می‌آمدند در محلات قم جنس می‌فروختند. ممکن هم بود جنس‌های عتیقه هم بخرند. یکی به عنوان شاگرد همراهشان بود. شاگرد اجناس را روی کولش می‌گذاشت.  توی این فروش‌ها عتیقه‌خری مثل کتاب هم می‌کردند.‌ به یهودیان جهود هم می‌گفتند."

"یهودیان دوره‌گرد به عنوان اینکه رخت نیمداری می‌خریم آنتیک‌ها را جمع می‌کردند. لنگی روی خود می‌گذاشتند. اجناس را معاوضه می‌کردند. آنتیک را می‌فهمیدند." 
(زمستان ۹۵)

حاشیه 
در دو جا مطالب را یادداشت کرده‌ام. یک‌بار با نوشتن نام مرحوم استاد ابوالحسن گرامی یک بار با خط کشیدن روی آن نام پدرم را نوشته‌ام. احتمالا نقل قول از هر دو نفر است.  
اگر خطا نکنم باب بیستم کتاب قم مربوط به جهودان و ترسایان و مجوسان قم است. این باب نشان می‌دهد که  عده‌ای از ساکنان قم به صورت اقلیت از قرون نخستین اسلامی در قم زندگی می‌کرده‌اند.. یکی از تحقیقاتی که جای خالی آن به‌شدت احساس می‌شود بررسی چگونگی زیست و معاش و نقش  اقلیت‌های دینی و مذهبی در طول تاریخ در این شهر شیعی است. اما در خصوص یهودیان باید گفت  این اقلیت در دوران معاصر نقش قابل توجهی به‌خصوص در امر طبابت و درمان  تا اوایل دهه شصت در قم  داشته‌اند. متاسفانه منابع شفاهی تحقیق در حال از بین رفتن کامل است. اگر یکی از دانشجویان با جدیت چنین تحقیقی به عهده بگیرد بسیار به‌جا خواهد بود. باز در این خصوص خواهیم گفت.

سیدمحسن محسنی