مقدمه:

شهر باخرز، واقع در استان خراسان رضوی، از دیرباز به عنوان مرکز علم و دانش و فرهنگ در ایران شناخته می‌شده است. این شهر در طول تاریخ، میزبان دانشمندان، ادباء، عارفان و هنرمندان برجسته‌ای بوده که هریک در زمینه ی خود به افتخارات بزرگی دست یافته‌اند.

بزرگان باخرز:

در میان چهره‌های نامدار این خطه ی پر افتخار، می‌توان به نام‌های ذیل اشاره کرد:

1. سیف الدین ابوالمعالی سعید بن مطهر باخرزی: مشهور به "شیخ العالم"، در سال 586 هجری قمری در باخرز متولد شد. او پس از طی مدارج علمی در محضر بزرگان عصر خود، به خوارزم رفت و در خانقاه شیخ نجم الدین کبری به ارشاد و تربیت نفوس پرداخت. شیخ باخرزی هم عصر منگوقاآن و هلاکوخان مغول بود و از احترام ویژه‌ای نزد آنها برخوردار بود. او در سال 659 هجری درگذشت و در فتح آباد بخارا به خاک سپرده شد.

آثار:

• سخنان پندآموز و اشعار عرفانی
• کتاب اوراد الاحباب

2. ابوالمفاخر یحیی باخرزی: نوه ی شیخ باخرزی و از علماء بزرگ عصر خود بود. او در سال 736 هجری قمری در بخارا وفات یافت.

آثار:

• کتاب اوراد الاحباب

3. علی بن الحسن باخرزی: مورخ، ادیب، شاعر و نویسنده ی نامدار، در باخرز متولد شد و به وزارت سلاجقه رسید. او صاحب کتاب "دمیه القصر و عصره اهل العمر" است که در آن شرح حال و آثار ادباء عصر خود را به رشته ی تحریر در آورده است.

آثار:

• کتاب دمیه القصر و عصره اهل العمر
• دیوان اشعار

4. ابونصر احمدبن حسین باخرزی: ادیبی فاضل و صاحب ذوق بود. او از مفاخر باخرز به شمار می‌رفت و به واسطه ی ذوق ادبی و لطافت طبع، شهرت فراوانی کسب کرده بود.

5. عبدالواسع نظامی باخرزی: از دانشمندان برجسته ی سده ی نهم هجری قمری بود. او فرزند جمال الدین مطهر باخرزی و از سادات نیشابور بود. عبدالواسع با امیر علیشیر نوایی و عبدالرحمن جامی معاشرت داشت و جامی به واسطه ی فضل و دانش او، پس از تألیف کتاب بهارستان، از او خواست تا آن را بازخوانی و اصلاح کند.

آثار:

• دیوان اشعار
• خاتمه مطلع سعدین
• جامع البدایع سلطانی
• منشاء الانث و مقامات جامی

نقش باخرز در حفظ و نشر فرهنگ:

باخرز با پرورش چنین شخصیت‌های برجسته‌ای، نقش مهمی در حفظ و نشر فرهنگ و ادب فارسی ایفا کرده است. آثار این بزرگان، گنجینه‌ای ارزشمند از علوم و معارف اسلامی و ایرانی را به نمایش می‌گذارد و چراغ راه آیندگان در مسیر علم و دانش و معرفت است.