مستوره اردلان، بانویی نام آشنا در کردستان، به عنوان اولین زن تاریخ‌نگار در جهان شناخته می‌شود. او در کنار مقام شامخ علمی خود، شاعری توانا نیز بود و دیوان اشعاری از او به یادگار مانده است.

زندگی نامه:

• زادگاه: سنندج
• تاریخ تولد: حدود ۲۰۰ سال پیش (معادل با ۱۲۰۰ شمسی)
• تاریخ وفات: ۱۲۶۴ شمسی
• همسر: خسروخان اردلان، حاکم سنندج
• آثار:
  • تاریخ اردلان: مشهورترین اثر مستوره که به عنوان اولین کتاب تاریخ‌نگاری شده توسط یک زن در جهان شناخته می‌شود.
  • دیوان شعر: شامل ۲۰ هزار بیت شعر به زبان‌های فارسی و هورامی
  • رساله شرعی: در فقه شافعی
  • مجمع الادبا: (اثر موجود نیست)

مستوره در خانواده‌ای اصیل و اهل علم و فرهنگ متولد شد. پدرش، ابوالحسن بیگ قادری، از شخصیت‌های برجسته آن زمان بود. مستوره از کودکی به فراگیری علم و دانش پرداخت و در زبان‌های فارسی، عربی و کردی تسلط یافت.

عشق و سیاست:

مستوره در جوانی عاشق خسروخان اردلان، پسر امان‌الله خان، والی کردستان شد. این عشق به دلیل مخالفت امان‌الله خان به وصال نرسید و خسروخان به اجبار با دختر فتحعلی شاه ازدواج کرد. با مرگ امان‌الله خان، خسروخان به حکومت رسید و دوباره به دنبال مستوره فرستاد. مستوره به دلیل خطرات سیاسی از این وصلت خودداری کرد، اما خسروخان با حیله و تزویر او و خانواده‌اش را به تبعید در سلیمانیه عراق فرستاد.

تاریخ‌نگاری:

مستوره پس از تبعید به سلیمانیه، به نوشتن تاریخ اردلان پرداخت. این کتاب که بر اساس وقایع‌نگاری‌های پدربزرگ و پدرش و مشاهدات خود مستوره نوشته شده، به عنوان اولین کتاب تاریخ‌نگاری شده توسط یک زن در جهان شناخته می‌شود.

مرگ و میراث:

مستوره پس از سال‌ها دوری از وطن، به سنندج بازگشت و در همان شهر درگذشت. آثار او از جمله گنجینه‌های ارزشمند فرهنگ و تاریخ کردستان به شمار می‌روند.

مستوره اردلان به عنوان اولین زن تاریخ‌نگار در جهان، الهام‌بخش زنان نسل‌های بعد از خود بوده و نام او در تاریخ علم و فرهنگ جاودانه خواهد ماند.