"شیخ جواد عاجز (کور)، حاج شیخ عبدالرزاق"

حاشیه 
مسئله‌گوها کسانی بودند که مسائل شرعی را برای مردم عامی تشریح می‌کردند و پاسخ می‌گفتند. چون بیشتر مردم در سابق سواد نداشتند از این طریق رفع مشکل می‌کردند‌.  این‌که چگونه نماز صحیح بخوانند، چگونه روزه بگیرند، چگونه روزه بگشایند، چه چیزی حلال است، چه چیزی حرام است، چگونه داد و ستد کنند و از این دست مسائل. در واقع آنان  رساله عملیه شفاهی (خودگو) بودند.  مسئله‌گوها به تفاوت یا مختصری از فقه می‌دانستند یا مسلط بر آن بودند. این صنف در قم به سه دسته تقسیم می‌شدند:
۱. دسته‌ای که فقط در حرم مطهر مسئله می‌گفتند مانند شیخ عبدالرزاق مسئله‌گو که من نامش را در بالا نوشته‌ام و خوشبختانه استاد دکتر رسول جعفریان اخیرا  مقاله مفصل و سودمندی در مجله آیینه پژوهش در شرح احوال و اشعار او نوشته‌اند. به اصطلاح چراغ اول را روشن کرده‌اند. 
۲. دسته دوم کسانی بودند که در مسجد امام حسن‌ع مسئله می‌گفتند.
۳. دسته سوم کسانی بودند  که در خانه‌ها و محله‌ها به صورت دوره‌ای مسئله می‌گفتند.  از این دسته می‌توان از آشیخ هادی فقیهی و آشیخ غلامعلی نام برد که در محله ما و باغ‌پنبه و عربستان در جلساتی که به نام سیاره دایر می‌شد، مسئله می‌گفتند و من آن‌ها را دیده بودم. انسان‌هایی بودند به غایت شریف و خداترس. 
مطابق یکی از اسنادی که در اختیار دارم نام دوتن دیگر از مسئله‌گوها از جمله شیخ مهدی مسئله‌گو را که کتابفروش هم بوده‌اند در کانال بنیاد قم‌پژوهی با متن سند آورده‌ام‌.
این‌طور به یادم دارم که سنگ قبر یکی از آنان را در دربهشت دیده‌ام.
با گسترش سواد و رسانه‌ها بازار مسئله‌گوها کم‌کم از رونق افتاد و دیگر اشخاصی را با این عنوان نمی‌بینیم. امید است یکی از اهالی فضل تا آخرین نسل از راویان  وجود دارند رساله‌ای در خصوص مسئله‌گوهای قم تدوین کند.
اضافه کنم من در دفترم طبق تصویر در این قسمت به جز این دونفر نام کس دیگری را ننوشته‌ام. نوشته‌ام مربوط به دهه شصت است. شاید هم قبل‌تر و نشان می‌دهد شیخ عبدالرزاق به عنوان مسئله‌گو شاخص بوده است.

سیدمحسن محسنی