محله ایرانشهر، که زمانی به نام فیشرآباد شناخته می‌شد، در گذشته‌ای نه‌چندان دور پوشیده از باغ‌های سرسبز و دنج بود. باغی بزرگ و معروف در مرکز این محله قرار داشت که به معمار آلمانی، آنتوان فیشر، تعلق داشت. این باغ که در دوران قاجار ساخته شده بود، نام خود را به محله فیشرآباد داد. اما با گذشت زمان و تغییرات گسترده شهری، فیشرآباد به ایرانشهر تبدیل شد و باغ‌های سرسبز آن جای خود را به ساختمان‌های تجاری و اداری دادند.

تاریخچه فیشرآباد: از باغی دنج تا محله‌ای تجاری

تا پیش از سال ۱۳۳۵، فیشرآباد همچنان محله‌ای بکر و سرسبز بود و ساخت‌وساز گسترده‌ای در آن صورت نگرفته بود. اما از سال ۱۳۴۱، ساخت‌وساز در این منطقه به‌طور جدی آغاز شد. اولین ساختمان‌های تجاری و اداری در این محله ساخته شدند و به‌تدریج، رد پای تجارت جایگزین رویای سبز پایتخت‌نشینان شد.

ایرانشهر یکی از معدود محله‌هایی بود که ترکیب قومی متنوعی داشت. ارمنی‌ها، زرتشتی‌ها و مسلمانان در کنار یکدیگر در این محله زندگی می‌کردند. اما با گذشت زمان و افزایش کاربری‌های تجاری و اداری، جمعیت ساکن محله کاهش یافت و جمعیت شناور (افرادی که برای کار یا خرید به این محله می‌آیند) از جمعیت ساکن بیشتر شد.

باغ فیشر: از انبار تسلیحات تا بوستان هنرمندان

باغ فیشر، که روزگاری در مرکز فیشرآباد قرار داشت، در دوران جنگ جهانی دوم به انبار تسلیحات متفقین تبدیل شد. در بخش‌های مختلف این باغ، ساختمان‌هایی آجری با معماری خاص برای نگهداری ملزومات نظامی ساخته شد. پس از خروج متفقین، این باغ به نیروهای نظامی ایران واگذار شد و تا سال ۱۳۷۵ در اختیار آن‌ها باقی ماند.

در سال ۱۳۷۶، شهرداری تهران این باغ را خریداری کرد و آن را به بوستان هنرمندان یا باغ هنر تبدیل کرد. این بوستان اکنون به یکی از مهم‌ترین پاتوق‌های فرهنگی تهران تبدیل شده است. خانه هنرمندان ایران نیز در این بوستان قرار دارد و میزبان رویدادهای فرهنگی و هنری متنوعی است.

ایرانشهر امروز: محله‌ای با هویت تاریخی و کاربری مدرن

امروزه خیابان ایرانشهر به‌دلیل دسترسی آسان به مسیرهای اصلی شهر و حضور شرکت‌ها و فروشگاه‌های مختلف، به یکی از مراکز تجاری و اداری مهم تهران تبدیل شده است. خیابان‌های ایرانشهر، کریمخان و سپهبد قرنی به بورس مرکزی ماشین‌های اداری و لوازم مرتبط تبدیل شده‌اند.

یادگارهای تاریخی و فرهنگی ایرانشهر

۱. قهوه‌خانه سنتی آبگوشت‌خانه

در خیابان شهید کلانتری، نمونه‌ای از قهوه‌خانه‌های سنتی با معماری قدیمی به نام “آبگوشت‌خانه” قرار دارد. این قهوه‌خانه در سال ۱۳۶۰ توسط فرهنگ نعیم ساخته شد و همچنان شکل سنتی خود را حفظ کرده است. نمای آجری، سردر کاشی‌کاری و فضای داخلی غرفه‌ای، از ویژگی‌های این قهوه‌خانه است.

۲. موزه شهدا

موزه شهدا، یکی دیگر از مکان‌های مهم ایرانشهر است که یادگارهایی از جنگ تحمیلی و انقلاب اسلامی را در خود جای داده است. این موزه در سال ۱۳۵۹ توسط گروهی از دانشجویان راه‌اندازی شد و در سال ۱۳۶۳ به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد. در این موزه، وسایل شخصی شهدا و آثار مرتبط با دوران دفاع مقدس به نمایش گذاشته شده است.

محدوده جغرافیایی ایرانشهر

محله ایرانشهر در ضلع جنوب شرقی منطقه ۶ تهران قرار دارد و از جهات مختلف به محله‌های زیر محدود می‌شود:

• شمال: خیابان سنایی و قائم‌مقام
• غرب: میدان ولی‌عصر (عج) و خیابان انقلاب
• جنوب: محله فردوسی
• شرق: محله امجدیه

جمع‌بندی

محله ایرانشهر، که روزگاری با نام فیشرآباد شناخته می‌شد، یکی از محله‌های تاریخی تهران است که با گذر زمان تغییرات زیادی را تجربه کرده است. از باغ‌های سرسبز و معماری خاص دوران قاجار تا ساختمان‌های تجاری و اداری امروزی، ایرانشهر همچنان هویت تاریخی خود را حفظ کرده است. حضور بوستان هنرمندان، خانه هنرمندان و مکان‌های فرهنگی و تاریخی، این محله را به یکی از نقاط دیدنی و جذاب تهران تبدیل کرده است.

* منتشر شده در همشهری محله منطقه ۶ به تاریخ ۱۳۹۳/۰۴/۱۳