بررسی اوضاع جغرافیای طبیعی تایباد در قرن هشتم، تصویری از شرایط آب و هوایی، پوشش گیاهی، جانوران و ... آن دوران را به دست می‌دهد که در مقایسه با وضعیت فعلی، تفاوت‌های قابل توجهی را نشان می‌دهد.

تغییرات در گذر زمان:

رشد سریع جمعیت، استفاده از فناوری‌های نوین، احداث جاده‌ها، گسترش شهرها و نیاز روزافزون به مواد غذایی، همگی دست به دست هم داده و باعث شده‌اند تا وضعیت طبیعی بکر گذشته تا حد زیادی دستخوش تغییر شود.

حیات وحش:

امروزه دیگر اثری از آن حیات وحشی که در کتاب "مقامات تایبادی" از آن یاد شده، مانند گله‌های آهو و پرندگان مختلف، در تایباد باقی نمانده است.

مخاطرات طبیعی:

خشکسالی‌های پی در پی و هجوم ملخ‌ها از جمله مخاطرات طبیعی بودند که در آن دوران نیز در تایباد وجود داشتند. "مقامات تایبادی" به قحطی‌ها و خشکسالی‌های متوالی اشاره می‌کند که موجب کمبود مواد غذایی برای مردم تایباد می‌شده است.

کشاورزی:

کمبود بارش و عدم وجود منابع پایدار آب‌های سطحی مانند رودخانه، کشاورزان را مجبور به زراعت دیم می‌کرده است. جالب توجه است که در آن دوره از تاریخ، از "آب سیل" برای آبیاری مزارع استفاده می‌شده است.

مولانا نیز به این امر اهتمام می‌ورزیده و مردم را به استفاده از آن تشویق می‌کرده است. نمونه‌ای از این موضوع در کتاب "مقامات تایبادی" آمده است.

کشت صیفی جات:

کشت صیفی جات، به خصوص خربزه و هندوانه در آن عصر رواج داشته است. در کتاب "مقامات" به کشت دیم فالیز (جالیز خربزه و هندوانه) اشاره شده است.

باغات و پرورش کرم ابریشم:

قنات‌ها باعث ایجاد باغات وسیعی در اطراف تایباد شده بودند. وجود توتستان‌های وسیع، رونق صنعت پرورش کرم ابریشم را در تایباد به دنبال داشت.

پرورش کرم ابریشم:

پرورش کرم ابریشم یکی از مشاغل رایج در تایباد آن دوران بوده است. پدر حضرت مولانا، شیخ زین الدین علی، علاوه بر داشتن آسیاب، به پرورش کرم ابریشم نیز اشتغال داشته است.

منابع:

• پژوهش نامه ی تخصصی مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی ...

نکات:

• این نوشتار، نگاهی گذرا به اوضاع جغرافیای طبیعی تایباد در قرن هشتم بود.
• برای مطالعه ی دقیق‌تر این موضوع، می‌توان به منابع ذکر شده در بالا و همچنین دیگر منابع تاریخی و علمی مراجعه کرد.
• مقایسه ی وضعیت فعلی با شرایط گذشته، می‌تواند در درک بهتر تغییرات ایجاد شده در محیط زیست و منابع طبیعی این منطقه ی ارزشمند یاری رساند.