتی بودند و مقاومت زیادی در برابر حوادثی چون زلزله نداشتند و ساختمان های تازه ساز این شهر نیز توسط بساز و بفروش ها و بدون نظارت شهرداری و دیگر سازمان های مسئول ساخته شده بودند. چرا ساختمان های حساس و مهمی که باید زیر نظر مستقیم مسئولان و با وسواس زیادی طراحی شوند نیز فرو ریخته اند؟ بیمارستان ها جزء بناهای ضروری محسوب می شوند که پس از وقوع زلزله قابل استفاده بودن آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. جوابگوی این سهل انگاری ها و این خسارات کیست؟ براساس گفته رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ایران حادثه بم دور از انتظار نبودکما اینکه این حادثه در شهرهای دیگر نیز دور از انتظار نیست. اگر خطر نسبی زلزله در شهری چون بم زیاد است این خطر برای تهران و یا بسیاری شهرهای دیگر در ایران بسیار زیاد پیش بینی شده است. در حال حاضر کسی پاسخگوی مرگ هزاران هزار زن و مرد و کودکی که در زیر خاک ها مدفون شده اند، نیست. شاید حداقل بتوان با تجدید نظری در سیاستگذاری ها و مدیریت ها از فاجعه ای دیگر با ابعادی به مراتب گسترده تر جلوگیری کرد.