در کاوش‌های باستان‌شناسی تپه قلعه خلچان تفرش، گویی دریچه‌ای به سوی گذشته گشوده شد و رازهای ناگفته‌ای از دوران ایلخانیان برملا گردید. در قلب این تپه باستانی، با معماری مدور و منحصر به فرد، بنایی کشف شد که تاکنون مشابه آن در دوره اسلامی ایران مشاهده نشده بود: برج خاموشی.

حفر این برج نه تنها تاریخ دقیق این محوطه را آشکار ساخت، بلکه بقایای استخوان‌های انسانی و سفال‌های دوره ایلخانی را نیز به ارمغان آورد. این یافته ارزشمند، دریچه‌ای نو به سوی شناخت آئین تدفین زرتشتیان در این دوران می‌گشاید و خلأ موجود در دانش ما را تا حد قابل توجهی پر می‌کند.

برج خاموشی تپه قلعه خلچان، یگانه نمونه برجای مانده از این نوع بنا در دوره اسلامی ایران است و در این میان، تنها نمونه‌های مشابه آن را می‌توان در برج‌های خاموشی متأخر دوره قاجار در یزد، کرمان و ری مشاهده کرد. شباهت‌های ساختاری این برج به نمونه‌های دوره ساسانی، گواه بر تداوم این سنت معماری از دوران باستان تا قرون وسطی است.

حضور این برج در منطقه‌ای شیعه‌نشین مانند تفرش، حکایتی از روحیه تساهل و تسامح مذهبی در دوره ایلخانی دارد و نشان می‌دهد که در آن دوران، اقلیت‌های مذهبی مانند زرتشتیان نیز از آزادی و برابری در انجام آئین خود برخوردار بوده‌اند.

اکنون، باستان‌شناسان با انجام مطالعات استخوان‌شناسی، در تلاشند تا تاریخ دقیق این برج، جنسیت افراد دفن شده در آن و اطلاعات بیشتری را از این محوطه باستانی به دست آورند. همچنین، مطالعات خاک‌شناسی نیز در حال انجام است تا رازهای بیشتری از این تپه کهن آشکار شود.

بی‌شک، کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه قلعه خلچان، دریچه‌ای نو به سوی درک تاریخ و فرهنگ ایران در دوره ایلخانی می‌گشاید و اهمیت حفظ و مطالعه میراث فرهنگی را بیش از پیش یادآور می‌شود. این پژوهش‌ها نه تنها به غنی‌سازی دانش تاریخی ما کمک می‌کنند، بلکه هویت و تمدن کهن سرزمینمان را نیز به رخ جهانیان می‌کشند.

نکات کلیدی:

• کشف برج خاموشی ایلخانی در تپه قلعه خلچان تفرش، یک یافته منحصر به فرد و بی‌سابقه در باستان‌شناسی ایران است.
• این برج اطلاعات ارزشمندی را در مورد آئین تدفین زرتشتیان در دوره اسلامی ارائه می‌دهد.
• شباهت‌های ساختاری این برج به نمونه‌های دوره ساسانی، نشان‌دهنده تداوم این سنت معماری از دوران باستان تا قرون وسطی است.
• حضور برج خاموشی در منطقه‌ای شیعه‌نشین، گواه بر روحیه تساهل و تسامح مذهبی در دوره ایلخانی است.
• مطالعات باستان‌شناسی و خاک‌شناسی در حال انجام است تا اطلاعات بیشتری از این محوطه باستانی به دست آید.