کشف دخمه زرتشتی در تفرش، که قدمت آن به دوره ایلخانی (حدود 800 سال پیش) می‌رسد، دریچه‌ای جدید به سوی تاریخ و فرهنگ زرتشتیان در ایران می‌گشاید. این اکتشاف از آن جهت حائز اهمیت است که اولین دخمه زرتشتی کشف شده در کشور در بازه زمانی بین دوره ساسانی و قاجار محسوب می‌شود و گویای حضور و آیین‌های زرتشتیان در این منطقه در طول قرون گذشته است.

اهمیت‌های این کشف:

• پرشدن شکاف تاریخی: این دخمه حلقه مفقوده ای در تاریخ دخمه‌های زرتشتی در ایران را پر می‌کند، چرا که تا پیش از این، هیچ نمونه‌ای از دخمه مربوط به این دوره (حدود 1300 سال) کشف نشده بود.
• همزیستی مسالمت‌آمیز: کشف این دخمه در کنار قلعه تاریخی خلچان، نشان‌دهنده همزیستی مسالمت‌آمیز مسلمانان و زرتشتیان در تفرش در دوران ایلخانی دارد.
• قدمت: این دخمه دومین اثر تاریخی شهر تفرش بعد از مسجد ششناو (با 900 سال قدمت) محسوب می‌شود.
• ویژگی‌های منحصر به فرد: دخمه خلچان به لحاظ مدور بودن و مسقف بودن، از نمونه‌های مشابه خود در سایر نقاط کشور متمایز می‌شود.

آثار کشف شده:

در کاوش‌های این دخمه، قطعات سفالی، ظروف و 50 تکه استخوان کشف شده که قدمت آنها در حال بررسی است. کاوش‌ها همچنان ادامه دارد و امید است اطلاعات بیشتری از تاریخ و فرهنگ زرتشتیان در این منطقه به دست آید.

آینده دخمه:

پس از ثبت قلعه خلچان در فهرست آثار ملی، برنامه‌هایی برای مرمت و حفاظت از این دخمه و تبدیل آن به یک جاذبه گردشگری در حال انجام است.

این کشف نه تنها برای مردم تفرش، بلکه برای تمام علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران، از اهمیت بالایی برخوردار است. دخمه خلچان یادآور تمدن غنی زرتشتی در ایران و نمادی از همزیستی مسالمت‌آمیز اقوام و ادیان مختلف در این سرزمین است.