مقدمه:

ماه مبارک رمضان، همواره در میان مسلمانان از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. در این ماه مبارک، علاوه بر انجام اعمال مذهبی، آداب و رسوم خاصی نیز در نقاط مختلف ایران رواج دارد. در این نوشتار، به برخی از آداب و رسوم رمضان در تایباد قدیم می‌پردازیم.

رویت هلال ماه نو:

در گذشته که وسایل ارتباط جمعی مانند امروز وجود نداشت، رویت هلال ماه نو با شور و هیجان خاصی توسط مردم تایباد دنبال می‌شد.

عده‌ای از اهالی در شامگاه روز آخر ماه شعبان به پشت بام‌ها می‌رفتند تا ماه نو را رویت کنند. این کار در پشت بام مسجد از تراکم بیشتری برخوردار بود.

شرط حلول ماه مبارک رمضان، دیدن ماه نو توسط بیشتر از دو نفر از معتمدین محل بود که معمولا یکی از این افراد باید روحانی محل می‌بود.

برگزاری نماز تراویح:

با تایید رویت ماه نو، اولین مراسم ویژه این ماه در تایباد، تربت جام و خواف، برگزاری نماز تراویح (20 رکعت) بعد از نماز عشاء بود.

این نماز به صورت ده نماز دو رکعتی برگزار می‌شد و در بعضی از مساجد در این نماز، یک جز از قرآن مجید تلاوت می‌شد تا بدین طریق تا پایان ماه، قرآن نیز یک دوره کامل شده باشد.

پوشیدن لباس های محلی:

یکی دیگر از رسومات این ماه، پوشیدن لباس های سفید محلی به ویژه در هنگام برگزاری نماز و عید فطر بود.

مردان کلاه سفید بر سر می‌گذاشتند و این امر جلوه و هماهنگی خاصی به این مراسم می‌داد.

برگزاری مراسم افطاری در مساجد:

فرستادن افطاری به مساجد از دیگر رسومات ماه رمضان در تایباد بود.

معمولا خانم ها تهیه افطاری را به عهده داشتند و هر خانواده به فراخور وضعیت اقتصادی خود، چیزهایی مانند خرما، نان روغنی، حلوا، نان کنجدی و ... به مسجد می‌فرستادند تا از ثواب ماه مبارک رمضان بهره مند شوند.

در سال های اخیر با بهبود وضعیت اقتصادی مردم، این کار به انداختن سفره در مساجد و پذیرایی بیشتر تبدیل شده است.

شب خوانی و سحر خوانی:

در گذشته که از نعمت برق و بلندگو و سایر وسایل ارتباطی خبری نبود، عده ای از مردان روستا که زودتر بیدار می‌شدند، وظیفه بیدار کردن مردم برای سحر را بر عهده داشتند.

آنها با کوبیدن بر طبل یا ظرف حلبی و خواندن اشعار و الفاظ خاص، مردم را از خواب بیدار می‌کردند تا برای سحری و روزه داری آماده شوند.

هنوز هم در برخی از روستاها این کار از طریق بلندگوی مسجد توسط یکی از اهالی روستا با خواندن اشعار و غزل هایی در ستایش خداوند و پیامبر گرامی اسلام انجام می شود.

مراسم اعتکاف:

مراسم اعتکاف از دیگر مراسم ماه مبارک رمضان بود که مردم تایباد آن را در دهه آخر این ماه در مساجد برگزار می‌کردند.

این مراسم از افطار شب نوزدهم شروع می‌شد و تا بامداد روز عید فطر ادامه داشت.

در همه مساجد با حداقل یک نفر باید برگزار می‌شد و فرد معتکف این چند روز را در مسجد به طاعت و عبادت سپری می‌کرد.

نکته قابل توجه:

متاسفانه برخی از این آداب و رسوم زیبا به دست فراموشی سپرده شده اند.

امید است با تلاش همه ی ما، شاهد رونق دوباره ی این سنت های زیبا در ماه مبارک رمضان باشیم.