مسجد جامع شش‌ناو: گوهری از معماری سلجوقی در تفرش
موضوع : شهرشناسی | تفرش شناسی

مسجد جامع شش‌ناو: گوهری از معماری سلجوقی در تفرش

در قلب شهر تاریخی تفرش، مسجد جامع شش‌ناو همچون نگینی درخشان، یادگار دوران پرافتخار سلجوقیان و یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران، خودنمایی می‌کند. این مسجد که در محله "فم" واقع شده، نام خود را از قناتی گرفته که از زیر آن عبور می‌کند و با شش "ناو" (کانال) آب را به محله‌های اطراف تقسیم می‌کرد. قدمت این قنات به قرن سوم هجری قمری باز می‌گردد.

بنای اولیه مسجد، یادگاری از دوران سلجوقیان است که در دوره‌های بعد بخش‌هایی به آن اضافه شده است. این مسجد ارزشمند در تاریخ 19 مرداد 1379 با شماره 2771 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری تفرش شناخته می‌شود.
 

مسجد شش‌ناو با پلان مستطیل و در دو طبقه بنا شده و دارای یک شاه‌نشین است که از سه طرف به گذرگاه‌های عمومی راه دارد. این مجموعه شامل یک مناره آجری، یک گنبد بزرگ، دو شبستان، ایوان، صحن، قنات و چند حجره و تکیه است.

در مقابل درب ورودی این مسجد کهنسال، درخت چناری کهنسال و قناتی جاری، طراوت خاصی به فضای ورودی می‌بخشند.

برای ورود به صحن مسجد، باید از میان تکیه‌ای بزرگ عبور کرد که قدمت آن به دوران قاجار می‌رسد. این تکیه با مساحت حدود 300 متر مربع، دو طبقه دارد و سقف و ستون‌های آن از چوب ساخته شده است. تکیه شش‌ناو در ماه‌های محرم و صفر، محل برگزاری تعزیه‌خوانی بوده و دارای حجره‌هایی برای نشستن تماشاگران و سکویی در وسط برای اجرای تعزیه است. نخل‌ها، علم‌ها و کتل‌های عزاداری ماه محرم نیز در این تکیه نگهداری می‌شوند.

کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری‌های نفیس سقف و دیواره‌های ایوان مسجد، نمونه‌ای درخشان از هنر معماری سلجوقی در استان مرکزی است.
 

مناره مسجد با قطر 3 متر و ارتفاع 20 متر، دارای پلکانی مارپیچ در درون خود است. این مناره در شمال غربی مسجد واقع شده و طبق برخی منابع، قدمت آن از بنای مسجد بیشتر است و به اوایل عصر سلجوقی، یعنی قرن پنجم هجری قمری باز می‌گردد. دیوار مناره تماما از آجر ساخته شده و تنها تزئین آن، کتیبه‌ای آجری به خط کوفی است که بر فراز آن نقش بسته بود. متأسفانه، جز عبارت "لا اله الا الله" بقیه کتیبه از بین رفته است.

مقصوره مسجد نیز از دیگر بناهای این مجموعه است که بر فراز آن، گنبدی به سبک گنبدهای عصر سلجوقی با نام "کلاه خودی" دیده می‌شود. قاعده این گنبد هشت‌ضلعی و دارای گردنی استوانه‌ای به ارتفاع 5 متر و قطر 16 متر که با آجر تراش ساخته شده است.

در سردر ورودی صحن، ایوانی با دهانه 5 متر، عمق 4 متر و ارتفاع 7 متر وجود دارد که با مقرنس‌های گچی تزیین شده است. در پاکار این ایوان، کتیبه‌ای به خط نستعلیق به تاریخ 1277 هجری قمری دیده می‌شود که در آن به نام بانی بنا، "محمد ابراهیم بن عباس" اشاره شده است.

علاوه بر برگزاری نماز جمعه، مسجد جامع شش‌ناو در دوره قاجار، یکی از مراکز مهم تدریس علوم دینی نیز بوده است.

در این مسجد، آرامگاه یکی از یاران امام حسن عسکری (ع) به نام محمد محدث قرار دارد که در قرن ششم هجری به خاک سپرده شده است.

مسجد جامع شش‌ناو، گنجینه‌ای از معماری و تاریخ ایران، در گذر زمان، شاهد شکوه و عظمت دوران سلجوقیان و مرکز علم و اندیشه در عصر قاجار بوده است. این مسجد همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین اماکن مذهبی و فرهنگی تفرش، پذیرای زائران و گردشگران است.

نظر شما