ساز تنبور، یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایران، با قدمتی 6 هزار ساله، نقشی بی‌بدیل در آیین‌های شادی و سوگواری مردم این سرزمین ایفا می‌کند. در این میان، شهر دالاهو در استان کرمانشاه، به عنوان خاستگاه اصلی این ساز و مهد نغمه‌های اصیل آن، در روزهای اخیر به عنوان پایتخت ساز تنبور در ایران به ثبت ملی رسید.

دالاهو، خاستگاه تنبور

دالاهو، شهری با حدود 36 هزار نفر جمعیت، در 100 کیلومتری غرب کرمانشاه واقع شده است. اسناد تاریخی این منطقه را به عنوان یکی از خاستگاه‌های اصلی ساز تنبور در جهان معرفی می‌کنند. از دیرباز، بسیاری از ساکنان این شهر به ساخت و نواختن این ساز اصیل مشغول بوده‌اند.

تنبور، سازی با قدمت و اصالت

تنبور، از سازهای زهی زخمه‌ای دسته بلند است که در میان سازهای سنتی از لحاظ قدمت، گستردگی و تنوع در شکل و اندازه، جایگاهی ویژه دارد. قدمت این ساز به 6 هزار سال قبل می‌رسد و شواهدی از آن در مجسمه‌های سفالین شوش و نقش برجسته‌های یافت شده در جنوب غربی ایران، گواه این قدمت دیرینه است.

کاربرد تنبور در طول تاریخ

تنبور در دوره اسلامی و به ویژه از اوایل خلافت عباسی، جایگاهی ویژه یافت. این ساز که قابلیت همراهی با آواز را نیز داشت، بیشتر در تکنوازی از آن استفاده می‌شد. در کتاب‌های موسیقی دانان بزرگی مانند ابونصر فارابی و عبدالقادر مراغه‌ای، به تفصیل به معرفی و نحوه نواختن تنبور پرداخته شده است.

موسیقی تنبور، غنی و منحصر به فرد

موسیقی تنبور، دارای حالات و جنبه‌های متفاوتی است و برای هر جنبه و حالت مقام خاصی وجود دارد. مقام‌های دعا و مناجات، حماسی، اسطوره‌ای، عاشقانه، عرفانی، عزاداری و شادمانی، از جمله این مقام‌ها هستند.

دالاهو، قطب ساخت و نواختن تنبور

امروزه، دالاهو به عنوان قطب ساخت و نواختن تنبور در ایران شناخته می‌شود. در این شهر، 110 کارگاه ساخت تنبور فعال هستند و 183 هنرمند و صنعتگر در این حوزه مشغول به کار هستند. همچنین، خانه تنبور به عنوان مرکزی فرهنگی و غیر دولتی، با هدف آموزش موسیقی و حفظ موسیقی و ساز تنبور در این شهر تاسیس شده است.

ثبت دالاهو به عنوان شهر ملی تنبور

آمار بالای کارگاه‌های تنبور فعال، فعالیت خانه تنبور و برگزاری جشنواره‌های مختلف تنبورنوازی در دالاهو، از جمله دلایل مهم ثبت این شهر به عنوان شهر ملی تنبور است.

تلاش برای ثبت جهانی دالاهو

ثبت دالاهو به عنوان شهر ملی تنبور، گامی مهم در جهت حفظ و معرفی این میراث فرهنگی ارزشمند است. تلاش‌ها برای ثبت جهانی این شهر و این ساز با عنوان بین‌المللی "شهر خلاق هنر و موسیقی" نیز آغاز شده است.

سخن پایانی

حکایت تنبور و دالاهو، حکایتی از قدمت، اصالت و فرهنگ غنی ایران است. ثبت این شهر به عنوان پایتخت ساز تنبور، افتخاری بزرگ برای غرب کشور و استان کرمانشاه است و امیدواریم شاهد رونق روزافزون این هنر اصیل در این دیار باشیم.