در قلب گوران، در بخش گهواره، قصری ییلاقی به نام قلعه مسعود سلطان یاسمی، حکایتی از تاریخ را در آغوش خود داشت. این قلعه، یادگار رضاقلی خان یاسمی، مشهور به مسعود سلطان گوران (متوفی ۱۲۶۱ و ۱۳۱۷ در گهواره) بود. او که در دوره قاجار نیابت حکومت گوران را بر عهده داشت، این قلعه را در اوایل حکومت احمدشاه قاجار بنا کرد.

قلعه در دامنه‌ی بلندی مشرف به غرب درمانگاه قدیمی گهواره و رودخانه‌ی زلال زمکان، در محلی به نام "بالاجوب" احداث شد. معماری این بنای تاریخی، اثری از هنر علی ممتاز بود که با آجر، سنگ و سیمان، شکوه معماری دوره قاجاریه را به نمایش می‌گذاشت.
 

وسعت قلعه، از جنوب به باغ‌های سرسبز، از شمال به کوچه‌ای منتهی به منازل افراد سرشناس، از شرق به درمانگاه قدیمی گهواره و از غرب به تپه‌های مشرف بر باغ‌های منطقه پیر مرادخیره و دامنه‌های کوه بزه هو محدود می‌شد.

درون این قلعه، کاربری‌های متعددی تعریف شده بود. از مقر حکومتی مسعود سلطان و فرزندش پاشاخان یاسمی (آخرین حاکم گوران) تا محل ییلاقی پاشاخان و فرزندانش و مکانی برای حل و فصل امور ایلی منطقه. اندرونی بانوخانم، محل استراحت حاکم و فرزندان و پذیرایی از مهمانان، انبارهای مخصوص محصولات کشاورزی و آذوقه، آشپزخانه‌ای مجهز و جایگاهی برای پرورش اسب، از دیگر بخش‌های این قلعه بود.

در ضلع شرقی قلعه، همزمان با ساخت آن، حمامی به سبک معماری دوره صفویه با سقفی گنبدی احداث شد. این حمام دارای دو درب ورودی بود: یکی برای مردم عادی که صبح‌ها به خانم‌ها و بعد از ظهرها به آقایان اختصاص داشت و دیگری مختص خانواده حاکم و مهمانان که از درون قلعه به حمام راه پیدا می‌کردند.
 

حمام از بخش‌های مختلفی از جمله رختکن، حمام گرم و خزینه تشکیل شده بود. آب حمام از جوب بالاجوب که از رودخانه زمکان سرچشمه می‌گرفت، تامین می‌شد. تا قبل از لوله کشی آب در گهواره، برای گرم کردن آب حمام از هیزم استفاده می‌شد و روشنایی آن با موتور بنزینی و چراغ‌های دستی موسوم به چراغ انگلیسی تامین می‌شد.

حمام تا حدود سال ۱۳۴۲ فعال بود، اما پس از سقوط حکومت پهلوی و به دلیل عدم تمایل وارثان برای سکونت در گهواره و عدم حمایت ادارات مربوطه، قلعه و حمام به مرور فرسوده شد. در نهایت در دهه هفتاد توسط وارثان به مالکین شخصی فروخته و به دلیل فرسودگی تخریب شد.

امروزه، از آن شکوه و عظمت، تنها خاطره‌ای در اذهان باقی مانده است. قلعه و حمام مسعود سلطان یاسمی، گواه دوره‌ای از تاریخ گوران بودند که متأسفانه به دلیل بی‌توجهی و عدم حمایت کافی از بین رفتند. این بناها می‌توانستند به عنوان جاذبه‌های گردشگری و تاریخی مورد استفاده قرار گرفته و به حفظ هویت و فرهنگ منطقه کمک کنند.

منابع:

• نعمت خدایاری، کرمانشاه، اردیبهشت ماه 1403 خورشیدی