زیست‌فناوری، علم استفاده از موجودات زنده و فرآیندهای زیستی برای حل مشکلات و ارتقای کیفیت زندگی بشر، در زمینه‌های مختلف از جمله حفظ محیط زیست، نقشی حیاتی ایفا می‌کند.

در اینجا به برخی از کاربردهای مهم زیست‌فناوری در حفاظت از محیط زیست می‌پردازیم:

1. پاکسازی محیط زیست:

• تصفیه فاضلاب: میکروارگانیسم‌ها می‌توانند برای تجزیه آلاینده‌های آلی موجود در فاضلاب و تصفیه آن به طور موثر و سازگار با محیط زیست استفاده شوند.
• پاکسازی خاک: از میکروارگانیسم‌ها و گیاهان برای حذف آلاینده‌های سمی مانند فلزات سنگین، مواد شیمیایی و آفت‌کش‌ها از خاک آلوده استفاده می‌شود.
• زیست‌پالایش: از میکروارگانیسم‌ها برای تجزیه و حذف آلاینده‌های نفتی و سایر آلاینده‌های هیدروکربنی از خاک و آب استفاده می‌شود.

2. کاهش آلودگی:

• تولید سوخت‌های زیستی: می‌توان از زیست‌فناوری برای تولید سوخت‌های زیستی مانند بیواتانول و بیودیزل از منابع تجدیدپذیر مانند ضایعات کشاورزی و مواد خام گیاهی استفاده کرد. این امر به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کند.
• کاهش تولید ضایعات: از میکروارگانیسم‌ها برای تجزیه مواد آلی و تبدیل آنها به کمپوست یا بیوگاز استفاده می‌شود که به کاهش حجم زباله‌های دفن شده در محل‌های دفن زباله کمک می‌کند.
• تصفیه هوا: از گیاهان و سیستم‌های تصفیه زیستی برای حذف آلاینده‌ها و ذرات معلق از هوا استفاده می‌شود.

3. کشاورزی پایدار:

• مهندسی ژنتیک گیاهان: می‌توان از مهندسی ژنتیک برای ایجاد گیاهان مقاوم به آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز استفاده کرد که نیاز به استفاده از آفت‌کش‌ها و سموم را کاهش می‌دهد.
• کاشت ذرت دانه‌ای: استفاده از ذرت دانه‌ای اصلاح شده ژنتیکی که در برابر حشره‌کش گلایفوسیت مقاوم است، به کشاورزان اجازه می‌دهد تا از علف‌کش‌های شیمیایی کمتری استفاده کنند و در نتیجه آلودگی خاک و آب را کاهش می‌دهد.
• بیوکود: از میکروارگانیسم‌ها برای تولید کودهای زیستی استفاده می‌شود که جایگزینی سازگار با محیط زیست برای کودهای شیمیایی هستند.

4. حفظ تنوع زیستی:

• احیای گونه‌های در حال انقراض: از زیست‌فناوری برای تکثیر و بازگرداندن گونه‌های گیاهی و جانوری در حال انقراض به طبیعت استفاده می‌شود.
• کنترل آفات بیولوژیکی: از حشرات و میکروارگانیسم‌های مفید برای کنترل آفات طبیعی استفاده می‌شود که جایگزینی ایمن و پایدار برای آفت‌کش‌های شیمیایی است.
• بیورمزگاری: از گیاهان برای پاکسازی خاک و آب آلوده به فلزات سنگین و سایر آلاینده‌ها استفاده می‌شود.

در کنار مزایای ذکر شده، لازم به ذکر است که استفاده از زیست‌فناوری در حفاظت از محیط زیست نیازمند ملاحظات اخلاقی و ایمنی است. برای استفاده مسئولانه و ایمن از این فناوری، باید تحقیقات و مطالعات بیشتری انجام شود و قوانین و مقررات مناسبی برای تنظیم آن وضع شود.