روزنامه شرق، دوشنبه ۲۲ دی ۱۳۸۲ - ۱۹ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۱۲ ژانویه ۲۰۰۴

مرجان غروی: با تحول بنیادینی که پس از انقلاب صنعتی در شیوه زندگی بشر ایجاد شد، مشاغل محدودی که در جهت تولید، توزیع و مصرف محدود وجود داشت جای خود را به مشاغل متنوع در راستای تولید انبوه، توزیع گسترده و ابداع  الگوهای نوین مصرف داد. افزایش سطح بهداشت عمومی و ریشه کنی بسیاری بیماری های عفونی که تا آن زمان تهدید جدی برای سلامت انسان ماقبل مدرنیته محسوب می  شد به عنوان دستاوردی از انقلاب صنعتی چنان شور و هیجانی در جامعه پزشکی ایجاد کرد که از تاثیر بالقوه این مشاغل نوین بر سلامت انسان و محیط زیست تا مدت ها غافل ماندند به طوری که امروزه حدود یکصد و پنجاه و هفت میلیون مورد بیماری ناشی از کار، ده میلیون مورد ناتوانی دائم ناشی از بیماری  شغلی، صدو بیست میلیون ضایعه دیده شغلی و دویست هزار مرگ ناشی از حوادث کار و صد و پنجاه میلیون مرگ ناشی از بیماری ها، سالیانه در دنیا رخ می دهد. از اوایل قرن بیستم و به خصوص پس از جنگ جهانی دوم بیماری های ناشناخته و یا نادر شامل بیماری های مغز و اعصاب، قلب و عروق، استخوانی - عضلانی، تنفسی، گوارشی، خونی، چشم، گوش، پوست و ... که مرتبط با شغل یا زیستگاه ویژه ای بودند با طیف گسترده ای شایع شد که توجه پژوهشگران و پزشکان را به خود جلب کرد. پژوهش های گسترده برای یافتن عوامل زیانبار بر شغل و محیط آغاز شد و نتیجه این تحقیقات واقعیت های زیر را روشن کرد:

۱ _ طیف وسیعی از بیماری های نوظهور، عامل صرفاً شغلی و محیطی دارند . ۲ _ شناخت عامل زیانبار در محیط کار و خوف آن از بروز این گستره بیماری ها پیشگیری می کند در حالی که در بروز سایر بیماری ها عوامل خطر متعددی از قبیل ژنتیک، سن، جنس، تغذیه، سیگار، نژاد، کم تحرکی و ... نقش دارد که حذف برخی از آنها غیرممکن است. ۳ _ همه ارگان های بدن در معرض تهدید عوامل زیانبار شغلی _ محیطی هستند.۴ _ موارد فراوان ناتوانی و مرگ ناشی از حوادث و بیماری های شغلی روی می دهد که با انجام دستور العمل های ساده و کم هزینه قابل پیشگیری است.

از آنجاکه نیروی کار هر کشور اکثراًَ نیروی جوان و کارآمد و مولد است و جامعه از توانایی های ذهنی _ بدنی و روانی آن برای برآوردن نیازهای خویش بهره می برد لذا حفظ سلامت شغلی جهت جلوگیری از تباه شدن این سرمایه عظیم انسانی و نیز سرمایه هنگفتی که صرف درمان، بازتوانی و تربیت نیروی کار جدید می شود در دستور کار کشورهای پیشرفته قرار گرفت. با توجه به تعدد و تنوع بی شمار مشاغل (ده ها میلیون شغل مختلف در دنیا) و عوامل آسیب رسان هر شغل و محیط کاری و علایم و نشانه های بالینی و آزمایشگاهی متعددی که هر بیماری با آن تظاهر  می یابد نیاز به پرورش پزشکان متخصص در این زمینه بود تا علاوه بر تسلط بر علم طب و فراگیری انواع عوامل آسیب رسانی هر شغل و بیماری های حاصله و راه های درمان، قادر به اجرای برنامه های پیشگیری در محیط کار و حذف عوامل زیانبار باشد که برای نیل به این مقصود فراگیری علوم دیگری چون اپیدمیولوژی، توکسیکولوژی، بهداشت حرفه ای و بهداشت محیط، مهندسی صنایع، علوم رفتاری، مدیریت و قوانین کشوری به طور نسبی لازم است. به همین دلیل در سال ۱۹۵۵ میلادی در ایالات متحده آمریکا «طب کار» به عنوان رشته تخصصی پزشکی زیر پوشش American Board of Preventive medicine تاسیس شد و مسئولیت متخصص طب کار به عنوان مدیر نظام سلامت شغلی (occupational health manager) حفظ و ارتقای بالاترین درجه سلامت در وضعیت روانی، جسمی، اجتماعی شاغلان در تمامی مشاغل اعلام شد. برنامه پیشگیری در سه سطح مدون شده است:

سطح اول شناسایی عوامل بالقوه خطر زا در هر شغل یا شرایط نامناسب کاری تهدید کننده سلامت شاغل و تشخیص لزوم بررسی بر محیط کاری از نظر وجود عوامل ذکر شده و در صورت وجود عامل زیانبار، ارائه راهکار و دستور العمل برای حذف عامل قبل از ایجاد آسیب، سطح دوم معاینه و بررسی شاغلان از نظر تاثیرات سویی که شرایط نامناسب کاری بر سلامت آنها گذاشته در مرحله ای که هنوز بیماری مستقر نشده است.

ادامه دارد