آثار یک بنای خشت و گلی در فاصله بین مسجد حضرت ابوالفضل (ع) در جاده قدیم قم - جعفریه (جاده کهن ساوه) و روستای پاجیان به چشم می‌خورد. این بنا با اندکی فاصله از جاده واقع شده و بقایای آن نشان‌دهنده بنایی وسیع است که به نظر می‌رسد محل سکونت بوده است. با وجود تخریب گسترده بنا، آثار موجود حاکی از وجود چهار برج نگهبانی است که بر وجود یک قلعه مسکونی دلالت دارد.

در مورد هویت و قدمت این بنا، با یکی از مطلعین محلی به نام سیف‌الله سعادت علی (مامور گشت اداره منابع طبیعی) گفتگو کردم. ایشان بر اساس شنیده‌ها، پیشینه بنا را به گبرها نسبت داده و آن را "قلعه گبری" می‌دانستند. اما تا زمانی که خودشان به یاد دارند، این مکان به عنوان آبادی به نام "حاجی آباد" مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

در دهه پنجاه، "حاج محمد احمد لو"، عموی ایشان، در این مکان سکونت داشته و حدود پنجاه سال قبل از آن نیز بیست خانوار در آنجا زندگی می‌کرده‌اند.

آقای سعادت‌علی در خاطرات خود نقل می‌کنند که در سن هفت یا هشت سالگی، آیت‌الله کاشانی در این مکان ملک کشاورزی داشته و گاه به گاه با خانواده برای استراحت به آنجا می‌آمده و چند روزی را در این روستا سپری می‌کردند. بعد از انقلاب و با آمدن حضرت امام و برق‌رسانی به روستای بستان، عموی ایشان نیز به آن روستا نقل مکان کرده و روستای کهن حاجی آباد به طور کامل متروکه شده است.

نکات قابل توجه:

• با وجود شواهد مبنی بر قدمت تاریخی بنا و وجود برج‌های نگهبانی، هویت دقیق آن هنوز به طور کامل مشخص نیست.
• نام "قلعه گبری" بر اساس روایات شفاهی به آن اطلاق شده، اما شواهد قطعی برای اثبات سکونت گبرها در این مکان وجود ندارد.
• در دوره‌های معاصر، این مکان به عنوان آبادی "حاجی آباد" شناخته می‌شده و تا حدود پنجاه سال پیش سکونتگاه تعدادی خانوار بوده است.
• پس از انقلاب و با مهاجرت ساکنان به روستای بستان، این مکان به طور کامل متروکه شده است.

منابع:

• گزارش میدانی توسط حمید صادقی